Lợi dụng niềm tin của người dân với y học cổ truyền, nhiều loại thuốc đông y được quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội với những lời lẽ không được kiểm chứng, thổi phồng công dụng của thuốc. Với những lời quảng cáo như: "Gia đình có 3 đời bốc thuốc", "Bài thuốc khắc tinh số 1", "Chữa dứt điểm đau xương khớp" hay "Uống là khỏi, không cần dùng thuốc tây"...
Những bài quảng cáo nhan nhản đập vào mắt người xem trên mạng xã hội. Cùng với đó là hình ảnh ông lang, bà lang, thậm chí một số quảng cáo còn sử dụng hình ảnh bác sĩ nổi tiếng, bác sĩ tại bệnh viện lớn để tạo niềm tin. Năm ngoái, Cục An toàn thực phẩm – Bộ Y tế đã phát hiện hơn 142 đường link quảng cáo như thế này.
Cơ quan chức năng khẳng định: Quảng cáo các bài thuốc gia truyền trên mạng xã hội đang khó kiểm soát, vì nhiều máy chủ đặt ở nước ngoài, sử dụng công nghệ để phát tán.
Khi niềm tin đặt nhầm chỗ: Nhiều trẻ nhỏ nhập viện vì thuốc đông y quảng cáo "gia truyền"
Nhiều bệnh nhân đã phải nhập viện sau khi tin tưởng sử dụng các bài thuốc đông y được quảng cáo là “gia truyền nhiều đời”, gắn với tên tuổi của các lương y, bác sĩ nổi tiếng. Đáng lo ngại, trong số đó có không ít bệnh nhân là trẻ nhỏ.
Hai bé trai và gái, lần lượt 7 tuổi và 5 tuổi, được gia đình cho dùng một loại thuốc được quảng cáo rầm rộ trên mạng là "thuốc bổ, tăng sức đề kháng" cho trẻ em. Sau khoảng một tháng sử dụng, cả hai bé đều có biểu hiện mặt tròn bất thường, da mỏng, kèm theo các dấu hiệu điển hình của hội chứng giả Cushing.
"Nhiều trường hợp trẻ được đưa đến khám trong tình trạng rối loạn nội tiết nghiêm trọng do dùng thuốc không rõ nguồn gốc được giới thiệu là ‘đông y gia truyền' " – Bác sĩ Nguyễn Thị Thu Giang, Khoa Nội tiết, Bệnh viện Nội tiết Trung ương cho biết.
Theo ghi nhận, phần lớn người dân khi lựa chọn thuốc nam đều làm theo lời mách bảo truyền miệng hoặc tin vào các quảng cáo trên mạng. Việc kiểm tra thành phần hay tác dụng thực sự của thuốc hầu như không có.
"Gia đình có người bị ốm thì nghe người ta mách ở đâu uy tín thì đến mua thuốc thôi. Cũng chẳng biết là thành phần gì đâu, thuốc nam lành tính mà…" – một bệnh nhân chia sẻ.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, quan điểm “thuốc nam lành tính” là một ngộ nhận phổ biến nhưng nguy hiểm. Việc dùng sai vị thuốc, sai thể bệnh có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.
PGS.TS. bác sĩ Vũ Nam, Giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương phân tích: "Cùng là đau xương khớp nhưng có thể do hàn thể, nhiệt thể, hư thể hay thực thể. Mỗi tình trạng lại đòi hỏi một cách chẩn đoán và bài thuốc riêng. Một bài thuốc ‘gia truyền’ không thể áp dụng đại trà cho nhiều người."
Thuốc y học cổ truyền có nhiều ưu điểm, đặc biệt trong điều trị bệnh mạn tính. Tuy nhiên, nếu dùng không đúng cách, không đúng người – đúng bệnh, thuốc vẫn có thể gây ảnh hưởng nặng nề đến gan, thận và hệ nội tiết.
Một bệnh nhân 64 tuổi được chẩn đoán suy tuyến thượng thận sau khi dùng thuốc nam không rõ nguồn gốc để hạ men gan. Người này đã uống trong một tháng rồi dừng lại vì thấy không hiệu quả. Sau đó, men gan tăng cao bất thường, buộc phải nhập viện điều trị tích cực.
Lương y chân chính “vật lộn” xin cấp phép bài thuốc gia truyền giữa cơn “bão” mạo danh
Không chỉ bệnh nhân mà chính những lương y chân chính cũng trở thành nạn nhân của tình trạng mạo danh và quảng cáo sai sự thật tràn lan trên mạng xã hội. Thế nhưng thay vì lên tiếng hay khởi kiện, nhiều lương y và cơ sở y học cổ truyền bị giả mạo thường chọn im lặng vì lo sợ "chưa được vạ thì má đã sưng". Một lý do khác là bài thuốc gia truyền của họ chưa được cấp phép.Vậy vì sao nhiều lương y ngại đem bài thuốc của mình đi xin cấp phép? Câu chuyện của lương y Quế, một trong số ít người đã trải qua quy trình công nhận bài thuốc gia truyền, phần nào giúp hiểu hơn về những khó khăn này.
Tại xã Tân Tiến, huyện Chương Mỹ, Hà Nội, không ai là không biết lương y Lương Tiến Quế, người chuyên điều trị các bệnh xương khớp. Gia đình ông làm thuốc từ đời cụ, nhưng chỉ đến đời ông và cha mới phối hợp các loại thuốc nam, thuốc bắc để điều trị chủ yếu cho người bị gãy xương và các bệnh cơ xương khớp.
Để được cấp giấy chứng nhận bài thuốc gia truyền, ông cùng gia đình đã phải chuẩn bị trong nhiều năm, đồng thời học rất nhiều chứng chỉ chuyên môn. Phải đến năm 2019, bài thuốc của gia đình ông mới chính thức được công nhận.
"Bài thuốc của gia đình tôi là bài thuốc đông y cuối cùng được cấp phép từ năm 2019 đến nay. Đa số những người đang hoạt động khám chữa bệnh đông y đều là người cao tuổi, không đủ khả năng và kinh tế để thực hiện thủ tục cấp phép" - Lương y Quế chia sẻ.
Theo lương y Quế, để một bài thuốc gia truyền được cấp phép, người thầy thuốc phải hoàn thành khoảng 10 chứng chỉ chuyên ngành như nội khoa, ngoại khoa, bào chế, sử dụng thuốc nam... Đồng thời phải đánh giá hiệu quả điều trị trên từng bệnh nhân.
Bác sĩ Chu Hải Đăng, Trưởng phòng chuyên môn Hội Đông y TP. Hà Nội, cho biết: "Quy trình liên quan nhiều thủ tục, ví dụ như thuyết trình. Thế hệ trước có thể làm được nhưng không diễn đạt rõ. Các thế hệ sau dù tiếp nối, vì thiếu tài liệu ghi chép, chỉ giữ công thức gia truyền mà không có bằng chứng về số lượng bệnh nhân hay địa chỉ điều trị, nên rất khó thuyết trình và chứng minh hiệu quả".
Dù vất vả là vậy, khi bài thuốc được công nhận, không chỉ người dân trong làng mà rất nhiều bệnh nhân từ các địa phương khác cũng tìm đến điều trị, mang lại hiệu quả và uy tín cho thầy thuốc.
Việt Nam được xếp thứ hai trên thế giới về những thành tựu của nền y học cổ truyền với hơn 5.000 loại cây thuốc có công dụng chăm sóc sức khỏe. Hiện cả nước có khoảng 11 nghìn phòng chẩn trị và trung tâm đông y. Trong đó có nhiều lương y sở hữu những bài thuốc quý giá, gia truyền nhiều đời. Nhưng khoảng 5 năm nay, số lượng bài thuốc gia truyền xin cấp phép, đăng ký với cơ quan chức năng gần như không có.
Đại diện Cục Y, Dược cổ truyền, Bộ Y tế cho biết các lương y cần phân biệt cấp phép cho phòng khám đông y và bài thuốc gia truyền. Với bài thuốc đông y, lương y không cần phải đi học nhiều chứng chỉ mà chủ yếu là tập hợp thông tin về bệnh nhân được chữa khỏi.
Chiến lược của Y tế Việt Nam luôn là việc khám và điều trị phải kết hợp giữa đông và tây y. Những lợi ích của Đông Y đem lại đã được chứng minh suốt hàng nghìn năm. Tuy nhiên, để người dân được thụ hưởng những tinh hoa này thay vì trở thành nạn nhân của những kẻ lừa đảo thì các lương y chân chính cần mạnh dạn làm hồ sơ xin cấp phép cho các bài thuốc gia truyền của mình, đồng thời cơ quan chức năng cũng phải mạnh tay với các hành vi quảng cáo sai sự thật.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!