Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo đang được Quốc hội thảo luận đã thu hút sự quan tâm đặc biệt khi lần đầu tiên đưa ra quy định điều chỉnh hành vi của người truyền tải sản phẩm quảng cáo, đặc biệt là những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội.
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo được Quốc hội thảo luận
Theo đại biểu Quốc hội chuyên trách, Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thị Mai Thoa, hoạt động quảng cáo hiện nay bao gồm nhiều chủ thể: từ người có nhu cầu quảng cáo, đến đơn vị cung cấp dịch vụ quảng cáo, cơ quan phát hành nội dung, và cả người truyền tải, là đối tượng trực tiếp đưa sản phẩm quảng cáo đến công chúng.
"Lâu nay, Luật Quảng cáo chưa có quy định điều chỉnh hành vi của người truyền tải, đặc biệt là những người có ảnh hưởng. Việc bổ sung quy định này là cần thiết để lấp đầy khoảng trống pháp lý", bà Thoa nhấn mạnh.
Bà Nguyễn Thị Mai Thoa, đại biểu Quốc hội chuyên trách, Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội chia sẻ một số nội dung liên quan đến Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo
Điểm mới của dự thảo luật là tách riêng trách nhiệm đối với người truyền tải có ảnh hưởng như nghệ sĩ, KOL, KOC, chuyên gia có tác động lớn đến công chúng. "Trước thực tiễn hiện nay, khi những người nổi tiếng có vai trò dẫn dắt xu hướng tiêu dùng và tác động mạnh đến hành vi người dân, nếu họ quảng cáo sai sự thật, hệ lụy là rất lớn. Do đó, cần có quy định ràng buộc họ phải giới thiệu sản phẩm một cách trung thực, chính xác", bà Thoa lý giải.
Một vấn đề khác được đặt ra là: thế nào là "người có ảnh hưởng"? Theo bà Thoa, nếu có thể định lượng cụ thể như số lượng người theo dõi trên mạng xã hội, sẽ thuận lợi trong quản lý. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng áp dụng được định lượng.
"Có những người không nổi tiếng trên mạng nhưng lại có ảnh hưởng sâu rộng qua truyền hình hay sân khấu. Vì vậy, định lượng chỉ có giá trị tương đối, phần còn lại cần căn cứ vào tiêu chí chuyên ngành, do cơ quan chức năng đánh giá", bà Thoa nói.
Hiện nay, khái niệm về người có ảnh hưởng trong quảng cáo chưa được nêu trực tiếp trong Luật Quảng cáo, mà được tham chiếu từ Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các nghị định hướng dẫn thi hành. Các quy định này đã có những tiêu chí cụ thể ở mức tương đối, đủ để xác định và phân loại trách nhiệm quảng cáo với nhóm đối tượng đặc biệt này.
Hiện nay, khái niệm về người có ảnh hưởng trong quảng cáo chưa được nêu trực tiếp trong Luật Quảng cáo, mà được tham chiếu từ Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các nghị định hướng dẫn thi hành
Một trong những quy định đáng chú ý tại dự thảo là người có ảnh hưởng chỉ được phép quảng cáo khi đã sử dụng hoặc hiểu rõ về sản phẩm. Tuy nhiên, việc giám sát điều này ra sao là vấn đề cần làm rõ. Theo bà Thoa, hiện nay phương pháp quản lý nhà nước đang chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm.
"Pháp luật quy định rõ ràng quyền và nghĩa vụ. Nếu người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật, gây hậu quả, thì họ phải chịu trách nhiệm. Khi đó, cơ quan quản lý có thể căn cứ để xử phạt theo đúng nghĩa vụ chưa được thực hiện", bà Thoa khẳng định.
Ngoài ra, dự thảo cũng yêu cầu người nổi tiếng phải thông báo rõ ràng với công chúng rằng mình đang thực hiện hoạt động quảng cáo. Việc này nhằm mục đích kép: bảo vệ người tiêu dùng và phục vụ công tác quản lý nhà nước. Cụ thể, người tiêu dùng sẽ có quyền phân biệt giữa nội dung quảng cáo và nội dung cá nhân, còn cơ quan nhà nước có thể kiểm soát nội dung, nguồn thu và nghĩa vụ thuế.
"Việc thông báo này phải bằng dấu hiệu nhận diện rõ ràng như chữ viết, hình ảnh, ký hiệu hoặc âm thanh để dễ nhận biết", bà Thoa giải thích.
Thực tế cho thấy, thời gian qua có không ít nghệ sĩ vi phạm quảng cáo sai sự thật. Việc quản lý nhóm đối tượng này cần sự phối hợp nhịp nhàng giữa nhiều bộ, ngành.
Tháng Tư vừa qua, Nguyễn Thị Thái Hằng tức Hằng Du Mục và Phạm Quang Linh tức Quang Linh Vlog, hai tên tuổi nổi tiếng trên mạng xã hội bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an C01 khởi tố, bắt tạm giam về tội lừa dối khách hàng
Hiện Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch là cơ quan chủ trì lĩnh vực quảng cáo. Tuy nhiên, nếu quảng cáo liên quan đến thuốc thì cần sự xác nhận của Bộ Y tế; phân bón hay hóa chất thì phải do Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác nhận.
Để tăng hiệu quả quản lý, dự thảo luật lần này quy định cụ thể về trách nhiệm, thẩm quyền và cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành. Bên cạnh đó, các đại biểu Quốc hội cũng kiến nghị nâng mức phạt hành chính, bổ sung quy định về đạo đức và trách nhiệm nghề nghiệp với người nổi tiếng.
Đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng: "Chỉ những người có chuyên môn liên quan đến sản phẩm mới được phép quảng cáo". Còn đại biểu Huỳnh Thị Phúc (Bà Rịa - Vũng Tàu) đề nghị sửa đổi nghị định xử phạt và tăng chế tài để đảm bảo tính răn đe.
Theo lộ trình, dự thảo Luật Quảng cáo sửa đổi sẽ được Quốc hội biểu quyết vào ngày 11/6 tới. Các nghị định hướng dẫn thi hành dự kiến cũng sẽ được ban hành kèm theo và có hiệu lực cùng lúc với luật.
"Việc đồng bộ các quy định sẽ đảm bảo tính khả thi và hiệu lực thực thi ngay sau khi luật có hiệu lực", bà Thoa nhấn mạnh.
Việc siết chặt trách nhiệm của người nổi tiếng không chỉ giúp bảo vệ người tiêu dùng mà còn là bước đi cần thiết để lập lại trật tự trong môi trường quảng cáo, nơi mỗi phát ngôn đều có thể trở thành kim chỉ nam cho hàng triệu người.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!