Dựa trên các tài liệu nội bộ và lời kể của chính những người trong cuộc, chúng tôi sẽ "giải phẫu" toàn bộ cơ chế vận hành của Lucmall - một cỗ máy được lập trình tinh vi để hút tiền của người tham gia đến những đồng cuối cùng.
Lời hứa lợi nhuận và dòng tiền không tự sinh ra
Nền tảng của sức hấp dẫn mà Lucmall tạo ra là lời hứa về mức lợi nhuận 1.5% mỗi ngày. Con số này, khi được cụ thể hóa trong các bảng tính mà các thủ lĩnh liên tục sử dụng, đã vẽ ra một viễn cảnh tài chính mà bất kỳ ai cũng phải xiêu lòng: Với số vốn 10 triệu đồng, người chơi có thể thu về 150.000 đồng/ngày. Nếu áp dụng lãi kép, chỉ sau 3 tháng, 100 triệu đồng có thể tăng lên gần 270 triệu đồng.
Trao đổi với chúng tôi, một chuyên gia kinh tế nhận định: "Mức lợi nhuận 1.5%/ngày là hoàn toàn phi thực tế và không bền vững. Bất kỳ lời hứa lợi nhuận nào vượt quá lãi suất ngân hàng nhiều lần mà không đi kèm với rủi ro tương xứng đều là một dấu hiệu cảnh báo đỏ. Nếu lợi nhuận chỉ đơn thuần đến từ dòng tiền của người tham gia mới, đó là dấu hiệu kinh điển của một mô hình có các đặc điểm tương đồng với mô hình Ponzi."
Thực tế, phân tích các tài liệu nội bộ cho thấy "lợi nhuận" của Lucmall đến từ một công thức toán học, nơi giá trị của "hộp hàng" tự động tăng 4.7% sau mỗi giao dịch.
Để quản lý mạng lưới và không ngừng thúc đẩy sự phát triển, Lucmall đã xây dựng một cấu trúc tổ chức theo kiểu kim tự tháp, trong đó các đơn vị cơ bản được gọi là "Shop". Về bản chất, mỗi "Shop" là một đội nhóm kinh doanh, một chi nhánh nhỏ gồm nhiều nhà đầu tư, và được dẫn dắt bởi một người gọi là "Trưởng shop". Trưởng shop có vai trò trực tiếp hướng dẫn, đôn đốc, tổ chức các buổi họp và chịu trách nhiệm về chỉ tiêu của cả nhóm.
Lộ trình thăng tiến S1-S4: Để quản lý và tạo động lực cho các Trưởng shop, Lucmall đã xây dựng một hệ thống cấp bậc từ thấp đến cao, được ký hiệu là S1, S2, S3 và S4. "S" ở đây có thể hiểu là "Shop level" - cấp bậc của Trưởng shop. S1 (Thử nghiệm): Cấp bậc khởi đầu cho một Trưởng shop mới. S2, S3: Các cấp bậc trung gian. S4 (Chuyên): Cấp bậc quản lý cao nhất trong hệ thống Trưởng shop.
Việc thăng hạng không chỉ dựa trên danh nghĩa, mà phụ thuộc vào các chỉ số đo lường hiệu quả (KPIs) rất cụ thể, bao gồm: Doanh số giao dịch của nhóm: Tổng số tiền mà các thành viên trong shop bỏ vào giao dịch. Số lượng thành viên mới tuyển dụng: Yếu tố sống còn để bơm "nhiên liệu" cho cỗ máy. Khả năng "đào tạo" tuyến dưới: Tài liệu nội bộ cho thấy, để đạt cấp S4, một Trưởng shop không chỉ phải đạt doanh số đội nhóm 3 tỷ đồng/ngày, mà còn phải đào tạo ra được một "trưởng shop S3" bên dưới mình. Đích đến cuối cùng mà hệ thống vẽ ra cho những người ở cấp S4 là trở thành "Cổ đông", những người được hứa hẹn "chia lợi nhuận cùng công ty".
Toàn bộ hệ thống cấp bậc này cho thấy rõ, cỗ máy Lucmall được thiết kế để khuyến khích việc mở rộng mạng lưới không ngừng nghỉ, một đặc điểm cốt lõi và không thể che giấu của các mô hình kinh doanh theo kiểu kim tự tháp.
Anh N.Đ.T., một cựu "trưởng shop" S2, người đã mất hơn 700 triệu đồng, giải thích thêm: "Một 'hộp hàng' giá 10 triệu đồng, sau 24h được bán ra với giá tự động tăng 4.7% lên 10,47 triệu đồng. Khoản chênh lệch 470 nghìn đồng này được lấy từ tiền của người mua sau để trả '1.5% lợi nhuận' (150 nghìn đồng) cho người bán và phần còn lại chi trả hoa hồng cho cả một chuỗi tuyến trên."
Các tài liệu đào tạo thậm chí còn phân tích chi tiết cơ cấu của 4.7% này để tạo niềm tin: Lợi nhuận nhà kinh doanh (người bán): 1.5%, thưởng giới thiệu trực tiếp: 0.6%, lợi nhuận Trưởng shop (tùy cấp bậc): 0.6% - 1.2%, phí mua hàng và phí sàn Lucmall thu về: 1.4%
Cộng tất cả các khoản này lại, chúng tạo ra một mức tăng trưởng ảo 4.7% trên mỗi giao dịch. Cỗ máy này không tạo ra bất kỳ giá trị thặng dư nào, mà chỉ đơn giản là một guồng quay lấy tiền của người mới để tạo ra "lợi nhuận ảo" cho người cũ. Ông Lương Đăng Độ, 67 tuổi, một nạn nhân, chua chát nhận ra: "Cái người mua sau là phải trả toàn bộ cái phí đấy cho người ta."
"Hộp hàng không khí" và ma trận Token TLV
Để hợp thức hóa dòng tiền phi lý này, Lucmall tạo ra các sản phẩm giao dịch là những "hộp rồng", "hộp cá" bí ẩn, thậm chí được các thủ lĩnh gọi là "con NFT được mã hóa" để tạo vỏ bọc công nghệ. Tuy nhiên, chính các thủ lĩnh lại khuyên người chơi: "Vào đây thì chúng ta hãy mua để chúng ta gửi bán, để chúng ta lấy lợi nhuận," chứ không phải để tiêu dùng.
Giá trị thực của chúng chỉ được phơi bày khi một số người quyết định mở hộp hàng. Ông Độ kể: "Cái hộp hàng giá trị 10 triệu, mà có người mở ra thì được cái đồng hồ để chơi... trị giá 47 nghìn đồng. Toàn là được cái đồng hồ, cái túi xách, cái thỏi son trị giá từ 50 nghìn cho đến 100 nghìn đồng."
Bản chất "ảo" của các hộp hàng này càng được khẳng định qua cơ chế "bổ sung đơn hàng". Tài liệu hướng dẫn cho các trưởng shop ghi rõ: "Nếu số người đặt hẹn nhiều hơn số hộp thì anh chị có thể yêu cầu bổ sung đơn hàng từ phía công ty. Chuyên gia sẽ hỗ trợ bổ sung một số lượng đơn hàng phù hợp." Chi tiết này cho thấy các "hộp hàng" không phải là tài sản hữu hạn, mà có thể được tạo ra từ không khí để bơm vào hệ thống bất cứ lúc nào cần.
Thủ đoạn tài chính tinh vi nhất của Lucmall chính là token TLV. Để tham gia giao dịch, người chơi bắt buộc phải dùng tiền thật (VNĐ) để mua TLV trả phí. "Anh phải bỏ tiền Việt của mình quy đổi ra mua TLV để trả phí giao dịch 3,2%. Mà cái TLV chúng tôi có tiêu được đâu? Không biết cái đồng tiền nó như thế nào cả," ông Độ bức xúc.
Về bản chất, Lucmall đã tạo ra một cái van một chiều: tiền thật (VNĐ) chỉ có thể chảy vào, còn tiền ảo (TLV) chỉ chảy ra để trả phí. Khi hệ thống sụp đổ, các đối tượng cầm đầu đề nghị trả lại cho nạn nhân 10-13% số tiền bị kẹt, nhưng trả bằng chính đồng TLV vô giá trị này.
Cơ chế trói buộc: "Máu", hoa hồng và lộ trình thăng tiến
Để đảm bảo cỗ máy luôn có "nhiên liệu" là dòng tiền mới, Lucmall sử dụng song song cả cơ chế khuyến khích và ép buộc.
"Củ cà rốt": Đó là bảng hoa hồng giới thiệu hấp dẫn và một "lộ trình thăng tiến" rõ ràng từ "S1 Thử nghiệm" lên "S4 Chuyên" và cuối cùng là "Cổ đông". Để thăng cấp, người chơi phải liên tục đáp ứng các chỉ tiêu về tuyển dụng và doanh số đội nhóm, kích thích họ không ngừng mở rộng hệ thống.
"Cây gậy": Đó chính là cơ chế "máu" – một chiếc còng vô hình trói buộc người chơi. "Nó cho anh vào chơi, khi anh đăng ký vào thì anh có 8 máu... Khi mà anh giao dịch, trong 7 ngày mà hết 8 máu, mà anh không lôi được người khác vào làm cùng nữa... Hết máu thì lợi nhuận của anh chỉ xuống 1%, rồi 0,5%, và nếu không kéo được vào nữa thì nó sẽ đóng tài khoản của anh không cho giao dịch nữa, tiền sẽ bị treo ở đấy" ông Độ vạch trần.
Ông Lương Đăng Độ vạch trần thủ đoạn
Cơ chế "máu" đã biến việc tuyển dụng từ một "lựa chọn" để có thêm hoa hồng thành một "sự bắt buộc" để tự cứu lấy khoản đầu tư của chính mình, biến nạn nhân thành đồng phạm bất đắc dĩ của hệ thống.
"Tách Shop" - Thủ đoạn đẩy rủi ro và cách ly sụp đổ
Khi một "shop" phát triển quá lớn, nó sẽ bị "ép" tách ra để thành lập shop mới. Theo một cựu nhân viên, đây là thủ đoạn quản lý rủi ro của những kẻ cầm đầu. "Họ cố tình 'tách shop' để khoanh vùng thiệt hại. Nếu shop mới đó 'gãy', chỉ những người trong shop đó bị ảnh hưởng, còn những kẻ ở đỉnh kim tự tháp đã kịp thời rút lui an toàn."
Anh Huỳnh Nhật Tân (TP Hồ Chí Minh) là nạn nhân trực tiếp của thủ đoạn này. Anh bị tách khỏi shop lớn, và shop mới này "gãy" chỉ sau 2 ngày. "Tôi do tâm lý muốn rút tiền nên đành mua thêm... xong cuối cùng cũng bị lừa nốt," anh Tân kể lại.
Khi sự cố xảy ra, công ty lập tức chối bỏ trách nhiệm với các thành viên, đẩy toàn bộ cho các "trưởng shop". Ông Độ thuật lại cuộc đối chất với Lý Thị Nhung - giám đốc đại diện pháp luật của Lucmall tại Việt Nam: "Lý Thị Nhung nói là 'Công ty chỉ làm việc, ký hợp đồng với trưởng shop, không làm việc với những người mua hàng'. Tôi bảo không được, trưởng shop là người của công ty dựng lên, thì công ty phải có trách nhiệm."
Qua điện thoại, phóng viên VTV Times đã nhiều lần liên hệ với Lý Thị Nhung, sinh năm 1995, người được thuê làm giám đốc Lucmall nhưng người này nói đã không còn làm đại diện pháp luật của công ty này sau đó cúp máy.
Vậy, ai là những người vận hành? Ai là những 'thủ lĩnh S4' với thu nhập trăm triệu mỗi ngày? Và khi con tàu bắt đầu chìm, họ đã quay lưng với chính những người mình lôi kéo như thế nào?
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!