Luật Nhà ở 2023 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/8/2024 với nhiều quy định mới về hỗ trợ nhà ở xã hội (NOXH) được đánh giá là phù hợp thực tiễn, đáp ứng tốt hơn nhu cầu an cư của người dân.
Theo Luật Nhà ở 2023, đối tượng được mở rộng tiếp cận nhà ở xã hội gồm: người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ; hộ nghèo, cận nghèo ở nông thôn và đô thị; người thu nhập thấp; công nhân, người lao động trong và ngoài khu công nghiệp; cán bộ, công chức, viên chức; lực lượng vũ trang; người làm công tác cơ yếu; người từng trả lại nhà ở xã hội do không còn đủ điều kiện thuê.
Về điều kiện thu nhập người độc thân không quá 15 triệu đồng/tháng; vợ chồng không quá 30 triệu đồng/tháng; riêng lực lượng vũ trang có ngưỡng riêng theo cấp bậc lương Đại tá.
Tuy nhiên, khi đối tượng mua NOXH được mở rộng, nhu cầu tăng mạnh trong khi nguồn cung còn hạn chế, khiến không ít người dân rơi vào tình trạng gặp khó trong việc tiếp cận thông tin và đăng ký thủ tục ở một số dự án được nhiều người quan tâm.
Người dân làm thủ tục mua Nhà ở xã hội. (Ảnh: NVCC)
Gần hai tháng qua, vợ chồng chị Nguyễn Thị Hoa (39 tuổi, trú tại quận Thanh Xuân, Hà Nội) vẫn kiên nhẫn chờ đợi tin tức từ một dự án NOXH ở Đông Anh sau hành trình gian nan tìm thông tin qua báo chí và mạng xã hội. Là tiểu thương tại chợ Phùng Khoang, chị Hoa cho biết: "Chúng tôi chỉ mong có một chỗ ở ổn định để yên tâm làm ăn, nhưng đi lại vất vả mà chẳng biết phải hỏi ai".
Cuối tháng 3, anh chị từng tới trụ sở của chủ đầu tư trên Đại lộ Thăng Long để hỏi thông tin đăng ký mua NOXH. Nhưng thay vì nhận được hướng dẫn chi tiết, họ chỉ được lễ tân cung cấp số hotline chung cùng lời hứa "sẽ thông báo khi có tin". Từ đó đến nay, dù chủ động liên hệ nhiều lần, anh chị vẫn chưa nhận được phản hồi cụ thể nào.
Không riêng gì vợ chồng chị Hoa, hàng ngàn trường hợp khác cũng đang mòn mỏi chờ đợi cơ hội mua NOXH. Nguồn cung ít ỏi, thông tin rối rắm, thủ tục phức tạp… là những rào cản khiến giấc mơ "an cư lạc nghiệp" thêm phần xa vời.
Tương tự, vợ chồng anh Lê Văn Khoa, một giáo viên hợp đồng tại một trường tiểu học ở Thanh Xuân cũng chật vật tìm mua NOXH dù nằm trong nhóm được hưởng chính sách. Khi tìm đến một dự án NOXH tại quận Hoàng Mai, điều duy nhất họ nhìn thấy là một tấm bảng giới thiệu sơ sài, không có nhân viên tư vấn, không văn phòng đại diện và cả số điện thoại liên hệ cũng không ai nghe máy.
"Chúng tôi chỉ biết đứng nhìn, không ai biết ai phụ trách, không thông báo cụ thể. Thông tin chỉ lan truyền qua mạng xã hội mà chẳng rõ đúng sai," anh Khoa chia sẻ.
Vì sao người dân gặp khó khi tiếp cận NOXH?
Theo ông Nguyễn Anh Quê - Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, dù Luật Nhà ở 2023 cùng các văn bản hướng dẫn như Nghị định 100/2024, Nghị định 49/2021 và Thông tư 05/2024 đã quy định rõ quy trình mua NOXH, nhưng việc triển khai thực tế còn nhiều bất cập.
Một trong những nguyên nhân chính là do Việt Nam chưa có hệ thống dữ liệu quốc gia đồng bộ về nhà ở và đất đai, khiến việc xác nhận tình trạng nhà đất phải thực hiện thủ công qua nhiều cấp. Cùng với đó, lượng hồ sơ quá lớn trong khi năng lực xử lý của cơ quan quản lý còn hạn chế, dẫn đến tình trạng người dân phải chờ đợi, đi lại nhiều lần.
"Đặc biệt, tình trạng thông tin mập mờ, liên hệ với chủ đầu tư khó khăn, môi giới hoạt động phức tạp khiến người mua hoang mang dù đã chuẩn bị đầy đủ hồ sơ," ông Quê cho biết.
Nguồn cung hạn chế cũng dẫn đến tình trạng quá tải khi mở bán. Có dự án nhận hàng chục nghìn hồ sơ nhưng chỉ có vài trăm căn hộ, khiến người dân phải xếp hàng từ rạng sáng, chen lấn tại điểm tiếp nhận. Một số trường hợp còn bị nghi vấn "ưu tiên không minh bạch", làm giảm niềm tin vào chính sách.
Cần một nền tảng minh bạch và hệ thống dữ liệu số hóa
Giải pháp cho bài toán tiếp cận NOXH không chỉ nằm ở việc mở rộng nguồn cung, mà còn cần cải thiện cách thức tiếp cận thông tin. Các chuyên gia đề xuất cần xây dựng một cổng thông tin tập trung, minh bạch toàn bộ danh sách dự án, điều kiện, tiêu chí và quy trình đăng ký. Qua đó, người dân có thể dễ dàng tiếp cận và theo dõi tiến trình hồ sơ của mình.
Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS cho biết: Luật Nhà ở 2023 mở rộng quyền mua NOXH cho người không có hộ khẩu thường trú, miễn là không sở hữu nhà tại địa phương. Điều này góp phần tăng thêm hồ sơ đăng ký tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, càng làm tình trạng "thừa cầu, thiếu cung" thêm trầm trọng.
Luật sư Tuấn nhấn mạnh: "Cần đẩy nhanh việc số hóa dữ liệu nhà đất, cho phép người dân nộp hồ sơ trực tuyến, chủ đầu tư xét duyệt online và cơ quan nhà nước xác thực thông tin chỉ bằng một cú nhấp chuột." Ngoài ra, việc tăng nguồn cung NOXH tại các đô thị lớn cũng giúp giảm tải áp lực cho từng dự án riêng lẻ.
Ông Tuấn cũng đề xuất chính quyền địa phương cần tăng cường kiểm tra, giám sát công tác bán, cho thuê NOXH để đảm bảo đúng đối tượng và công bằng trong tiếp cận chính sách an sinh.
Theo quy định của Luật Nhà ở 2023 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/8/2024, nhiều nhóm đối tượng sẽ được ưu tiên tiếp cận chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội.
Trong đó, những người có công với cách mạng và thân nhân liệt sĩ thuộc diện được hỗ trợ cải thiện nhà ở theo Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng là một trong những nhóm được ưu tiên. Bên cạnh đó, các hộ gia đình nghèo, cận nghèo ở khu vực nông thôn, đặc biệt là những hộ sinh sống tại vùng thường xuyên chịu ảnh hưởng bởi thiên tai, biến đổi khí hậu, cũng được xem xét hỗ trợ. Ở khu vực đô thị, các hộ nghèo, cận nghèo và người có thu nhập thấp cũng thuộc diện được hưởng chính sách này.
Ngoài ra, công nhân và người lao động đang làm việc tại doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã trong và ngoài khu công nghiệp cũng có thể tiếp cận nhà ở xã hội.
Nhóm đối tượng khác gồm sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan, công nhân công an, công chức, công nhân và viên chức quốc phòng đang phục vụ tại ngũ; người làm công tác cơ yếu hưởng lương từ ngân sách nhà nước; cán bộ, công chức, viên chức theo quy định pháp luật cũng được xem xét.
Đáng chú ý, những người từng phải trả lại nhà ở xã hội do không còn đủ điều kiện thuê trước đây cũng có thể đăng ký lại để mua.
Về điều kiện nhà ở, người dân chỉ được mua nhà ở xã hội nếu chưa có nhà thuộc sở hữu tại nơi có dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội; chưa từng được mua, thuê hoặc hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở dưới bất kỳ hình thức nào tại địa phương đó. Trường hợp đã có nhà, diện tích bình quân không vượt quá 15m² sàn/người thì vẫn đủ điều kiện.
Về điều kiện thu nhập, nếu còn độc thân, mức thu nhập thực nhận hàng tháng không vượt quá 15 triệu đồng. Nếu đã kết hôn, tổng thu nhập của hai vợ chồng không vượt quá 30 triệu đồng mỗi tháng. Trường hợp cả hai vợ chồng cùng thuộc lực lượng vũ trang, tổng thu nhập (gồm lương và phụ cấp) không được vượt quá hai lần mức thu nhập của sĩ quan cấp hàm Đại tá. Nếu chỉ một người thuộc lực lượng vũ trang, tổng thu nhập của cả hai vợ chồng không vượt quá 1,5 lần mức thu nhập của sĩ quan cấp Đại tá. Với người lao động không có hợp đồng lao động chính thức, việc xác nhận thu nhập sẽ do UBND cấp xã thực hiện.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!