Từ ngày 1/1/2025, Việt Nam chính thức cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Tuy nhiên, tình trạng buôn bán, sử dụng các sản phẩm này vẫn chưa được kiểm soát triệt để. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo: nếu không hành động quyết liệt, hàng chục triệu thanh thiếu niên trên thế giới, trong đó có Việt Nam, sẽ tiếp tục trở thành nạn nhân của những quảng cáo sai sự thật về thuốc lá mới.
Dù Việt Nam đã chính thức cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nhưng tình trạng buôn bán, sử dụng các sản phẩm này vẫn chưa được kiểm soát triệt để
Không độc hại, không gây nghiện, đó là những lời quảng cáo sai sự thật về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.
Theo ông Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia về Phòng chống tác hại thuốc lá, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, tất cả các sản phẩm thuốc lá điện tử đều chứa nicotine, một chất gây nghiện cao, thậm chí có nguy cơ bị pha trộn ma túy.
"Từ những năm 1950, ngành công nghiệp thuốc lá đã tạo ra đầu lọc và quảng bá như một giải pháp lọc độc an toàn. Nhưng các nghiên cứu sau này cho thấy đầu lọc chẳng giúp giảm độc hại. Giờ đây, với thuốc lá điện tử, họ tiếp tục tuyên bố là sản phẩm hỗ trợ cai nghiện, chỉ chứa nicotine và hơi nước. Thực tế, đây vẫn là sản phẩm gây nghiện và có nguy cơ tử vong", ông Lâm cho biết.
Ông Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia về Phòng chống tác hại thuốc lá, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam chia sẻ về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đối với sức khỏe
Theo WHO, thuốc lá điện tử là một trong những sản phẩm khó kiểm soát nhất vì thành phần hóa học thay đổi liên tục. Có không ít trường hợp dung môi sản xuất bị ô nhiễm bởi các hóa chất nguy hiểm như diacetyl, chất có thể gây tổn thương phổi, hoặc bị cố tình pha trộn ma túy nhằm tạo hiệu ứng mạnh, thu hút giới trẻ.
"Việt Nam từng ghi nhận hơn 1.200 trường hợp nhập viện liên quan đến thuốc lá điện tử, trong đó có ca bị tổn thương não. Còn tại Mỹ, đã có 2.800 trường hợp tổn thương phổi và 68 ca tử vong", ông Lâm dẫn chứng.
Hiện tại, có khoảng 7,5% thanh thiếu niên Việt Nam trong độ tuổi 15 - 24 thường xuyên sử dụng thuốc lá điện tử. Độ tuổi tiếp cận phổ biến bắt đầu từ 13 - 14 tuổi, thậm chí có trường hợp còn nhỏ hơn.
Việt Nam đã có bước tiến lớn khi ban hành lệnh cấm toàn diện thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng từ ngày 1/1/2025. Tuy nhiên, theo ông Lâm, quy định xử phạt hành vi sử dụng vẫn chưa được cụ thể hóa, khiến các sản phẩm này vẫn xuất hiện tràn lan trên thị trường.
Tại Mỹ, đã có 2.800 trường hợp tổn thương phổi và 68 ca tử vong liên quan đến thuốc lá điện tử
"WHO hoan nghênh bước đi kịp thời và sáng suốt của Quốc hội Việt Nam. Tuy nhiên, chúng tôi rất mong Chính phủ sớm tháo gỡ các vướng mắc còn tồn tại trong quá trình xây dựng nghị định xử phạt, đặc biệt là tình trạng lợi dụng danh nghĩa ‘sản xuất linh kiện xuất khẩu’ để lách luật", ông Lâm nói.
Hiện nay, việc nhập khẩu trái phép, vận chuyển, buôn bán các sản phẩm thuốc lá điện tử đã có chế tài xử lý trong một số nghị định liên quan. Tuy nhiên, hành vi sử dụng vẫn đang bỏ ngỏ, cần sớm được bổ sung để tạo hành lang pháp lý đầy đủ, hiệu quả.
Bên cạnh các biện pháp hành chính, nhiều đại biểu Quốc hội đề xuất tăng mạnh thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá, nhằm hạn chế tiêu dùng. Dự thảo hiện nay đưa ra lộ trình nâng mức thuế tuyệt đối lên 10.000 đồng/bao vào năm 2030.
"WHO khuyến nghị Việt Nam nên đặt mục tiêu 15.000 đồng/bao vào năm 2030 để đạt được hiệu quả thực sự trong việc giảm tỉ lệ hút thuốc ở nam giới xuống dưới 36%. Mô hình đánh giá tác động thuế (TaxSim) của WHO cho thấy mức tăng cao hơn sẽ giúp giảm tiêu thụ, tăng thu ngân sách và bảo vệ sức khỏe cộng đồng tốt hơn", ông Lâm cho biết thêm.
Trong khuôn khổ Tuần lễ quốc gia không khói thuốc và Ngày Thế giới không thuốc lá 31/5, lễ phát động cấp quốc gia năm nay với chủ đề "Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo" đã diễn ra tại thành phố Đà Nẵng. Chủ đề này phản ánh sự quyết tâm của cộng đồng quốc tế trong việc chống lại các chiêu trò quảng cáo đánh lừa của các công ty thuốc lá.
Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá và Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá được tổ chức tại Đà Nẵng
"Chúng tôi xem việc bảo vệ giới trẻ khỏi tác hại của thuốc lá như tiêm một liều vaccine cho tương lai. Tuy nhiên, cần thêm nỗ lực mạnh mẽ từ cơ quan chức năng, cả về truyền thông, chính sách và thực thi luật pháp, để những thông điệp không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu mà thực sự đi vào cuộc sống", ông Lâm chia sẻ.
Thực tế cho thấy, phần lớn người nghiện thuốc lá bắt đầu sử dụng từ khi còn là thanh thiếu niên, trong lúc vẫn mang những nhận thức sai lệch về tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Chúng ta không thể để thế hệ trẻ Việt Nam và toàn cầu bị lôi kéo bởi những quảng cáo sai sự thật, đánh lừa niềm tin và hủy hoại sức khỏe của các em.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!