Ở nông thôn, nhiều nhà có vườn và ao. Theo quy định về đền bù giải phóng mặt bằng hiện nay, giá cho đất vườn và ao hiện thấp hơn nhiều lần đất ở, chỉ ngang bằng với đất ruộng ở giữa cánh đồng.
Trong khi đất vườn, ao hoàn toàn có thể chuyển đổi thành đất ở và giá giao dịch trên thị trường bằng 50% - 60% giá đất ở. Sự bất hợp lý này đã dẫn đến nhiều khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng.
Bà Đào (xã Cự Khê, huyện Thanh Oai, Hà Nội) được bố mẹ chia cho mảnh đất thừa kế từ khi còn trẻ, có nguồn gốc là đất ông cha để lại. Các anh của bà sống bên cạnh đã xây nhà ở và được cấp sổ đỏ. Còn gia đình bà do chưa có tiền xây nhà nên trồng cây để tăng thu nhập.
Năm 2017, xã phát động các hộ dân làm sổ, nếu nhà nào có điều kiện thì nộp tiền làm thủ tục chuyển đổi từ đất trồng cây lâu năm thành đất thổ cư. Tuy nhiên tại thời điểm đó, nhiều hộ như gia đình bà Đào không có tiền nộp chuyển đổi và xây nhà, nên được cấp sổ là đất trồng cây lâu năm.
Trước đây xã Cự Khê đã có những dự án được áp dụng cơ chế đặc thù đối với loại đất đất ao, vườn, nhưng giờ không thực hiện nữa nên không có cơ sở để xử lý.
Năm 2023, gia đình bà bị thu hồi đất để thực hiện dự án Vành đai 4. Tiền đền bù cho 1 m2 đất vuờn, ao liền kề với đất ở chỉ tương đương với đất ruộng giữa cánh đồng, loại đất không được chuyển đổi thành đất ở.
"Giá thị trường hiện nay 50 - 60 triệu đồng/m2, còn đền bù chúng tôi mới được 1 triệu đồng/m2. Nhà tôi có 800 m2, được 800 triệu đồng", bà Phạm Thị Đào (xã Cự khê, Thanh Oai, Hà Nội) chia sẻ.
Có khoảng 20 hộ dân trong tình trạng tương tự, được đền bù rất thấp với đất vườn, ao liền kề nhà ở. Trong khi giá thị trường, loại đất này đang giao dịch ở mức rất cao, do có lợi thế có thể chuyển đổi thành đất ở.
Nhiều hộ đang làm thủ tục chuyển đổi lên đất ở để xây nhà bị dừng lại do nằm trong quy hoạch đường Vành đai 4.
Đại diện UBND xã Cự Khê cũng thừa nhận, đất ao, vườn ở khu vực này đều là đất ông cha để lại, có từ rất lâu đời. Trước đây xã Cự Khê đã có những dự án được áp dụng cơ chế đặc thù đối với loại đất này, nhưng giờ không thực hiện nữa nên không có cơ sở để xử lý.
"Năm 2017 có cơ chế đặc thù với đất vườn ao cha ông để lại, liền kề khu đất ở, giá tương đương 40% giá đất ở cụ thể cũng như 70% giá đất ở trong khung bảng giá. Thành phố có văn bản quy định, quyết định mới thay thế nên UBND thành phố trả lời không áp dụng được quy định đặc thù cho dự án trước đây", ông Vũ Quốc Trị (Phó Chủ tịch UBND xã Cự Khê, Thanh Oai, Hà Nội) cho biết.
Một số huyện khác của Hà Nội như Thanh Trì, Mê Linh khi giải phóng mặt bằng dự án đường Vành đai 4 cũng đang có vướng mắc tương tự.
Hiện Luật Đất đai không có quy định đối với loại đất vườn ao liền kề đất ở, mà chỉ quy định đối với đất trồng cây lâu năm, nên nhiều địa phương nhận thấy có bất cập, nhưng vẫn không có cơ sở để giải quyết cho người dân.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!