Nếu như trước đây, khi nhắc đến bình luận viên (BLV), người ta chỉ nghĩ đến những giọng đọc quen thuộc trên sóng bóng đá truyền thống, thì ngày nay, trong thế giới của giới trẻ và những trận đấu Liên Minh Huyền Thoại, Valorant hay Counter-Strike 2, một thế hệ BLV Esports mới đang vươn lên mạnh mẽ – sôi động, nhiệt huyết, và… đôi khi còn hài hước đến mức "meme hóa". Tuy nhiên, dù độ phủ sóng ngày càng lớn, nghề bình luận viên Esports tại Việt Nam vẫn đang loay hoay tìm chỗ đứng xứng đáng, giữa sự thiếu vắng hành lang pháp lý, đào tạo bài bản, và... cái nhìn còn đầy định kiến.
Nói không ngoa, nghề bình luận viên Esports là một trong những công việc mơ ước của thế hệ trẻ hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh ngành thể thao điện tử tại Việt Nam đang tăng trưởng nóng, với các giải đấu quốc tế như MSI, VCT, PGL CS2… luôn có hàng triệu lượt xem. Các từ khóa như "cách trở thành BLV Esports", "thu nhập bình luận viên game", "BLV Esports tuyển dụng" đều xuất hiện nhiều trên Google Trends vài năm trở lại đây.
Sức hút đến từ việc vừa được chơi với đam mê, vừa có khả năng kiếm thu nhập cao nếu có tên tuổi. Những cái tên như Hoàng Luân, Vietchess, Mạnh An (BLV Liên Quân) hay Rikaki Gaming không chỉ là bình luận viên, mà còn trở thành KOL với lượng người hâm mộ đông đảo, livestream bán hàng cũng "chốt đơn" không kém ai.
Thậm chí, một số BLV còn sở hữu thu nhập vượt trội so với các ngành nghề văn phòng thông thường, chưa kể đến hợp đồng quảng cáo và những lần "booking voice" làm nội dung cho game mobile. Dù hào nhoáng là thế, nghề BLV Esports không chỉ đơn thuần là "ngồi nói cho vui". Trên thực tế, đây là công việc đòi hỏi cường độ cao, kỹ năng đa dạng và sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Mỗi trận đấu kéo dài vài tiếng, BLV phải nói liên tục, giữ nhiệt, giữ lửa và… giữ giọng.
(Văng Tùng và Hoàng Luân 2 BLV của giải đấu Liên Minh Huyền Thoại )
"Không phải cứ nói to là thành BLV", anh Hưng – một BLV kỳ cựu tại giải đấu VCS chia sẻ. "Muốn bình luận tốt, phải nắm rõ meta, hiểu lối chơi của từng đội, từng game thủ, và phải làm được điều đó… theo thời gian thực".
Một trận đấu kết thúc, khán giả được giải trí, nhưng BLV thì có thể sưng họng, thậm chí mất tiếng nếu không chăm sóc sức khỏe đúng cách. Và có những lúc, một sai lầm nhỏ trong phát ngôn có thể biến thành đề tài công kích, tạo ra hàng loạt từ khóa như "BLV bị cộng đồng chỉ trích", "phát ngôn gây tranh cãi BLV" tràn lan trên mạng xã hội.
Dù xuất hiện khắp các giải đấu lớn nhỏ, BLV Esports hiện vẫn chưa được coi là một ngành nghề chính thống. Không có mã ngành nghề cụ thể, không có quy chuẩn đạo đức nghề nghiệp rõ ràng, và cũng không có chương trình đào tạo bài bản từ các trường đại học – đó là thực trạng đáng buồn.
Nhiều BLV trẻ khởi nghiệp từ con số 0, tự học kỹ năng nói, tự tìm hiểu game, rồi tự ứng tuyển các giải phong trào để tích lũy kinh nghiệm. "Hồi mới làm, có người còn tưởng mình là streamer karaoke," BLV trẻ tên Nam cười kể. "Giải nhỏ thì không có lương, có khi còn phải tự mang máy đến, tự quay, tự đăng. Làm vì đam mê là chính". Đây cũng là lý do khiến nghề này thiếu tính chuyên nghiệp. Không ít bạn trẻ tưởng rằng BLV chỉ là "ngồi chém gió" và bước vào nghề mà không có định hướng, dẫn đến burnout nhanh chóng, hoặc bị đào thải không kèn không trống.
(Mai "Bomman" Nam Hải Caster số một của nền CS Việt Nam)
Một phần lý do khiến BLV Esports chưa được công nhận đúng mực là vì định kiến từ xã hội – nơi game vẫn còn bị xem là "vô bổ", "mất thời gian". Cụm từ "bình luận viên game là nghề gì", "bình luận game có tương lai không" vẫn mang theo hàm ý nghi ngờ, thay vì công nhận.
Nhiều phụ huynh nghe con bảo "con muốn làm BLV game" thì lập tức lắc đầu: "Nghề gì kỳ cục, đi học đàng hoàng vào, đừng mơ mộng!". Trong khi đó, cùng là nghề nói – nhưng nếu là bình luận viên bóng đá, lại được xã hội kính nể. "Game có thể là trò chơi, nhưng nghề liên quan đến nó thì không phải đùa," BLV Duy Đỗ – một trong những tên tuổi kỳ cựu trong làng PUBG Mobile Việt Nam chia sẻ. "Chúng tôi phải học kỹ năng nói, biểu cảm, diễn đạt cảm xúc, đôi khi còn kiêm cả vai trò đạo diễn sân khấu và quản lý truyền thông".
Dẫu còn nhiều khó khăn, nhưng với sự phát triển mạnh mẽ của Esports Việt Nam, nghề BLV đang từng bước được công nhận hơn. Một số học viện đã bắt đầu mở các workshop hướng nghiệp về nghề này, mời các BLV nổi tiếng về chia sẻ kinh nghiệm. Một số đơn vị tổ chức như VNG, Riot Games, Garena… cũng đã tuyển dụng vị trí BLV chính thức với mức lương ổn định.
Việc tổ chức các giải "casting bình luận viên Esports" cũng giúp tìm ra nhiều gương mặt tiềm năng. Những từ khóa như "cách luyện giọng bình luận viên", "học làm BLV game ở đâu", "BLV game lương bao nhiêu" đang xuất hiện nhiều hơn trong cộng đồng mạng – dấu hiệu cho thấy nghề đang dần có sức hút rõ rệt.
Có một lần, trong một buổi phỏng vấn, khi được hỏi "anh có nghĩ nghề BLV game là nghề nghiêm túc không?", một BLV trẻ đã trả lời: "Tôi từng ngồi nói về con cá heo trong game suốt 30 phút, và vẫn giữ sự nghiêm túc cao độ." Ai bảo game là không khoa học?
Hay chuyện một BLV quên tắt micro sau khi bình luận xong và… lỡ hát "Độ ta không độ nàng" khiến cả cộng đồng cười ra nước mắt. Đó là nghề – nơi mà sự chuyên nghiệp đôi khi đi kèm với một chút ngẫu hứng khiến khán giả yêu mến hơn bao giờ hết.
Bình luận viên Esports không chỉ là nghề "nói cho vui" mà là một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái thể thao điện tử. Họ truyền tải cảm xúc, nâng tầm trận đấu và kết nối cộng đồng. Để nghề này được phát triển đúng tầm, Việt Nam cần sớm có định hướng đào tạo chính quy, hành lang pháp lý rõ ràng và quan trọng nhất – là sự công nhận từ xã hội.
Chơi game đã dần được công nhận, thì người "nói về game" cũng xứng đáng có vị trí xứng đáng – không phải chỉ trên livestream, mà cả trên giấy tờ, hợp đồng và... trong lòng khán giả.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!