Thuốc lá rẻ hơn sữa: Học sinh lên tiếng, xã hội cần hành động

Nhân Tháng hành động vì trẻ em (1-30/6/2025) và Ngày Thế giới không thuốc lá (31/5/2025), Trung tâm Sáng kiến Sức khỏe và Dân số phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức tọa đàm "Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo của thuốc lá: tiếng nói từ trẻ em". Sự kiện không chỉ là một hoạt động giáo dục ý nghĩa mà còn gửi đi thông điệp mạnh mẽ tới Quốc hội Việt Nam khi đang chuẩn bị thông qua Luật sửa đổi thuế tiêu thụ đặc biệt vào ngày 13/6 tới.

Thuốc lá vẫn rình rập quanh môi trường học đường

Thông qua cuộc thi kiến thức "Rung chuông vàng" và khảo sát thực địa tại 6 trường THCS và THPT ở Hà Nội và Nghệ An, các học sinh đã phản ánh thực trạng đáng lo ngại: thuốc lá vẫn xuất hiện quanh khu vực trường học, được bày bán công khai, dễ tiếp cận. Không ít học sinh bị phơi nhiễm khói thuốc tại nhà, nơi công cộng, thậm chí ngay tại các điểm vui chơi. Giá thuốc lá rẻ - chỉ từ hơn 10.000 đồng một bao - khiến trẻ em dễ dàng mua được, thậm chí có nơi còn bán thuốc điếu lẻ.

Chi phí sức khỏe và kinh tế từ thuốc lá: Gánh nặng cho cả xã hội

Theo số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm tại Việt Nam có khoảng 104.300 người tử vong do thuốc lá. Báo cáo của Hội Kinh tế Y tế năm 2023 cho biết thiệt hại kinh tế từ thuốc lá lên tới 108.000 tỷ đồng - tương đương 1,14% GDP - gấp 5 lần số thu từ thuế thuốc lá. Ngoài ra, 45 triệu người Việt đang đứng trước nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến hút thuốc.

Đối với trẻ em, tác hại của nicotine càng nghiêm trọng hơn vì có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của não bộ. Nghiên cứu từ DEPOCEN cho thấy chi tiêu cho thuốc lá chiếm gần 2% ngân sách của mỗi hộ gia đình, làm giảm khả năng đầu tư cho giáo dục và ảnh hưởng đến quyền học tập của trẻ nhỏ, đặc biệt là trong các gia đình có thu nhập thấp.

Thuế thuốc lá hiện tại còn quá thấp để răn đe

Hiện mức thuế thuốc lá ở Việt Nam chỉ chiếm khoảng 36–38,8% giá bán lẻ, thấp nhất khu vực Đông Nam Á. Trong khi đó, WHO khuyến nghị mức thuế tối thiểu là 75%. So sánh trong khu vực, Thái Lan đang áp dụng mức 78,6%, Philippines 71,3%, và Singapore là 67,1%. Một bao thuốc có giá chỉ bằng hoặc thậm chí thấp hơn một hộp sữa - điều này lý giải tại sao người trẻ và người thu nhập thấp vẫn dễ dàng tiếp cận thuốc lá.

Tọa đàm gửi thông điệp tới Quốc hội: Hãy hành động mạnh mẽ hơn

Trong bối cảnh Quốc hội chuẩn bị xem xét sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, các học sinh, giáo viên và chuyên gia y tế tại tọa đàm đã đồng lòng kêu gọi lựa chọn phương án tăng thuế mạnh hơn và thực hiện sớm hơn.

Cụ thể, đề xuất được đưa ra là áp dụng mức thuế tỷ lệ 75% và bổ sung thuế tuyệt đối 5.000 đồng/bao thuốc vào năm 2026, sau đó tăng lên 15.000 đồng vào năm 2030. Phương án này đã được Bộ Y tế, WHO và nhiều tổ chức xã hội khuyến nghị như một biện pháp hiệu quả để giảm tỷ lệ hút thuốc, đặc biệt trong giới trẻ - nhóm rất nhạy cảm với biến động giá cả.

Tăng thuế thuốc lá không chỉ là biện pháp y tế công cộng mà còn là chiến lược đầu tư dài hạn vào nguồn nhân lực. Theo Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), nguồn thu từ thuế thuốc lá tăng có thể hỗ trợ chi trả cho các chương trình phát triển bền vững như trợ cấp học tập, y tế cho hộ nghèo, nâng cao chất lượng sống cho thế hệ tương lai.

Trẻ em cần một môi trường không khói thuốc - đó là trách nhiệm của cả xã hội

Tại tọa đàm, học sinh gửi đi thông điệp rõ ràng: "Thuốc lá không hề hấp dẫn - nó đang giết dần tuổi trẻ của chúng em." Đây là tiếng nói cần được lắng nghe và hành động bởi toàn xã hội - từ nhà trường, phụ huynh đến các nhà lập pháp.

Tổng Bí thư Tô Lâm từng nhấn mạnh: "Một xã hội khỏe mạnh không thể chỉ trông chờ vào bác sĩ. Phòng bệnh phải bắt đầu từ ý thức của mỗi người dân." Những nền tảng văn hóa lành mạnh - nói không với rượu bia, thuốc lá, sống tích cực và chăm sóc sức khỏe tinh thần - chính là con đường bền vững hướng tới một Việt Nam khỏe mạnh hơn trong tương lai.

Hành động vì một thế hệ không khói thuốc không chỉ là trách nhiệm của ngành Y tế, mà là cam kết chung của một xã hội hướng tới phát triển toàn diện - nơi trẻ em được sống, học tập và lớn lên trong một môi trường an toàn và lành mạnh.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!