Trong suốt cuộc chiến tranh trường kỳ chống Mỹ cứu nước giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, để lá cờ đỏ sao vàng bên bờ Bắc vĩ tuyến 17 - một biểu tượng bất diệt của niềm tin, ý chí và sức mạnh cũng như khát vọng thống nhất non sông của toàn dân tộc Việt Nam luôn được tung bay, đã có những chiến sĩ công an, dân quân Hiền Lương tuổi đôi mươi đã lặng lẽ hy sinh tuổi xuân, tính mạng để giữ lá cờ được lành lặn tung bay bên bờ giới tuyến.
Cuộc "chọi cờ" bên bờ Bến Hải
Sau Hiệp định Geneva năm 1954, đất nước Việt Nam tạm thời bị chia cắt thành 2 miền Nam - Bắc. Cầu Hiền Lương - sông Bến Hải trở thành ranh giới chia cắt đất nước. Theo nội dung hiệp định, dự kiến sẽ thống nhất đất nước sau 2 năm, khi cuộc Tổng tuyển cử diễn ra. Hai năm hẹn ngày đất nước đoàn tụ sau Hiệp định Geneva đã biến thành 20 năm mịt mù khói lửa trong cuộc đụng đầu lịch sử giữa khát vọng thống nhất non sông của cả dân tộc Việt Nam với dã tâm chia cắt lâu dài đất nước ta của đế quốc Mỹ và chế độ Việt Nam Cộng hòa. Trong suốt 20 năm trường kỳ ấy, nơi này đã diễn ra những cuộc "đọ sức" đặc biệt - không bằng súng đạn, mà bằng những lá cờ.
Ông Nguyễn Đức Lãng kể lại những câu chuyện về cột cờ giới tuyến Hiền Lương cho phóng viên
Tìm gặp ông Nguyễn Đức Lãng, hiện đang sinh sống tại phường 5, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị - người đã gắn bó gần 15 năm tuổi xuân để may và bảo vệ những lá cờ Tổ quốc trên cột cờ Hiền Lương. Dù năm nay đã gần 90 tuổi, nhưng những ký ức về những năm tháng hào hùng về cuộc "chọi cờ" lịch sử vẫn nguyên vẹn trong ông.
"Năm 1954, để chuẩn bị cho Lễ Quốc khánh đầu tiên sau hòa bình, cấp trên yêu cầu cần phải có cột cờ để bà con qua lại hai miền "cùng nhìn thấy Tổ quốc". Ngay lập tức, một tổ công tác đặc biệt được thành lập, lên rừng chặt một cây gỗ phi lao cao 12m về dựng cột. Đúng sáng 2/9, lá cờ đỏ sao vàng khổ 3,2x4,8m đã đón gió tung bay, như biểu tượng của hy vọng đoàn viên, thống nhất. Người dân náo nức tràn qua Hiền Lương để đón Tết Độc lập" ông Lãng nhớ lại.
Không chịu thua, quân Pháp liền cho cắm cờ của chúng lên nóc lô cốt cao 15m tại làng Xuân Hòa, xã Trung Hải, huyện Gio Linh. Lúc này, việc đi lại còn tự do nên bà con ở bờ Nam trực tiếp sang bờ Bắc yêu cầu các chiến sĩ công an phải tìm cách nâng chiều cao cột cờ của ta. Các chiến sĩ của quân ta lại về rừng Rú Lịnh tìm được cây gỗ cao 18m về thay.
Lá cờ tung bay bên bờ bắc sông Bến Hải như biểu tượng của niềm tin thống nhất non sông (Ảnh tư liệu)
Cuộc "chọi cờ" tiếp tục căng thẳng khi tháng 2/1956, sau khi chuyển giao chính quyền, địch cho xây dựng hẳn một kỳ đài bằng xi-măng cốt thép kiên cố có chiều cao là 30m, trên đỉnh treo cờ Việt Nam Cộng hòa có đèn neon nhấp nháy đủ màu. Trước sự khiêu khích đó, tháng 7/1957, nhân kỷ niệm 3 năm ngày ký hiệp định Geneva, một cột cờ bằng thép ống cao 32m đã được Khu Vĩnh Linh lắp đặt. Cột cờ được sơn màu trắng, trên đỉnh gắn ngôi sao bằng đồng, năm cánh có gắn 15 bóng điện loại 50W.
Về sau, cột cờ bờ Nam nâng lên 35 mét thì bờ Bắc cũng dựng trụ cờ mới cao 38,6 mét. Lúc này, phía bờ Nam đành chịu thua vì "không đủ can đảm để leo lên treo cờ ở một độ cao lớn như thế", ông Lãng kể. Vì vậy, cả hai cột cờ cùng dừng lại ở 2 độ cao đó.
Người may cờ Tổ quốc thầm lặng
Ông Nguyễn Đức Lãng sinh ra, lớn lên ở huyện Cam Lộ thuộc bờ Nam sông Bến Hải. Ông kể rằng, năm 18 tuổi, ông đã vượt tuyến ra Bắc và trở thành công nhân của Hợp tác xã may Nam Hồng, đóng tại thị trấn Hồ Xá, huyện Vĩnh Linh. Năm 1959, ông được điều về công tác tại Ban Hậu cần của Công an nhân dân vũ trang (CANDVT) Vĩnh Linh. Nhập ngũ chưa được bao lâu, ông được cấp trên giao nhiệm vụ ra đơn vị K101 ở Hà Nội để nhận cờ về treo trên cột cờ Hiền Lương.
"Ngày đó, giao thông thời chiến vô cùng khó khăn, các tuyến đường huyết mạch bị đánh phá dữ dội, tôi được phân cho một chiếc xe đạp để ra Quân khu 4 nhận cờ. Do điều kiện thời tiết khắc nghiệt cùng với sự tàn phá của đạn bom địch dội về, bình quân, mỗi năm các chiến sĩ CANDVT Hiền Lương phải treo gần 30 lá cờ trên cột cờ giới tuyến, vào mùa gió Lào thì cờ mau bạc, mau rách hơn. Sau này, để thuận tiện và chủ động hơn trong việc đảm bảo lúc nào cũng sẵn sàng có cờ thay thế khi bị bom đạn bắn rách, Bộ Tư lệnh CANDVT quyết định cấp tiền cho lực lượng CANDVT Vĩnh Linh tự mua vải về để may cờ" ông Lãng nhớ lại.
Những chiến sĩ vá cờ Tổ quốc trong những năm chống Mỹ, cứu nước (Ảnh tư liệu)
Theo ông Lãng, trung bình 5 ngày ông phải hoàn thành 2 lá cờ. Một lá cờ may hết 122m vải đỏ và 12m vải vàng. Do không mua được vải xoa nên tôi phải sử dụng vải của Dệt Nam Định, mỗi biên cờ phải may đến 5 - 6 đường chỉ mới hy vọng chịu nổi sức gió nên người may cờ phải tỉ mỉ trong từng đường kim mũi chỉ. Khi may xong, lá cờ có trọng lượng đến 12kg và lập tức được chuyển về Hiền Lương để anh em kịp thời treo lên thay lá cờ đã bị gió đánh rách hoặc do địch bắn phá.
"Có những thời điểm địch bắn phá dữ dội, ông cùng các dân quân phải đào hầm trú ẩn để may cờ. Lá cờ vừa to, vừa nặng phải chuyển xuống hầm để may rất khó khăn nhưng tất cả các chiến sĩ đều quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ để lá cờ Tổ quốc luôn được lành lặn tung bay trên bờ giới tuyến", ông Lãng chia sẻ.
Ngoài lá cờ đại ở Hiền Lương, ông Lãng còn có nhiệm vụ may những lá cờ cỡ 4m x 6m để cung cấp cho các đồn Mũi Si, Cửa Tùng, Cù Bai, Huỳnh Thượng, Phát Lát…
Năm 1979, do sức khỏe không đảm bảo, ông được nghỉ hưu khi đang mang cấp hàm Trung úy. Ông đưa vợ con trở lại quê nhà và sinh sống tại Đông Hà từ đó đến nay.
"Vào những ngày tháng 4 lịch sử, mỗi khi nhìn thấy trên tivi hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng tung bay phấp phới trên cột cờ giới tuyến Hiền Lương, lòng tôi lại dâng trào niềm tự hào và xúc động, bởi ở đó có hình bóng thanh xuân của tôi và những người đồng đội, những người đã không ngại gian nguy, quyết hy sinh cả tính mạng để những lá cờ Tổ quốc luôn được lành lặn, tung bay bên bờ giới tuyến" Ông Lãng ngậm ngùi chia sẻ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!