Lệnh ban hành đánh dấu bước ngoặt trong một tranh cãi y tế công cộng kéo dài hàng thập kỷ tại Mỹ. Trong khi giới nha sĩ và các tổ chức y tế phản đối mạnh mẽ động thái này, một bộ phận chính trị gia và nhà hoạt động, trong đó có Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Robert F. Kennedy Jr., người coi đây là thắng lợi của "tự do y tế".
Ngày 15/5, Thống đốc bang Florida, ông Ron DeSantis (Đảng Cộng hòa), đã ký ban hành Đạo luật Nông nghiệp Florida 2025. Ngoài các điều khoản về sản xuất nông nghiệp, luật này loại Fluoride khỏi danh sách các chất phụ gia được chấp nhận trong tiêu chuẩn chất lượng nước của bang. Lệnh cấm chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.
Trước đó, Utah trở thành bang đầu tiên của Mỹ ban hành lệnh cấm fluoride. Dự luật do hai nhà lập pháp Cộng hòa là Stephanie Gricius và Thượng nghị sĩ Kirk A. Cullimore bảo trợ đã được Thống đốc Spencer Cox ký thành luật ngày 29/3 và có hiệu lực từ 7/5.
Fluoride là một khoáng chất vô cơ có trong nước, đất, không khí và một số thực phẩm. Từ giữa thế kỷ 20, các hệ thống cấp nước tại Mỹ bắt đầu bổ sung Fluoride để ngăn ngừa sâu răng - biện pháp được Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) ca ngợi là một trong 10 thành tựu y tế công cộng lớn nhất thế kỷ.
Theo CDC, nước có bổ sung Fluoride giúp giảm sâu răng hiệu quả, đặc biệt tại các khu vực dân cư có thu nhập thấp. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, một số nhóm hoài nghi cho rằng việc tiêu thụ Fluoride lâu dài có thể gây tác dụng phụ như viêm khớp, ung thư, giảm trí tuệ (IQ) ở trẻ em, dù chưa có bằng chứng khoa học nào khẳng định rõ ràng những rủi ro này.
Bất đồng quan điểm ở nhiều bang
Ông Robert F. Kennedy Jr. - con trai cố Thượng nghị sĩ Robert F. Kennedy, là người nổi bật trong chiến dịch chống Fluoride. Tháng 11/2024, ông Kennedy tuyên bố trên mạng xã hội X rằng chính quyền Tổng thống Donald Trump - nơi ông từng được bổ nhiệm làm cố vấn y tế dù không có chuyên môn y khoa - sẽ "khuyến nghị toàn bộ hệ thống nước công cộng tại Mỹ loại bỏ Fluoride".
Phong trào này được một số nhóm ủng hộ tự do cá nhân và y tế thay thế cổ vũ, nhưng bị các tổ chức y tế như Hiệp hội Nha khoa Mỹ (ADA) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phản đối.
Cơ quan Y tế Công cộng Mỹ khuyến nghị nồng độ Fluoride trong nước nên duy trì ở mức 0,7 mg/lít - đủ để phòng sâu răng mà không gây tác dụng phụ. Trong khi đó, WHO đặt ngưỡng tối đa là 1,5 mg/lít. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây, bao gồm một báo cáo năm 2023 được công bố trên tạp chí Environmental Health Perspectives, cho thấy có mối liên hệ tiềm tàng giữa Fluoride và giảm chỉ số IQ ở trẻ em nếu mức tiêu thụ vượt ngưỡng trong thời gian dài. Điều này khiến một số bang quyết định hành động phòng ngừa.
Ngoài Florida và Utah, ít nhất 6 bang khác bao gồm: Kentucky, Louisiana, Massachusetts, Nebraska, South Carolina và North Dakota đã đệ trình các dự luật hạn chế hoặc cấm Fluoride. Tuy nhiên, nhiều dự luật trong số này đã bị đình chỉ, thất bại tại ủy ban hoặc lỡ hạn chót bỏ phiếu.
Tại Texas, một chiến dịch gần đây còn đề xuất cấm một số loại kem đánh răng trẻ em có chứa Fluoride - một bước đi được cho là "quá đà" bởi giới nha khoa.
Hiệp hội Nha khoa Mỹ và CDC tiếp tục khẳng định Fluoride trong nước là an toàn và tiết kiệm chi phí chăm sóc răng miệng cho toàn dân. (Ảnh minh họa: Getty Images)
Hiệp hội Nha khoa Mỹ và CDC tiếp tục khẳng định Fluoride trong nước là an toàn và tiết kiệm chi phí chăm sóc răng miệng cho toàn dân. Trong thông báo gửi tới truyền thông, ADA cho biết: "Hơn 75 năm nghiên cứu và theo dõi cho thấy fluor hóa nước là biện pháp y tế cộng đồng hiệu quả và an toàn".
Tuy nhiên, áp lực chính trị và làn sóng thông tin sai lệch trên mạng xã hội đang khiến niềm tin công chúng lung lay. Theo khảo sát năm 2023 của Pew Research, khoảng 28% người Mỹ cho biết họ "nghi ngờ" về độ an toàn của Fluoride - con số tăng gần gấp đôi so với một thập kỷ trước.
WHO chưa đưa ra bất kỳ thay đổi chính thức nào về khuyến nghị Fluoride, nhưng Tổ chức này kêu gọi các quốc gia "cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích phòng ngừa sâu răng và nguy cơ tiềm tàng khi nồng độ Fluoride vượt mức cho phép".
Theo một bài viết trên báo Guardian (Anh), các chuyên gia y tế công cộng quốc tế cảnh báo: "Việc cấm Fluoride không dựa trên dữ liệu khoa học đầy đủ có thể gây hại nghiêm trọng, đặc biệt cho các cộng đồng nghèo - nơi mà chăm sóc nha khoa không phải lúc nào cũng tiếp cận được".
Việc hai bang lớn như Florida và Utah dẫn đầu phong trào cấm Fluoride đang đặt ra câu hỏi lớn cho tương lai chính sách y tế cộng cộng tại Mỹ. Dù còn nhiều tranh cãi, thực tế cho thấy cuộc chiến xung quanh Fluoride không chỉ là vấn đề y khoa, mà còn là vấn đề giao thoa giữa chính trị, truyền thông và niềm tin công chúng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!