Phóng viên Thời báo VTV đã có cuộc trò chuyện với Tiến sĩ Dương Đức Minh - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế và Du lịch TP Hồ Chí Minh - về cách ba địa phương liên kết lợi thế, kiến tạo chuỗi trải nghiệm hấp dẫn và vượt qua những thách thức.
Theo ông, việc sáp nhập các địa phương để hình thành một siêu đô thị sẽ tác động như thế nào đến cơ cấu ngành du lịch?
Việc hình thành một siêu đô thị không chỉ đơn thuần là sự thay đổi địa giới hành chính, mà đó là cú hích mang tính lịch sử cho quá trình tái cấu trúc toàn diện ngành du lịch. Chúng ta đang đứng trước cơ hội xây dựng lại toàn bộ hệ sinh thái du lịch theo một hướng hoàn toàn mới: không còn là những điểm đến tách biệt mà là một tổng thể hài hòa, nơi các yếu tố kinh tế, văn hóa, công nghệ và tự nhiên được tích hợp có chủ đích.
TS Dương Đức Minh đánh giá cao tiềm năng của Du lịch TP Hồ Chí Minh sau khi sáp nhập (Ảnh: NVCC)
Việc tái cấu trúc này tạo điều kiện để quy hoạch lại chuỗi cung ứng du lịch - từ hạ tầng giao thông, hệ thống thông tin, đến các điểm dừng chân và trải nghiệm - theo hướng liên thông, đa tầng và có chọn lọc, hướng tới việc tạo ra những "vùng trải nghiệm toàn diện". Đồng thời thúc đẩy sự chuyên môn hóa trong ngành, với các cụm dịch vụ đặc thù được quy hoạch và vận hành theo chuẩn quốc tế.
Những cơ hội lớn mà ngành du lịch có thể tận dụng từ quá trình hợp nhất này là gì, thưa ông?
Thứ nhất, quy mô mở rộng giúp định hình lại hình ảnh điểm đến: từ những mảnh ghép đơn lẻ, chúng ta có thể giới thiệu một "siêu không gian trải nghiệm" - nơi hội tụ đủ các yếu tố từ di sản, thiên nhiên, văn hóa bản địa đến công nghệ hiện đại và dịch vụ đẳng cấp.
Thứ hai, quá trình này tạo điều kiện để kết nối các nguồn lực và mạng lưới đang bị phân tán, từ nhân lực, tài chính, ý tưởng, đến cơ sở vật chất. Các bên có thể đồng kiến tạo những sản phẩm du lịch phức hợp gắn kết giá trị văn hóa, công nghệ và lối sống.
Thứ ba, với nền tảng đô thị quy mô lớn, ngành du lịch có thể phát triển theo hướng liên ngành - trở thành hạt nhân trong chuỗi đổi mới sáng tạo, thu hút lực lượng lao động chất lượng cao, startup du lịch công nghệ và cả các nhà đầu tư quốc tế.
Giếng trời của Nhà ga Metro
Ông đánh giá thế nào về tiềm năng hình thành một "chuỗi du lịch tích hợp" sau sáp nhập?
Tiềm năng ở đây là vô cùng lớn nếu chúng ta nhìn chuỗi du lịch không chỉ là sự nối tiếp tuyến điểm, mà là sự tích hợp sâu giữa các tầng giá trị. Một "chuỗi du lịch tích hợp" trong bối cảnh siêu đô thị phải là chuỗi trải nghiệm liên thông cả về không gian và thời gian, nơi du khách không chỉ di chuyển giữa các điểm mà còn "du hành" giữa các tầng nghĩa: từ di sản đến sáng tạo, từ tự nhiên đến công nghệ, từ tĩnh lặng đến sôi động.
Những tuyến như wellness (du lịch sức khỏe) - sáng tạo - di sản hay công nghệ - nghệ thuật - giải trí đêm có thể kết nối các khu vực đa dạng, tạo nên sản phẩm du lịch tinh hoa cho thị trường cao cấp và quốc tế. Đồng thời, ứng dụng AI, IoT (Internet vạn vật) và dữ liệu lớn sẽ biến chuỗi này thành cả chuỗi dữ liệu và cảm xúc, cá nhân hóa trải nghiệm cho từng du khách.
Thách thức trong việc xây dựng chiến lược du lịch đồng bộ là gì - đặc biệt khi xuất phát điểm về sản phẩm và hạ tầng đang chênh lệch?
Thách thức lớn nhất nằm ở việc xây dựng chiến lược vừa đồng bộ về mục tiêu, vừa linh hoạt về triển khai, lại đảm bảo bảo tồn tính đa dạng địa phương. Trong không gian siêu đô thị với sự khác biệt rõ rệt về trình độ phát triển và đặc trưng văn hóa, một chính sách "một khuôn cho tất cả" là không khả thi. Cần kiến trúc chiến lược "vĩ mô tích hợp - vi mô chuyên biệt" để mỗi vùng đóng vai trò riêng: nơi sáng tạo, nơi nghỉ dưỡng, nơi bảo tồn sinh thái.
Bên cạnh đó, cơ chế phối hợp và chia sẻ lợi ích đòi hỏi hệ thống dữ liệu tập trung, quy trình minh bạch và cơ chế tài chính linh hoạt, nhằm luân chuyển đầu tư, đào tạo và công nghệ.
Lễ hội Sông nước TP Hồ Chí Minh
Để tránh quá tải, thương mại hóa hoặc phá vỡ bản sắc địa phương, theo ông, các bên cần lưu ý điều gì trong quy hoạch du lịch vùng?
Cần chuyển từ mô hình "phát triển càng nhiều càng tốt" sang "tinh luyện có chọn lọc" - đặt chất lượng trải nghiệm và tính độc đáo lên hàng đầu.
Yếu tố đầu tiên cần được xem như nguyên tắc nền tảng là tái nhận diện bản sắc địa phương trong từng không gian quy hoạch, biến phong tục, ẩm thực, kiến trúc thành tài nguyên mềm để tạo sản phẩm có chiều sâu. Song song, quy hoạch cần xây dựng vùng đệm và vùng giãn tải thông minh, ứng dụng dữ liệu lớn để theo dõi lưu lượng, tránh quá tải cục bộ. Tham vấn cộng đồng trong quy hoạch, để người dân trở thành đồng kiến tạo, không chỉ là phục vụ. Chìa khóa thành công là xây dựng một hệ thống du lịch đa tầng, song hành giữa không gian đại trà và không gian tinh hoa, giới hạn khách để bảo vệ bản sắc.
Việc sáp nhập có làm thay đổi phân khúc khách du lịch mục tiêu và xu hướng tiêu dùng không?
Chắc chắn có. Phân khúc khách chuyển từ đại trà sang đa dạng, có chọn lọc hơn như: du khách sáng tạo, chuyên gia số, người cao tuổi có nhu cầu chăm sóc sức khỏe, gia đình sống chậm, giới trẻ tìm trải nghiệm phi truyền thống. Xu hướng tiêu dùng chuyển từ "đi chơi" sang "sống trong trải nghiệm" - đòi hỏi cá nhân hóa, chiều sâu văn hóa, kết nối cộng đồng và khả năng chia sẻ nội dung sáng tạo.
Trong thời gian tới, ông cho rằng ngành du lịch nên ưu tiên những hành động hoặc chính sách gì để tận dụng "cú hích" này?
3-5 năm tới sẽ là giai đoạn bản lề quyết định việc liệu ngành du lịch có thực sự tận dụng được "cú hích đô thị hóa sáng tạo" hay không. Vì thế, cần hành động một cách chiến lược, có chọn lọc và đồng bộ.
Trước tiên phải xây dựng và thực hiện một chiến lược tái cấu trúc ngành du lịch toàn diện, không chỉ về cơ cấu tổ chức, mà còn về định vị thị trường, mô hình kinh doanh và hệ thống sản phẩm. Tiếp theo là đẩy mạnh đồng kiến tạo sản phẩm du lịch: với doanh nghiệp, cộng đồng khởi nghiệp, nghệ nhân, viện nghiên cứu. Đầu tư nền tảng dữ liệu du lịch đô thị: GIS, bản đồ tương tác, dữ liệu hành vi và đánh giá trải nghiệm thời gian thực. Cuối cùng là thiết lập hệ thống quản trị du lịch vùng đa tầng, phân quyền rõ ràng, cơ chế tài chính linh hoạt, phối hợp liên ngành.
Về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, ông nhìn thấy yêu cầu mới nào khi vùng du lịch mở rộng?
Trong bối cảnh không gian du lịch được mở rộng cả về quy mô vật lý lẫn chiều sâu văn hóa và công nghệ, yêu cầu đối với nguồn nhân lực du lịch phải "khác biệt, chuyên sâu và liên ngành hơn". Chiến lược phát triển nhân lực trong giai đoạn này cần được tái cấu trúc toàn diện theo ba cấp độ: năng lực cốt lõi, năng lực đổi mới sáng tạo, và năng lực hệ thống.
Nếu được chọn một từ khóa để miêu tả tương lai của ngành du lịch sau khi hình thành siêu đô thị mới, ông sẽ chọn từ nào?
Tôi sẽ chọn từ "đồng kiến tạo". Bởi lẽ, ngành du lịch chuyển từ mô hình cung ứng - tiêu thụ sang đối thoại, hợp tác và đồng sáng tạo giá trị giữa nhiều chủ thể. Chỉ trong không gian của đồng kiến tạo, du lịch mới thực sự là nền công nghiệp văn hóa sâu sắc, vừa góp phần xây dựng bản sắc đô thị, vừa kết nối chúng ta với thế giới - không phải qua những sân bay và bến cảng, mà qua trải nghiệm được chạm tới bằng cả cảm xúc và trí tuệ.
Xin cám ơn ông !
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!