Cả nước hiện có hơn 11.400 trạm y tế xã, phường, thị trấn, nơi được ví là "người gác cổng" của hệ thống y tế , trực tiếp tiếp xúc đầu tiên với người dân, vừa chăm sóc sức khỏe ban đầu, vừa phát hiện, kiểm soát bệnh tật tại cộng đồng. Trong bối cảnh các đơn vị hành chính cấp xã, phường đang được sắp xếp lại, thì hệ thống y tế công lập, đặc biệt là y tế cơ sở, cũng buộc phải tái cấu trúc để thích ứng.
Cả nước hiện có hơn 11.400 trạm y tế xã, phường, thị trấn
"Thực ra, vấn đề liên quan đến việc tổ chức lại và cơ cấu lại trạm y tế theo chủ trương chính quyền hai cấp là điều Bộ Y tế rất ủng hộ và thống nhất cao trong các nội dung. Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ Y tế cũng như chỉ đạo Vụ Tổ chức cán bộ và các đơn vị liên quan đã liên tục tham vấn ý kiến của các vụ, cục, chính quyền địa phương và đặc biệt là các Sở Y tế trong giai đoạn này. Chủ trương của chúng tôi là làm rõ phương hướng khi tiến hành tái cơ cấu các đơn vị sự nghiệp y tế", ông Nguyễn Tuấn Hưng, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Y tế cho biết.
Việc tái cơ cấu, theo Bộ Y tế, phải tuân thủ hai nguyên tắc xuyên suốt: đảm bảo hiệu quả tổ chức bộ máy theo mô hình chính quyền hai cấp và không làm gián đoạn dịch vụ y tế thiết yếu cho người dân.
Ông Nguyễn Tuấn Hưng, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Y tế
"Theo đúng chủ trương của Trung ương, đặc biệt là trong việc tổ chức lại trạm y tế và đảm bảo cho chính quyền hai cấp, vấn đề đặt ra là không được làm gián đoạn việc thực hiện các dịch vụ y tế cơ bản, thiết yếu nhất cho người dân tại cơ sở, và phải lấy người dân làm trung tâm. Làm như thế nào để khi tổ chức lại cơ sở y tế, đặc biệt là trạm y tế, cần tăng cường hơn nữa hiệu quả và không ngừng nâng cao chất lượng các dịch vụ theo đúng chức năng, nhiệm vụ. Đồng thời, phải bảo đảm để người dân tiếp cận dịch vụ một cách gần nhất, hiệu quả nhất, công bằng nhất và thuận tiện nhất", ông Nguyễn Tuấn Hưng nhấn mạnh.
Thực tiễn tại các địa phương đang triển khai mô hình mới cũng cho thấy nhiều thách thức. Đối với Lào Cai, hiện nay, Sở Y tế tỉnh đang thực hiện chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy y tế theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Từ cấp huyện trở lên, việc tổ chức thực hiện không gặp vấn đề gì. Tuy nhiên, theo đại diện Sở Y tế tỉnh Lào Cai, đơn vị vẫn còn băn khoăn về mô hình quản trị trạm y tế xã theo mô hình mới.
"Trong điều kiện hiện nay, việc thành lập mới trạm y tế xã, cùng với dự thảo chức năng, nhiệm vụ do Bộ Y tế đề xuất bổ sung rất nhiều nhiệm vụ mới, đang đặt ra nhiều thách thức. Yêu cầu đặt ra là không được làm gián đoạn hoạt động cung cấp dịch vụ y tế cho người dân", ông Hoàng Quốc Hương, Giám đốc Sở Y tế Lào Cai cho biết.
Ông Hoàng Quốc Hương, Giám đốc Sở Y tế Lào Cai
Một trong những điểm thay đổi lớn chính là vai trò độc lập của trạm y tế cấp xã trong mô hình mới. Đối với y tế cơ sở hiện nay, trước đây, các trạm y tế thuộc trung tâm y tế. Tất cả các hoạt động như mua sắm, đấu thầu, ký kết, thanh toán bảo hiểm đều do trung tâm thực hiện. Cán bộ y tế ở phòng khám khu vực và tại trạm y tế xã chỉ thực hiện chức năng chuyên môn thuần túy. Hiện nay, với mô hình tổ chức mới, trung tâm y tế gần như đảm nhiệm hai chức năng: khám chữa bệnh và phòng bệnh, dân số...
"Về cơ bản, cán bộ y tế tại trạm vẫn chỉ làm chuyên môn. Tuy nhiên, với việc trạm y tế giờ được xem là đơn vị sự nghiệp độc lập, họ phải tự ký kết, tự chịu trách nhiệm, tự tổ chức đấu thầu. Trong điều kiện như hiện nay, nếu giao ngay nhiệm vụ mà không có sự kết nối với tuyến trên như trung tâm y tế, bệnh viện thì tôi cho rằng sẽ không thể thực hiện được", ông Hoàng Quốc Hương phân tích.
Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh về tầm quan trọng của y tế cơ sở
Ngoài vấn đề tổ chức, một nội dung quan trọng là đầu tư cho con người và điều kiện làm việc tại tuyến cơ sở. "Theo tôi, trước hết để nâng cao năng lực y tế cơ sở, y tế dự phòng, tôi rất mong muốn Chính phủ có một đề án trọng tâm về nội dung này. Thứ nhất là vấn đề con người, chế độ tiền lương, phụ cấp cho cán bộ y tế cơ sở cần có những chính sách đặc thù, mang tính đặc biệt. Thứ hai là vấn đề nhân lực phải đi đôi với đầu tư về trang thiết bị. Cần đưa bác sĩ xuống tuyến y tế cơ sở, nhưng nếu không có gì hỗ trợ, không có điều kiện làm việc thì họ cũng chán nản, không phát triển được. Do vậy, đầu tư phải đồng bộ cả con người và điều kiện làm việc", ông Hoàng Quốc Hương đề xuất.
Bộ Y tế cho biết hiện đang hoàn thiện dự thảo Thông tư hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức trạm y tế xã, phường trong giai đoạn mới, trên nguyên tắc linh hoạt, hiệu quả và sát thực tiễn từng địa phương. Trong đó, mỗi trạm y tế sau sáp nhập phải đảm bảo duy trì chức năng chăm sóc sức khỏe ban đầu, phù hợp với quy mô dân cư và địa lý. Cơ cấu tổ chức, nhân sự và cơ chế tài chính của trạm y tế cũng đang được rà soát lại để đảm bảo đủ năng lực hoạt động độc lập, nhưng vẫn nằm trong hệ thống phối hợp với tuyến trên một cách đồng bộ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!