Bức xúc vì nhà máy rác Đông Nam gây ô nhiễm, người dân đã lập lán phản ngăn chặn không cho xe chở rác vào
Người dân chặn bãi rác vì ô nhiễm kéo dài
Từ ngày 10/5/2025, TP Thanh Hóa đã đối diện với một vấn đề môi trường chưa từng có. Hàng trăm tấn rác thải sinh hoạt bị ùn ứ tại các điểm tập kết, bốc mùi, tràn ra đường phố và khu dân cư. Nguyên nhân xuất phát từ việc người dân xã Đông Nam dựng lán, chặn lối ra vào bãi xử lý rác lớn nhất thành phố – nơi tiếp nhận toàn bộ lượng rác thải phát sinh hằng ngày. Tình trạng này khiến hệ thống thu gom rác trên toàn địa bàn gần như tê liệt, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến vệ sinh môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Bãi xử lý rác Đông Nam nằm trên địa bàn xã Đông Nam, được xây dựng và đưa vào vận hành từ năm 2013. Với diện tích gần 30 ha, đây là khu vực xử lý chất thải sinh hoạt chính cho toàn bộ TP Thanh Hóa và một số vùng lân cận. Tuy nhiên, sau hơn một thập kỷ vận hành, khu xử lý này đã bộc lộ nhiều bất cập, đặc biệt là tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân các thôn lân cận như Sơn Lương, Hạnh Phúc và Đoàn.
Chỉ sau 2 ngày, các khu thu gom, tập kết rác thải sinh hoạt của người dân đã ùn ứ bốc mùi hôi thối
Theo ghi nhận tại khu vực này, mùi hôi từ rác thải phân hủy thường xuyên bao phủ toàn khu dân cư, đặc biệt vào những ngày nắng nóng hoặc thời điểm gió đổi hướng. Người dân cho biết họ phải đóng kín cửa suốt cả ngày nhưng vẫn không tránh được mùi xú uế. Nhiều hộ phản ánh việc ruồi nhặng sinh sôi mạnh, nước rỉ rác từ bãi chảy ra đen kịt, nghi có dấu hiệu tràn ra ngoài, gây ô nhiễm đất và nước sinh hoạt. Một số trường hợp mắc bệnh về hô hấp, tiêu hóa cũng được cho là có liên quan đến tình trạng này, mặc dù chưa có kết luận chính thức từ ngành y tế.
Người dân đã nhiều lần kiến nghị với chính quyền địa phương và cơ quan chức năng về việc yêu cầu chủ đầu tư khu xử lý rác nâng cấp công nghệ, cải thiện quy trình xử lý, tăng cường che phủ và kiểm soát mùi. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, theo phản ánh của người dân, những đề xuất đó hoặc chưa được giải quyết, hoặc chỉ mang tính tạm thời và không hiệu quả rõ rệt. Đến đầu tháng 5, khi tình trạng ô nhiễm không có dấu hiệu cải thiện, người dân đã quyết định dựng lều, chặn đường xe chở rác, ngăn không cho tiếp tục đưa rác vào bãi xử lý. Đây là hành động tự phát, nhưng theo người dân, đó là biện pháp cuối cùng để bảo vệ môi trường sống của chính họ.
Hệ thống thu gom rác bị tê liệt
Ngay sau khi bãi rác Đông Nam ngừng tiếp nhận rác, toàn bộ hệ thống thu gom chất thải sinh hoạt của TP Thanh Hóa rơi vào tình trạng quá tải. Mỗi ngày, thành phố phát sinh khoảng 400 đến 450 tấn rác, chủ yếu từ các hộ dân, cơ sở sản xuất nhỏ, trường học và bệnh viện. Khi không có nơi xử lý tập trung, rác bắt đầu chất đống tại các điểm trung chuyển, gây ùn ứ kéo dài ở nhiều khu vực đông dân cư như Đông Hương, Trường Thi, Quảng Thành, Quảng Thắng...
Nhiều đống rác thải sinh hoạt của người dân vẫn nằm bất động khi hệ thống thu gom đang “tê liệt”.
Cảnh tượng quen thuộc những ngày gần đây là các bãi rác dã chiến xuất hiện ven đường, trong ngõ hẻm, trước các khu chợ và trường học. Mùi hôi từ rác phân hủy nồng nặc khiến người dân không dám mở cửa sổ, nhiều tuyến đường bị hạn chế tầm nhìn do rác tràn ra lòng lề. Các dịch vụ như bán hàng ăn uống, cà phê vỉa hè, hoặc hoạt động của chợ dân sinh bị ảnh hưởng nặng nề vì môi trường ô nhiễm, không đảm bảo vệ sinh.
Công ty CP Môi trường và Công trình đô thị Thanh Hóa, đơn vị được giao nhiệm vụ thu gom và vận chuyển rác trong thành phố, cho biết họ đã buộc phải ngừng nhiều chuyến xe vì không có nơi đổ rác. Một số lượng rác nhỏ được chuyển tạm thời đến các bãi xử lý ở thị xã Nghi Sơn hoặc Bỉm Sơn, tuy nhiên, do khoảng cách xa và chi phí vận chuyển lớn, giải pháp này chỉ mang tính tình thế và không thể áp dụng lâu dài.
Các con đường vào nhà máy xử lý rác đều bị người dân đứng ngăn chặn
Lo ngại lớn nhất hiện nay là nguy cơ phát sinh dịch bệnh nếu tình trạng ùn ứ rác kéo dài. Thời tiết nóng ẩm tại miền Trung vào tháng 5 khiến quá trình phân hủy diễn ra nhanh, ruồi nhặng, chuột bọ sinh sôi. Nếu không có biện pháp xử lý nhanh chóng và triệt để, đây sẽ là mầm mống cho các dịch bệnh lây lan trong cộng đồng.
Vụ việc tại TP Thanh Hóa không chỉ là một cuộc xung đột môi trường giữa người dân và doanh nghiệp, mà còn cho thấy rõ những lỗ hổng trong mô hình xử lý rác thải tập trung mà nhiều đô thị ở Việt Nam đang áp dụng. Khi một điểm xử lý duy nhất bị đình trệ, toàn bộ hệ thống gom – vận chuyển – xử lý bị đình trệ theo, gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho hàng chục nghìn hộ dân. Đáng nói hơn, TP Thanh Hóa hiện chưa có phương án xử lý thay thế khả thi về mặt hạ tầng, tài chính lẫn hậu cần.
Sự cố lần này cũng phản ánh vấn đề quản trị môi trường và truyền thông trong quá trình vận hành dự án xử lý rác. Chính quyền địa phương đã không có kế hoạch truyền đạt rõ ràng và minh bạch cho người dân về lộ trình cải thiện công nghệ xử lý, cũng như các biện pháp khắc phục ô nhiễm. Trong khi đó, doanh nghiệp vận hành – được cho là Công ty CP Đầu tư và Phát triển Công nghệ Môi trường Ecotech – vẫn chưa đưa ra cam kết rõ ràng, cụ thể, hoặc báo cáo giám sát độc lập nào để trấn an người dân.
Khu hệ thống xử lý rác của nhà máy rác Đông Nam
TP Thanh Hóa hiện đã lên kế hoạch tổ chức buổi đối thoại trực tiếp với người dân xã Đông Nam, nhằm lắng nghe các kiến nghị và tìm giải pháp tháo gỡ tình trạng bế tắc hiện nay. Tuy nhiên, để giải quyết tận gốc vấn đề, cần nhiều hơn một cuộc đối thoại. Thành phố cần khẩn trương rà soát quy trình vận hành bãi xử lý, đánh giá tác động môi trường độc lập, đồng thời lên kế hoạch đầu tư đa dạng hóa các điểm xử lý rác nhỏ hơn, phân bố hợp lý theo vùng và khuyến khích các hình thức xử lý bền vững như phân loại rác tại nguồn, tái chế, ủ phân hữu cơ.
Không thể phủ nhận vai trò quan trọng của các khu xử lý rác tập trung trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, nhưng bài học từ bãi rác Đông Nam cho thấy rằng sự thiếu linh hoạt, thiếu minh bạch và thiếu đối thoại xã hội có thể khiến cả hệ thống lâm vào khủng hoảng. Điều cần nhất lúc này là một chiến lược quản lý rác thải bền vững, gắn với trách nhiệm giải trình của cả chính quyền, doanh nghiệp và người dân.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!