Hệ lụy "đắng" từ đồ uống có đường
Theo Bộ Y tế, trong năm 2023, trung bình mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 66 lít ĐUCĐ, tương ứng với 18g đường mỗi ngày từ các loại đồ uống này (giả định mỗi lít ĐUCĐ chứa 100g đường).
Đáng nói, lượng đường này chiếm tới 36% mức khuyến nghị tối đa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dành cho người trưởng thành (dưới 50g đường/người/ngày), cho thấy nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe do tiêu thụ đường vượt mức.
Thực trạng tiêu thụ ĐUCĐ ở trẻ em và thanh thiếu niên cũng đặc biệt đáng báo động. Theo Điều tra Toàn cầu về Sức khỏe học sinh Việt Nam năm 2019, khảo sát trên 7.796 học sinh từ 13–17 tuổi tại 20 tỉnh, thành phố, 33,96% học sinh uống nước ngọt có gas ít nhất một lần mỗi ngày. Tại các hộ gia đình, tỷ lệ tiêu thụ ĐUCĐ tăng từ 56,2% năm 2010 lên gần 70% vào năm 2016, cho thấy xu hướng tiêu thụ ngày càng phổ biến.
Dự báo của Euromonitor (tập đoàn nghiên cứu thị trường của Anh) cho thấy, nếu không có biện pháp kiểm soát hiệu quả, tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trung bình 6,4% mỗi năm từ 2023 đến 2028, tương đương mức tăng tổng cộng 36,6% trong 5 năm tới, làm gia tăng nguy cơ các bệnh không lây nhiễm như thừa cân, béo phì và đái tháo đường.
Tiêu thụ đồ uống có đường làm gia tăng nguy cơ các bệnh không lây nhiễm
Các chuyên gia cũng cho rằng nếu không có biện pháp kiểm soát, tiêu thụ nước ngọt có đường tại Việt Nam dự báo sẽ tiếp tục tăng 6,4% mỗi năm trong giai đoạn 2023–2028.
Bà Hoàng Thị Mỹ Hạnh, Viện Chiến lược và Chính sách Y tế (Bộ Y tế), cảnh báo nguyên nhân chính là do đường trong các loại nước giải khát được hấp thu rất nhanh vào cơ thể và không tạo cảm giác no. Điều này khiến người dùng nạp thừa calo mà không nhận ra, dẫn đến tăng cân và béo phì.
Cùng quan điểm, PGS-TS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, cho rằng nếu không kiểm soát, tỉ lệ béo phì học đường có thể tăng gấp đôi trong 10 năm tới, kéo theo nguy cơ mắc nhiều bệnh lý nghiêm trọng, làm giảm tuổi thọ và chất lượng sống.
Không dừng lại ở đó, việc tiêu thụ đồ uống có đường ngày càng nhiều còn có khả năng gia tăng nguy cơ ung thư, một căn bệnh đã và đang cướp đi sinh mệnh của hàng trăm nghìn người Việt Nam.
Đã đến lúc áp thuế đối với đồ uống có đường
Tại nghị trường của Quốc hội trong tháng 5 vừa qua liên quan đến dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), đề xuất đưa nước giải khát có đường (NGKCĐ) chứa trên 5g đường/100ml vào diện chịu thuế đã thu hút nhiều ý kiến từ các đại biểu. Trong đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng bày tỏ quan điểm rằng việc áp thuế với mặt hàng này lẽ ra phải được thực hiện từ sớm và cho rằng: "Đến giờ phút này, chúng ta đã muộn".
Bộ trưởng cho biết, hiện có đầy đủ căn cứ khoa học và thực tiễn để đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có hàm lượng đường cao. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam đang nằm trong nhóm các quốc gia có mức tiêu thụ NGKCĐ tăng nhanh, kéo theo nguy cơ gia tăng thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm. Thực tế toàn cầu cũng cho thấy xu hướng rõ rệt: đã có 107 quốc gia áp thuế mặt hàng này, trong đó 7/11 quốc gia ASEAN đã triển khai.
"Không thể để đến khi con em chúng ta béo phì, mắc bệnh rồi mới bàn đến chính sách," ông Thắng nhấn mạnh, đồng thời cho biết Chính phủ đã tiếp thu ý kiến và đề xuất lộ trình áp thuế phù hợp để giảm tác động đến doanh nghiệp. Cụ thể, từ năm 2027 sẽ áp thuế suất 8%, và tăng lên 10% từ năm 2028. Cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục rà soát kỹ lưỡng để xác định nhóm hàng hóa nào có thể áp dụng từ ngày 1/1/2026 và nhóm nào cần giãn đến năm 2027, nhằm tránh gây "cú sốc" cho thị trường.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng
Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, việc bổ sung NGKCĐ vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt là bước đi đầu tiên trong lộ trình thực hiện các giải pháp kiểm soát sản phẩm có hàm lượng đường cao trong thực phẩm và đồ uống, qua đó định hướng lại xu hướng sản xuất và tiêu dùng.
Theo ông Mãi, đề xuất này nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước trong việc bảo vệ sức khỏe nhân dân, đồng thời đáp ứng khuyến nghị từ các tổ chức quốc tế như WHO, UNICEF và Bộ Y tế.
Đây được xem là bước khởi đầu cần thiết để kiểm soát tiêu thụ đường – một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra thừa cân, béo phì và nhiều bệnh mạn tính liên quan đến chế độ ăn uống hiện nay.
Trong khi đó, ý kiến của đại biểu Quốc hội Lê Hoàng Anh (tỉnh Gia Lai) đã thu hút sự chú ý lớn của dư luận khi cho rằng: "Phương án thuế suất đối với nước giải khát có đường tiêu chuẩn Việt Nam 5 gam/100 ml là 8% và 10% lùi tận đến năm 2027 và năm 2028 là quá chậm và quá thấp, chưa đúng quan điểm".
Đại biểu nhấn mạnh, nếu hôm nay chúng ta không hành động ngày mai chúng ta sẽ trả giá bằng ngân sách y tế, bằng năng suất lao động và bằng chính sinh mệnh của người dân.
Đại biểu Quốc hội Lê Hoàng Anh (tỉnh Gia Lai)
Theo ĐBQH tỉnh Gia Lai, việc áp thuế đủ mạnh sẽ là một phần của cam kết phát triển bền vững mà Việt Nam đã tuyên bố với thế giới. Doanh nghiệp có quyền vận động vì lợi ích của họ nhưng Quốc hội và đại biểu Quốc hội đại diện cho nhân dân có trách nhiệm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và định hướng sản xuất có trách nhiệm.
"Một chính sách thuế tuy nhỏ nhưng là lời tuyên bố mạnh mẽ, Việt Nam không đánh đổi sức khỏe nhân dân, lấy tăng trưởng thuần túy, đã đến lúc chúng ta không còn chờ đợi. Xin Quốc hội và các vị đại biểu Quốc hội hãy hành động vì một Việt Nam khỏe mạnh và phát triển bền vững trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc", ông Lê Hoàng Anh nêu rõ.
Việc trì hoãn áp thuế với đồ uống có đường chỉ khiến gánh nặng y tế và hệ lụy xã hội thêm chồng chất. Hy vọng rằng Quốc hội sẽ sớm thông qua đề xuất áp thuế bởi đây không chỉ là một chính sách tài khóa thông thường, mà còn là biện pháp thiết thực để bảo vệ sức khỏe người dân và tương lai đất nước.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!