Căng thẳng giữa chính quyền Trump và Đại học Harvard vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. (Ảnh minh họa)
Tuần qua, giới đại học Mỹ đã bất ngờ trước quyết định chưa từng có tiền lệ từ chính quyền Tổng thống Donald Trump: thu hồi chứng nhận cho phép Đại học Harvard tuyển sinh viên quốc tế. Một động thái được xem là đòn trừng phạt trực tiếp và mang tính cảnh cáo với toàn ngành giáo dục đại học Mỹ.
Giới học thuật cảnh báo đây có thể là dấu hiệu cho thấy Nhà Trắng sẵn sàng dùng sinh viên quốc tế làm đòn bẩy chính trị để buộc các trường tuân theo yêu cầu của Tổng thống.
Thế nhưng, nỗi lo không của riêng Harvard mà các trường đại học lớn trên khắp nước Mỹ đều cảm thấy lo lắng, bất an, rằng chỉ một quyết định từ Washington cũng có thể khiến họ mất đi một nguồn sinh viên quốc tế - không chỉ là lực lượng học thuật tinh hoa, mà còn là nguồn tài chính quan trọng.
"Đây là thời khắc nghiêm trọng!" - Hiệu trưởng Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) Sally Kornbluth viết trong thông điệp gửi toàn trường.
Cách đó hơn 8.000 km, bà Wendy Hensel - Hiệu trưởng Đại học Hawaii, cũng cho biết vụ việc "đang tạo dư chấn trong toàn bộ hệ thống giáo dục đại học".
Tổng thống Donald Trump ám chỉ rằng ông sẽ tiếp tục có nhiều hành động quyết liệt hơn nữa đối với Harvard. (Ảnh chụp màn hình)
Chính quyền Trump tăng áp lực lên đại học
Tổng thống Trump trong năm nay đã liên tục gây áp lực lên các trường đại học lớn: mở nhiều cuộc điều tra, đóng băng các khoản tài trợ, yêu cầu thay đổi cách vận hành nội bộ và tìm cách trục xuất sinh viên quốc tế. Lý do được ông đưa ra là nhằm đối phó với tình trạng "bài Do Thái" trong khuôn viên các trường. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng mục tiêu thực chất là nhằm vào tư tưởng tự do và các chính sách đa dạng chủng tộc vốn phổ biến ở các trường danh tiếng.
Trong thông báo hôm 24/5, Bộ An ninh Nội địa Mỹ cho biết Đại học Harvard bị tước quyền chứng nhận vì không đáp ứng một số yêu cầu của liên bang, bao gồm cả việc cung cấp hồ sơ về các hoạt động biểu tình của sinh viên trong vòng 5 năm qua.
Với nhiều nhà giáo dục, đây là dấu hiệu rõ ràng rằng chính quyền Trump sẵn sàng dùng bất kỳ công cụ liên bang nào để "ép buộc" môi trường học thuật.
"Harvard chỉ là nạn nhân đầu tiên. Đây là hành động chưa từng có tiền lệ cho thấy chính phủ đang muốn làm suy yếu quyền tự chủ của toàn bộ hệ thống đại học" - ông John Aubrey Douglass, chuyên gia tại Đại học California tại Berkeley nhận định.
Mặc dù một thẩm phán liên bang đã tạm thời ngăn chặn quyết định của chính phủ vào ngày thứ Sáu (23/5), mở ra một cuộc chiến pháp lý mà Harvard sẵn sàng theo đuổi, nhưng giới quan sát cho rằng tác động tâm lý đã xảy ran gay lập tức.
Các trường đại học trên toàn quốc đang rơi vào vòng xoáy của câu hỏi: liệu họ có nên "nhượng bộ" để tránh bị trừng phạt như Harvard?
Nỗi lo lắng này cũng lan sang sinh viên quốc tế, những người e ngại rằng việc học tập tại Mỹ có thể bị gián đoạn bất kỳ lúc nào. "Việc này khiến sinh viên học thuật giỏi trên toàn thế giới dè chừng khi nghĩ đến việc đến Mỹ học tập", chuyên gia Douglass cảnh báo.
Sự việc lần này một lần nữa nhấn mạnh vai trò to lớn của sinh viên quốc tế trong hệ thống giáo dục đại học Mỹ. Trong 25 năm qua, số lượng sinh viên nước ngoài đã tăng gấp đôi, vượt mốc 1 triệu người.
Tại nhiều trường đại học danh tiếng, tỷ lệ sinh viên quốc tế rất cao: Đại học New York chiếm 1/3, Columbia khoảng 40%, Harvard hơn 25%.
Không chỉ mang lại nguồn thu lớn, sinh viên quốc tế còn góp phần làm phong phú đời sống học thuật, văn hóa và xã hội tại các trường, đồng thời thúc đẩy các công trình nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.
Đại học Harvard bị cáo buộc "tiếp tay" cho chủ nghĩa bài Do Thái trong khuôn viên nhà trường. (Ảnh: y Julian J. Giordano)
Tranh cãi về lợi ích và công bằng
Tuy nhiên, cũng có những quan điểm chỉ trích việc gia tăng sinh viên quốc tế. Một số tiếng nói bảo thủ cho rằng điều này khiến con em người Mỹ, đặc biệt là tầng lớp trung lưu, gặp khó khăn hơn trong việc trúng tuyển.
"Con cái của tầng lớp trung lưu Mỹ ngày càng khó vào được các trường như Harvard vì quá nhiều suất dành cho sinh viên nước ngoài", ông Jay Greene - chuyên gia tại Quỹ Di sản Heritage Foundation nói.
Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem - người đã ký quyết định rút chứng nhận của Harvard - tuyên bố đây là phản ứng trước tình trạng mất an toàn trong khuôn viên trường, bao gồm cả các vụ quấy rối liên quan đến sinh viên nước ngoài. "Đây là lời cảnh báo dành cho tất cả các trường đại học trên khắp nước Mỹ", bà Noem nói.
Abdullah Shahid Sial, sinh viên năm thứ hai người Pakistan tại Harvard, hoan nghênh phán quyết của tòa án nhưng thừa nhận thiệt hại tâm lý đã xảy ra. "Họ muốn chúng tôi cảm thấy không được chào đón và họ đã làm được", Sial nói.
Xu hướng sinh viên quốc tế chọn các nước khác như Anh hay Canada thay vì Mỹ đã bắt đầu từ những năm ông Trump tại nhiệm trong nhiệm kỳ đầu tiên. Ông Hafeez Lakhani, cố vấn tuyển sinh ở New York, cho biết việc trừng phạt Harvard sẽ càng làm xu hướng này trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết.
"Thông điệp gửi ra thế giới rất rõ ràng: Harvard - biểu tượng của trí tuệ toàn cầu - đang đóng cửa với sinh viên quốc tế. Và nước Mỹ cũng vậy", ông Lakhani nói.
Một số ý kiến từ phía chính quyền Mỹ cho rằng các trường tuyển sinh viên quốc tế chỉ vì mục đích tài chính, nhằm "lấp đầy quỹ hiến tặng hàng tỷ USD". Trên thực tế, nhiều trường công như Đại học California đã tăng tuyển sinh quốc tế từ nhiều năm trước để bù đắp ngân sách và hạn chế tăng học phí.
Tuy nhiên, với những trường tư như Harvard - nơi chính sách hỗ trợ tài chính không phân biệt quốc tịch, vai trò tài chính của sinh viên quốc tế có thể không quá lớn như lo ngại.
Chuyên gia Greene cũng cho rằng mục tiêu ban đầu của chương trình trao đổi sinh viên là giúp lan tỏa giá trị dân chủ Mỹ ra thế giới. Nhưng nếu tỷ lệ sinh viên nước ngoài quá cao, điều này có thể phản tác dụng, làm "lu mờ" các giá trị Mỹ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!