Bi kịch của thành phố Nhật bị ném bom chỉ 12 tiếng trước khi Thế chiến II kết thúc

Máy bay ném bom B-29 chờ lệnh tại căn cứ không quân Hoa Kỳ ở Guam, tháng 8/1945. (Ảnh: Hulton Archive/Getty Images)

Thành phố bị thiêu rụi khi hòa bình đã gần kề

Sáng ngày 15/8/1945, khi cả nước Nhật sắp sửa nghe tuyên bố đầu hàng của Thiên hoàng Hirohito, thì tại thành phố nhỏ Kumagaya, cách Tokyo khoảng một giờ đi tàu, một trận bom lửa tàn khốc vừa dội xuống, để lại cảnh hoang tàn cùng hàng trăm thi thể.

Đó là cuộc tấn công bằng bom napalm cuối cùng của Không quân Mỹ trong Thế chiến II - diễn ra chỉ chưa đầy 12 tiếng trước khi Nhật Bản chính thức đầu hàng vô điều kiện. Dù đã tròn 80 năm trôi qua, những vết sẹo từ vụ ném bom vẫn còn in hằn, không chỉ trên da thịt người sống sót mà còn trong ký ức của cả một thành phố.

Trong đêm 14 rạng sáng 15/8/1945, gần 90 máy bay ném bom B-29 của Mỹ cất cánh từ đảo Guam đã dội xuống Kumagaya khoảng 6.000 tấn bom napalm. Lửa bùng cháy ở nhiệt độ 800 - 1.200 độ C, thiêu rụi gần 75% diện tích thành phố với dân số 47.000 người, khiến ít nhất 260 người chết và 3.000 người bị thương.

Trớ trêu thay, chỉ vài giờ sau khi các máy bay Mỹ rời đi, Thiên hoàng Nhật Bản tuyên bố đầu hàng trên sóng phát thanh quốc gia - chấm dứt Thế chiến II.

Và Kumagaya trở thành thành phố cuối cùng ở Nhật bị tàn phá bởi bom đạn Mỹ.

Hằn sau ký ức đau thương

Bà Kazumi Yoneda, hiện sống tại Kumagaya, sinh đúng ngày định mệnh đó. Trong tập thơ "Ngày tôi chào đời" xuất bản năm 2020, bà viết:

"Ngày tôi sinh ra, thành phố bốc cháy

Mẹ tôi ôm tôi giữa đống đổ nát

Cơ thể cạn sữa

Ôm đứa trẻ khóc không ngừng".

Nhiều người Mỹ từng tham gia vụ ném bom cho biết họ cảm thấy áy náy. Nhà báo chiến trường Homer Bigart, có mặt trên một trong những chiếc B-29 đêm đó, viết rằng nhiều phi công hồi hộp chờ nghe mã hiệu "Utah" - tín hiệu quân Nhật đầu hàng trên sóng vô tuyến để quay đầu về Guam. Nhưng tín hiệu ấy không đến kịp.

Trước đó, Mỹ đã ném hai quả bom nguyên tử xuống Hiroshima (6/8) và Nagasaki (9/8), khiến tổng cộng hơn 100.000 người thiệt mạng. Các nhà chỉ huy Mỹ vẫn ra lệnh ném bom lửa Kumagaya, vì nơi đây được cho là có xưởng sản xuất phụ tùng máy bay và nhà ga đường sắt - mục tiêu quân sự hợp pháp, theo tuyên bố của Mỹ.

Bà Kazue Hojo, 7 tuổi vào năm 1945, kể lại ký ức kinh hoàng trong lần đầu chia sẻ với báo chí. Khi còi báo động vang lên, bà cùng mẹ, em gái và em trai 2 tháng tuổi chạy đến đê chắn đường ray. "Những trái bom napalm rơi như mưa", bà nói.

Một mảnh bom găm vào cổ mẹ bà, em trai bị bỏng nặng ở trán. Cả hai mang sẹo suốt đời.

Sau vụ ném bom, khi quay lại thành phố, Hojo thấy nhà mình nằm đúng rìa của khu bị thiêu rụi. Phía xa, khói còn bốc lên từ đống tro tàn. Trên đường đến nhà ông bà ngoại, gia đình bà đi bộ qua những thi thể và người lớn khóc nức nở trong đống đổ nát - hình ảnh ám ảnh bà suốt đời.

Ông Susumu Fujino, 83 tuổi, sống gần con suối nhỏ từng là nơi nhiều người chết cháy trong đêm bom. Năm đó ông 3 tuổi, bị mảnh bom găm vào vai. Nay, ông trồng hai loài hoa Kumagaiso và Kumagai Tsubaki - biểu tượng hòa bình của thành phố, trong khu vườn nhỏ trên nền đất xưa.

"Chúng gần như tuyệt chủng sau trận bom", ông nói. "Tôi trồng để gìn giữ sự sống và biểu tượng hòa bình".

Chiến dịch ném bom lửa của Mỹ bắt đầu từ tháng 2/1945, do tướng Curtis LeMay chỉ huy. Ông thay đổi chiến thuật: máy bay bay thấp, ban đêm, từng chiếc một, mang bom cháy napalm - vũ khí cực kỳ hiệu quả với những ngôi nhà gỗ của Nhật.

Thành phố Tokyo từng hứng trận bom lửa lớn nhất đêm 9 - 10/3/1945, khiến 100.000 người thiệt mạng - nhiều hơn cả Hiroshima hay Nagasaki.

Trong bộ phim tài liệu "Fog of War" năm 2003, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert McNamara - từng là nhà phân tích hiệu quả đánh bom - nói rằng nếu Mỹ thua cuộc, ông có thể sẽ "bị xử như tội phạm chiến tranh".

"Khi chiến tranh bắt đầu, lý trí và lương tâm không thể ngăn cản nữa", ông Shoichi Yoshida, người gìn giữ ký ức vụ ném bom, nói. Cả Hojo và Yoneda đều thừa nhận bi kịch Kumagaya là hệ quả của những lựa chọn sai lầm của cả hai phía.

"Chúng tôi đã chịu đựng khổ đau, nhưng có lẽ những người gây ra nó cũng đau khổ", bà Hojo nói. "Ngay cả lính Mỹ cũng có thể đã do dự, đúng không?", Yoneda tiếp lời.

"Chỉ cần chiến tranh kết thúc sớm hơn một ngày, có lẽ Kumagaya đã khác ", bà Hojo nghẹn ngào. "Ngay hôm sau Nhật Bản đã đầu hàng. Thảm kịch ở Kumagaya thật quá đỗi vô nghĩa trong bối cảnh đó".

Kumagaya không phải nơi cuối cùng chiến tranh tìm đến, nhưng lại là nơi cuối cùng của Nhật Bản bị thiêu rụi. Và ký ức ấy sẽ còn được người dân nơi đây kể lại, để không ai quên sự thật về chiến tranh.