Tổng thống Trump phát biểu trong cuộc họp báo tại Phòng họp báo James S. Brady tại Nhà Trắng sau phán quyết của Tòa án Tối cao Mỹ hạn chế việc áp dụng quyền công dân theo nơi sinh, ngày 27/6/2025. (Ảnh: AFP)
Đây được xem là một chiến thắng quan trọng cho Tổng thống Donald Trump trong nỗ lực thực thi sắc lệnh gây tranh cãi về việc siết chặt quyền công dân theo nơi sinh.
Với tỷ lệ 6-3 nghiêng về phe bảo thủ, phán quyết do thẩm phán Amy Coney Barrett chấp bút không ngay lập tức cho phép sắc lệnh của ông Trump có hiệu lực. Tuy nhiên, Tòa đã yêu cầu các tòa án cấp dưới xem xét lại phạm vi của ba lệnh cấm trên toàn quốc do các thẩm phán tại Maryland, Massachusetts và Washington trước đó ban hành.
Sắc lệnh của ông Trump, được ký ngay trong ngày đầu ông trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1/2025, quy định rằng chỉ những trẻ sinh ra trên lãnh thổ Mỹ có ít nhất một cha hoặc mẹ là công dân Mỹ hoặc thường trú nhân (có thẻ xanh) mới được công nhận quyền công dân. Nếu được thực thi, chính sách này có thể ảnh hưởng đến hơn 150.000 trẻ sơ sinh mỗi năm, theo các nguyên đơn phản đối sắc lệnh, bao gồm tổng chưởng lý của 22 bang và các tổ chức bảo vệ quyền người nhập cư.
Điểm đáng chú ý là Tòa án Tối cao không đưa ra kết luận về tính hợp hiến của sắc lệnh, mà chỉ xét đến việc liệu các thẩm phán liên bang có quyền ban hành "lệnh cấm toàn quốc" đối với các chính sách của Tổng thống hay không.
Thẩm phán Barrett cảnh báo: "Không ai phủ nhận rằng nhánh Hành pháp phải tuân thủ pháp luật. Nhưng nhánh Tư pháp cũng không có quyền vô hạn để buộc Hành pháp tuân thủ, đôi khi chính luật pháp lại cấm Tư pháp can thiệp".
Trong phần phản đối gay gắt từ phe tự do, thẩm phán Sonia Sotomayor gọi sắc lệnh của ông Trump "rõ ràng là vi hiến". Bà viết: "Nếu một chính sách rõ ràng là bất hợp pháp mà tòa án lại không thể ngăn chặn trên diện rộng, thì pháp luật còn có ý nghĩa gì?".
Phát biểu tại Nhà Trắng sau phán quyết, ông Trump ca ngợi đây là "một chiến thắng trọng đại cho Hiến pháp, nguyên tắc phân quyền và pháp quyền". Ông cũng tuyên bố sẽ tiếp tục thúc đẩy các chính sách đã từng bị chặn trước đây như: Cắt ngân sách cho các "thành phố trú ẩn"; Ngừng tiếp nhận người tị nạn; Đình chỉ các khoản chi liên bang mà ông cho là "không cần thiết"; Cấm sử dụng quỹ liên bang cho các ca phẫu thuật chuyển giới…
Phán quyết cho thấy Tòa án Tối cao đã đồng tình với quan điểm rằng các thẩm phán chỉ nên ban hành lệnh cấm có hiệu lực đối với những người khởi kiện chứ không phải toàn quốc, trừ khi vụ việc được xử lý theo cơ chế kiện tập thể. Điều này khiến việc bảo vệ hàng trăm nghìn người bị ảnh hưởng trở nên khó khăn hơn vì việc kiện tập thể là hình thức phức tạp và khó triển khai.
(Ảnh minh họa: AP)
Ngay sau phán quyết, một nhóm luật sư đã yêu cầu Thẩm phán Deborah Boardman (bang Maryland) xem xét lại vụ việc theo hướng kiện tập thể và tiếp tục ban hành lệnh cấm toàn quốc. Họ viện dẫn phán quyết của Tòa án Tối cao như một căn cứ để áp dụng lệnh bảo vệ trên diện rộng.
Luật sư Cody Wofsy từ Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ (ACLU) chỉ trích mạnh mẽ sắc lệnh, gọi đây là "tàn nhẫn và trái pháp luật". Ông tuyên bố sẽ làm mọi cách để "không một đứa trẻ nào phải chịu ảnh hưởng bởi chính sách này".
Các nguyên đơn cho rằng sắc lệnh của ông Trump vi phạm Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Mỹ, vốn được thông qua sau Nội chiến (1861-1865) nhằm khẳng định rằng mọi người sinh ra trên lãnh thổ Mỹ đều là công dân Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, chính quyền Trump lập luận rằng quy định này không áp dụng cho những người nhập cư trái phép hoặc cư trú tạm thời như du học sinh hay lao động có visa. Quan điểm này đã bị nhiều chuyên gia pháp lý chỉ trích là bóp méo lịch sử và tinh thần của Tu chính án.
Phán quyết ngày 27/6 không phải là thắng lợi duy nhất của Tổng thống Trump trong thời gian gần đây. Chỉ trong tháng 5 và 6/2025, Tòa án Tối cao đã cho phép chính quyền Trump tiếp tục trục xuất người nhập cư sang các nước thứ ba; chấm dứt các quy chế bảo vệ tạm thời đối với hàng trăm nghìn người nhập cư; giữ nguyên lệnh chặn người Venezuela bị trục xuất theo đạo luật từ năm 1798…
Dù vậy, một khảo sát của Reuters/Ipsos giữa tháng 6 cho thấy chỉ 24% người Mỹ ủng hộ chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh, trong khi 52% phản đối.
Phán quyết lần này không chỉ tạo tiền đề pháp lý cho ông Trump thúc đẩy chính sách nhập cư cứng rắn, mà còn giáng đòn vào quyền lực tư pháp liên bang, đặt ra những câu hỏi lớn về sự cân bằng giữa ba nhánh quyền lực trong nền dân chủ Mỹ.
Bình luận (0)