Nhiều trụ sở bỏ hoang sau sáp nhập
Các trụ sở cơ quan nhà nước bỏ hoang đang gây lãng phí rất lớn. Tính đến cuối năm 2024, cả nước có hơn 11.000 nhà đất công bị bỏ hoang, không sử dụng hay sử dụng kém hiệu quả. Dự kiến đến tháng 7 năm nay, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được triển khai, ước tính sẽ có thêm hơn 4.200 trụ sở công tiếp tục dôi dư.
Điều này đặt ra bài toán lớn về giải pháp sử dụng và xử lý hàng nghìn trụ sở công dôi dư, nhất là khi đã lãng phí rất lớn các trụ sở nhà đất công sản sau sáp nhập thời gian qua. Câu chuyện Hà Tây sáp nhập về Hà Nội cách đây gần 20 năm là một ví dụ.
Số 30 Tô Hiệu từng là nơi đặt trụ sở của Viện kiểm sát nhân dân Tối cao. (Ảnh: Báo Tin tức)
Ông Nguyễn Mạnh Hùng (cán bộ hưu trí, quận Hà Đông, TP Hà Nội) chia sẻ: "Báo này, Đài Truyền hình này, Viện kiểm sát này, một loạt để không. Vì sáp nhập nên nhiều chỗ để không. Viện kiểm sát chẳng ai ở, lại xây thêm ở dưới này".
"Các trụ sở để lâu năm quá rồi, quá lãng phí chứ không phải là lãng phí. Đề nghị các cơ quan có thẩm quyền có biện pháp thu hồi những trụ sở đã để hoang phí hàng chục năm nay, để giải quyết các nhu cầu như giáo dục hoặc sinh hoạt cộng đồng", ông Phạm Ngọc Mai (cán bộ hưu trí, quận Hà Đông, TP Hà Nội) nhận định.
Gian nan xử lý nhà đất công dôi dư
Không chỉ tại Hà Nội, từ năm 2019 đến nay, nhiều địa phương đã thực hiện sáp nhập cấp xã, cấp huyện và cũng có hàng trăm trụ sở công dôi dư bị bỏ hoang.
Nguyên nhân chính đến từ sự chồng chéo trong quy định pháp luật. Chẳng hạn, những địa phương có nhu cầu chuyển đổi công năng các trụ sở cũ thành nhà công vụ, điểm trường, trung tâm cộng đồng lại Không có đủ thẩm quyền ra quyết định, hoặc phải chờ điều chỉnh quy hoạch, chờ ý kiến liên ngành. Điều này dẫn đến tình trạng phải để không, chờ hướng dẫn. Thanh Hóa là một ví dụ điển hình khi đến nay, vẫn còn gần 500 nhà đất công phải để hoang.
Xuống cấp theo thời gian là những gì có thể thấy được sau 6 năm trạm y tế bị bỏ hoang. Các thiết bị tại trạm y tế giờ khó thể sử dụng được tiếp. Đây là hậu quả trực tiếp sau sáp nhập 2 xã Hoằng Xuân và Hoằng Khánh thuộc huyện Hoằng Hóa.
Tài sản trên đất đấu giá thì không được, mà chuyển đổi công năng cũng không xong, nên phải chịu cảnh dãi nắng dầm mưa trong suốt nhiều năm qua vì vướng cơ chế.
"Trong thời gian vừa qua chưa thể xử lý được, vướng về vấn đề luật pháp, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch để xây dựng cũng như việc xử lý tài sản công theo Luật quản lý, sử dụng tài sản công", ông Lê Thanh Hải (Chủ tịch UBND huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa) cho biết.
Không chỉ các trụ sở xã, trạm y tế, mà ngay cả những công trình quy mô như Trường THPT Dương Đình Nghệ, huyện Thiệu Hóa cũng đang bị bỏ hoang sau khi thực hiện sáp nhập các trường cấp ba trên địa bàn. Toàn bộ cơ sở vật chất đã bị bỏ hoang, phơi nắng mưa suốt gần 6 năm qua.
Trước thực trạng trên, tỉnh Thanh Hóa vừa ban hành kế hoạch tổng rà soát và xử lý toàn diện. Các sở, ngành, địa phương phải kiểm tra hiện trạng, lập phương án sắp xếp lại, xử lý nhà đất dôi dư, hoàn tất trước ngày 20/6 năm nay.
Sau ngày 1/7 tới, khi mô hình chính quyền 2 cấp được triển khai, tỉnh Thanh Hóa sẽ giảm mạnh số đơn vị hành chính cấp xã, từ 547 xuống còn 166, tương đương giảm gần 70%. Quá trình tinh gọn bộ máy hành chính sẽ tiếp tục tạo ra một lượng lớn nhà đất công không còn nhu cầu sử dụng.
Nếu không có cơ chế linh hoạt, hướng dẫn thống nhất và phân cấp đủ mạnh cho địa phương, nguy cơ tiếp tục phát sinh tình trạng trụ sở bỏ hoang, lãng phí tài sản công sẽ là điều khó tránh khỏi.
Rõ ràng để tạo không gian và động lực phát triển mới, ngoài sắp xếp bộ máy, cần sử dụng hiệu quả từng m2 trụ sở, từng hạng mục tài sản công. Muốn làm được điều đó, chính sách phải đi trước một bước; tạo hành lang pháp lý rõ ràng, nhất quán, đủ mạnh để địa phương yên tâm làm và chịu trách nhiệm.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!