Lễ Tủ Cải của người Dao đầu bằng ở Lai Châu

Quân Nguyễn - Hoàng Anh-Thứ sáu, ngày 30/05/2025 06:09 GMT+7

Niềm vui của thầy cúng khi hoàn thành lễ Tủ Cải hay còn gọi là lễ cấp sắc là một dấu mốc trọng đại của mỗi cá nhân và cũng là hoạt động quan trọng nhất của cộng đồng người Dao đầu bằng ở Lai Châu

bangdatally.xyz - Người Dao đầu bằng ở Lai Châu quan niệm ai muốn được công nhận là con cháu của tổ tiên thì phải qua lễ Tủ Cải, để khi mất đi thì linh hồn của mình được quy tụ về đất Tổ.

Trong cộng đồng 20 dân tộc tỉnh Lai Châu, dân tộc Dao có dân số đông thứ ba, chỉ đứng sau dân tộc Thái và dân tộc Mông. Dân tộc Dao cư trú đông nhất ở các huyện: Tam Đường, Phong Thổ, Sìn Hồ với rất nhiều nhóm Dao khác nhau: Dao đỏ, Dao khâu, Dao đầu bằng…

Trải qua nhiều thăng trầm, đồng bào dân tộc Dao nói chung và đồng bào Dao đầu bằng ở huyện Tam Đường nói riêng vẫn giữ được phong tục tập quán, những nét văn hóa đặc trưng như một sợi dây liên kết cộng đồng, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Lai Châu.

Thầy cúng chuẩn bị cho lễ Tủ Cải

Hòa cùng dòng chảy của thời gian, đồng bào dân tộc Dao đầu bằng ở Hồ Thầu vẫn gìn giữ, duy trì và tái hiện lại các lễ hội truyền thống độc đáo như: Tủ cải, Nhảy lửa, cúng rừng, cúng bản… mang đậm tính nhăn văn, hướng con người nhớ đến nguồn cuội, xua đuổi cái ác. Đồng thời phản ánh những ước mơ, khát vọng của cộng đồng người Dao luôn lấy cội nguồn tiên tổ làm nền tảng để rèn tâm, dưỡng đức.

Bàn thờ của người Dao đầu bằng và em bé chuẩn bị thực hiện nghi lễ Tủ Cải

Tiêu biểu như Lễ Tủ cải là một trong những nghi lễ tín ngưỡng quan trọng đánh dấu sự trưởng thành của người nam giới. Độ tuổi "thụ lễ" thường là từ 9 đến 17 tuổi. Số lượng đối tượng "thụ lễ" không có giới hạn, miễn là đủ tuổi và đủ điều kiện vật chất để tham gia. Lễ Tủ cải thường được người Dao đầu bằng tiến hành vào các tháng 10, 11, 12 dương lịch vì đó là thời điểm nông nhàn, vụ mùa trước đã thu hoạch xong, vụ mùa sau lại chưa vào dịp gieo cấy. Khoảng hơn một tuần trước khi diễn ra lễ, gia chủ có người "thụ lễ" sẽ chuẩn bị các lễ vật, thực phẩm đầy đủ.

Thầy cúng chuẩn bị cho nghi lễ

Ông Phạm Hồng Phú, Phó chủ tịch UBND xã Hồ Thầu, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu cho biết: "Lễ Tủ Cải của người Dao đầu bằng tại xã Hồ Thầu thì bắt buộc từ người lớn đến bé đều phải thực hiện rơi đài Tủ Cải 1 lần. Đó là nét văn hóa rất là độc đáo của người Dao đầu bằng chúng tôi thường xuyên tuyên truyền truyền thống lễ Tủ Cải và truyền dạy cho con cháu thế hệ sau này".

Thầy cúng ngồi xem những trang chữ lời cúng từ thời xa xưa để lại trao truyền cho thế hệ sau.

hi mọi vật liệu chuẩn bị đầy đủ cũng là lúc gia chủ đi mời các vị thầy cúng. Thông thường Lễ Tủ Cải phải sử dụng sáu thầy cúng chính và một số thầy phụ việc. Ngày đầu diễn ra buổi lễ, thầy cả đọc tuyên bố lý do tổ chức lễ và đề cập đến lịch sử người Dao. Sau đó sẽ tiến hành hàng loạt các lễ quan trọng khác nhau, như: lễ tụng kinh, khai quang, khai khởi kinh đàn, cúng rước tổ tiên tam đại, công tào, thánh sư, lễ bắc cầu đón thánh trên trời xuống, lễ đưa trẻ lên ngũ đài, lễ cấp sắc sư giáo, cấp sắc đạo giáo…

Hành lễ trang trọng.

Ông Lù A Hoàn, Thầy cúng bản Nhiều Sang, xã Hồ Thầu, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu cho biết: "Người Dao đầu bằng tin rằng chỉ có những người đàn ông nào đã trải qua Lễ Tủ Cải và qua đó được mang tên âm thì mới được coi là người lớn và đến khi chết đi, tinh linh mới được đưa về quê cha đất tổ nơi Dương Châu Đại điện để đoàn tụ với tổ tiên. Còn những nam giới nào dù là lớn tuổi nhưng chưa được làm Lễ Tủ Cải và chưa được mang tên âm thì vẫn bị coi là trẻ con và đến khi chết đi, linh hồn sẽ phải về Đào hoa động "pắc lào phằng" – giao cho Bà mụ "táy mụ" cai quản. Người Dao đầu bằng cũng tin rằng, Tủ Cải còn giúp cho mưa thuận gió hoà, gia súc sinh sôi, mùa màng tươi tốt và cả gia đình người thụ lễ sẽ được hạnh phúc, yên vui."

Đứa trẻ được cấp sắc và sau lễ sẽ trở thành người đàn ông trưởng thành.

Có thể nói, lễ Tủ Cải hay còn gọi là lễ cấp sắc là một trong những di sản văn hóa tiêu biểu của người Dao. Đây là một nghi lễ có sự tồn tại và phát triển lâu đời gắn liền với văn hóa người Dao, thể hiện những nét văn hóa độc đáo của người dao, lễ Tủ Cải chứa đựng những tôn giáo, tín ngưỡng, nghệ thuật trình diễn nhân sinh quan sâu sắc, với những giá trị của di sản góp phần tạo nên về sự đa dạng phong phú bản sắc các dân tộc trên địa bàn tỉnh Lai Châu.

Một số hình ảnh đặc sắc trong Lễ Tủ Cải của người Dao đầu bằng ở Lai Châu:

Một trong những thủ tục chuẩn bị cho lễ Tủ Cải.

Những trang chữ lời cúng từ thời xa xưa trao truyền cho thế hệ sau.

Đứa trẻ được cấp sắc và sau lễ sẽ trở thành người đàn ông trưởng thành.

Trong nhiều ngày đêm, các thầy cúng và người thực hành nghi lễ sẽ trải qua các bài cúng, với mục đích để tổ tiên, thần linh chứng giám và thử thách bản lĩnh của người đàn ông.

Thầy cúng chính cùng các thầy cúng và người được làm lễ làm thủ tục trước khi tiễn đứa trẻ lên lễ đài, thầy cúng và người chịu lễ đi quanh ngũ đài 3 vòng.