Hiện nay, nhu cầu về nhà ở xã hội (NOXH) đang là vấn đề nóng thu hút sự quan tâm của nhiều người dân. Mặc dù điều kiện được hưởng chính sách và thủ tục xác nhận hồ sơ để mua, thuê mua NOXH đã được quy định chặt chẽ, chi tiết và công khai với 12 nhóm đối tượng được hưởng chính sách về NOXH tại các dự án. Tuy nhiên, kể cả khi đáp ứng đủ điều kiện thì người mua vẫn khó có được suất mua.
Qua khảo sát thực tế tại một số dự án, số lượng người dân quan tâm và đăng ký hướng dẫn làm hồ sơ rất lớn. Tuy nhiên, chỉ khoảng 20% trong số đó xin đầy đủ các xác nhận, đáp ứng đủ điều kiện để được hưởng chính sách NOXH. Phần lớn các trường hợp còn lại không nắm rõ quy định, hoặc không xin xác nhận được đầy đủ các hồ sơ, xác nhận sai nội dung trong mẫu đơn theo quy định pháp luật và hơn hết là một lượng lớn người dân không thực sự có nhu cầu về nhà ở mà chỉ nhằm mục đích nhờ người nhà đứng tên để mua đầu tư.
Ông Bùi Duy Thanh, Trưởng phòng Kinh doanh Công ty CP BIC Việt Nam cho biết: "Thời gian qua công ty đã tiến hành hỗ trợ khách hàng kiểm tra hồ sơ qua hình thức online. Chúng tôi khuyến cáo khách hàng cần phải khai thông tin và làm đúng các mẫu xác nhận theo các biểu mẫu đã được quy định rõ tại thông tư, nghị định về NOXH. Người dân cần phải tự xác nhận đúng đối tượng đăng ký mua tại Điều 76 Luật Nhà ở 2023 quy định về những đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về NOXH. Chúng tôi không ký phân phối và hợp tác với bất kỳ đơn vị nào, vì vậy khách hàng không liên hệ, nộp hồ sơ cho các đơn vị không phải chủ đầu tư".
Đủ điều kiện mua nhà, người dân vẫn loay hoay vì thủ tục
Dự án NOXH Rice City Long Châu, quận Long Biên, với 1.980 căn hộ. Dự kiến thời gian bán nhà vào quý 3 năm 2027.
Theo Nghị định số 100/2024/NĐ-CP, người dân muốn mua NOXH phải đáp ứng điều kiện chưa sở hữu nhà ở tại nơi có dự án và thu nhập hộ gia đình không quá 30 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên thủ tục xác nhận thu nhập lại đang là trở ngại lớn nhất, đặc biệt với lao động tự do.
Nhiều lao động tự do cho biết, họ rất khó xin giấy xác nhận điều kiện thu nhập từ UBND xã/phường. Các cán bộ hành chính dù muốn tạo điều kiện cho người dân, nhưng họ lúng túng trong việc xác thực các thông tin được kê khai.
Thực tế cho thấy, mặc dù đối tượng cũng như điều kiện để được mua NOXH đã được mở rộng, tuy nhiên, không phải cứ đúng đối tượng là sẽ mua được nhà, đặc biệt là vấn đề chứng minh thu nhập, điều này không chỉ người dân gặp khó, ngay cả chính quyền địa phương, nơi chịu trách nhiệm thẩm định và xác nhận hồ sơ cũng gặp hàng loạt thách thức trong việc này.
Bà Vũ Thị Thu Hoài, Phó Chủ tịch UBND phường Thượng Thanh, quận Long Biên, TP Hà Nội cho hay: "Trên địa bàn phường có một số dự án NOXH tiếp nhận hồ sơ đăng ký. Nhiều người dân có nhu cầu đã đến UBND phường xin xác nhận thu nhập thấp, nhưng đến thời điểm hiện tại, phường vẫn chưa thể giải quyết các đơn xin xác nhận này do không có cơ sở để xác nhận cho công dân".
"Tôi rất mong muốn được tiếp cận các dự án NOXH nhưng lại không nằm trong nhóm đối tượng được hưởng chính sách về NOXH. Mức lương giáo viên ngoài công lập như chúng tôi để mua được căn hộ thương mại giá cao như hiện nay là không thể. Chính vì vậy, tôi mong muốn Nhà nước mở rộng đối tượng được tiếp cận NOXH, đặc biệt là vấn đề minh bạch thông tin để chúng tôi có thêm cơ hội an cư, ổn định cuộc sống", chị Lương Quỳnh Phương, quận Nam Từ Liêm chia sẻ.
Có hay không việc trục lợi nhà ở xã hội?
TP Hà Nội đang áp dụng nhiều biện pháp quản lý chặt chẽ việc bán, cho thuê, thuê mua NOXH để đảm bảo đúng đối tượng, tránh tình trạng lợi dụng chính sách nhằm trục lợi cá nhân đối với NOXH. Dự án nhà ở xã hội NHS Trung Văn, quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội. Ảnh Trung Nguyên.
Thực tế hiện nay cho thấy, giá nhà ở thương mại đang ở mức rất cao. Nhiều người dân nhận thấy lợi thế đầu tư khi mua NOXH do được hưởng chính sách hỗ trợ, giá mua chỉ bằng khoảng 1/3 so với nhà ở thương mại. Do đó, có không ít người tìm mọi cách, nhờ người thân đứng tên hồ sơ để hợp thức hóa điều kiện đăng ký, dù không thực sự có nhu cầu về chỗ ở. Thậm chí, một số trường hợp đứng tên không đủ điều kiện nhưng vẫn thực hiện thủ tục xin xác nhận, tìm cách kết nối với cò mồi, môi giới để làm sai lệch hồ sơ nhằm trục lợi từ chính sách nhân văn của Nhà nước. Hành vi này là vi phạm pháp luật, đồng thời tạo áp lực lớn cho chính quyền và chủ đầu tư trong việc xét duyệt hồ sơ.
Theo các chuyên gia, phải thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm gắt gao các dự án NOXH hiện nay là việc làm vô cùng cần thiết để ngăn chặn tình trạng trục lợi chính sách nhà ở của một số đối tượng.
Thực tế, đối tượng trục lợi NOXH theo nhiều phương thức khác nhau. Có trường hợp người đứng tên trên hợp đồng mua NOXH là đúng đối tượng nhưng không có nhu cầu ở đem cho thuê, một số dự án NOXH hiện chưa hết thời hạn 5 năm của dự án nhưng tình trạng mua bán công khai qua hình thức giấy viết tay, lập vi bằng… diễn ra khá phổ biến.
Luật Nhà ở năm 2023 quy định rõ việc cưỡng chế thu hồi NOXH trong trường hợp mua, bán, cho thuê lại NOXH trái với đối tượng và quy định của luật nhằm tránh lợi dụng chính sách. Cơ quan quản lý nhà nước cấp tỉnh, thành phố, trực tiếp là Sở Xây dựng cần tăng cường, thúc đẩy công tác hậu kiểm NOXH một cách chặt chẽ.
"TP Hà Nội đang áp dụng nhiều biện pháp quản lý chặt chẽ việc bán, cho thuê, thuê mua NOXH để đảm bảo đúng đối tượng, tránh tình trạng lợi dụng chính sách nhằm trục lợi cá nhân. Các cấp từ huyện đến phường đều thành lập tổ giám sát, theo dõi kỹ lưỡng quá trình xét duyệt và bốc thăm để phát hiện kịp thời các vi phạm, trường hợp sai phạm sẽ bị thu hồi ngay lập tức", ông Bùi Tiến Thành, Trưởng Phòng Phát triển đô thị, Sở Xây dựng Hà Nội, cho biết.
Hà Nội đi đầu trong việc thiết lập các khu nhà ở xã hội tập trung
Hà Nội sẽ triển khai 2 khu NOXH tập trung trên địa bàn huyện Đông Anh là Tiên Dương 1 và Tiên Dương 2, quy mô 84ha, khi hoàn thành sẽ cung cấp ra thị trường khoảng 6.500 căn hộ.
Sắp tới, TP Hà Nội dự kiến triển khai nhiều dự án NOXH tại những khu vực có nhu cầu lớn. Đặc biệt, Hà Nội cũng đi đầu trong việc thiết lập các khu NOXH tập trung. Hiện thành phố đang triển khai 5 khu NOXH tập trung, trước mắt đang triển khai đấu thầu và chọn nhà đầu tư với 2 khu NOXH tập trung trên địa bàn huyện Đông Anh là Tiên Dương 1 và Tiên Dương 2, quy mô 84ha, khi hoàn thành sẽ cung cấp ra thị trường khoảng 6.500 căn hộ. Đồng thời, 3 khu nhà ở xã hội tập trung còn lại tại huyện Đông Anh, Gia Lâm và Thanh Trì, quy mô 160ha cũng sẽ triển khai trong thời gian tiếp theo.
Ông Bùi Duy Thanh, Trưởng phòng Kinh doanh Công ty CP BIC Việt Nam cho biết: "Hiện nay, công ty chúng tôi và Công ty CP Him Lam Thủ Đô đang là liên danh chủ đầu tư dự án NOXH Rice City Long Châu. Quy mô 3 tòa nhà chung cư NOXH gồm CT1, CT2, CT3, tổng số 1.980 căn hộ. Dự kiến thời gian bán nhà vào quý 3 năm 2027. Ngoài dự án trên, trong thời gian tới chúng tôi còn tiến hành xây dựng dự án NOXH trên địa bàn quận Nam Từ Liêm để cung cấp ra thị trường những sản phẩm NOXH chất lượng, nhiều tiện ích và thuận tiện cho khách hàng".
Với sự quyết liệt của Chính phủ và các cơ quan chuyên trách, các mục tiêu của Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NOXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030" sẽ sớm hoàn thành và mở ra một hướng đi có tính chiến lược nhằm bảo đảm sự công bằng, an sinh xã hội, thu hẹp khoảng cách giữa các tầng lớp xã hội, đặc biệt người thu nhập thấp có thêm cơ hội an cư, ổn định cuộc sống, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!