Ngành báo chí trong nước đang đứng trước ngã rẽ lịch sử với làn sóng tái cấu trúc toàn diện: sáp nhập, tinh gọn, chuyển đổi số và tự chủ tài chính. Tại tọa đàm "Báo chí tinh – gọn – mạnh" do VTV9 tổ chức ngày 12/6/2025, các nhà báo, lãnh đạo tòa soạn và chuyên gia đã mổ xẻ những thách thức và cơ hội để báo chí giữ vững vai trò định hướng, bản sắc riêng, đồng thời thích nghi với môi trường truyền thông số đầy cạnh tranh. Liệu đây có phải là cơ hội để báo chí vươn mình hay chỉ là bước đi đầy rủi ro?
Giữ lửa trong cơn bão số hóa
Trong bối cảnh truyền thông số bùng nổ, báo chí Việt Nam đang đối mặt với một cuộc cách mạng chưa từng có. Tọa đàm "Báo chí tinh – gọn – mạnh" không chỉ là nơi chia sẻ kinh nghiệm mà còn là tiếng chuông cảnh tỉnh: nếu không thay đổi, báo chí có nguy cơ bị nhấn chìm bởi mạng xã hội và áp lực tài chính. Tại trường quay VTV9 ở TP Hồ Chí Minh, hơn 70 nhà báo, lãnh đạo tòa soạn và chuyên gia đã tụ họp trong không khí vừa trăn trở vừa quyết liệt để thảo luận về tương lai ngành báo.
Buổi tọa đàm thu hút nhiều diễn giả, chuyên gia, tổng biên tập các báo tham dự.
Nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn, Tổng Biên tập Báo Thanh Niên, mở đầu với một thực trạng đáng lo ngại: "Người trẻ hầu như không đọc báo in. Họ lướt mạng xã hội, không quan tâm nguồn tin từ báo chí hay trang tin điện tử". Ông chỉ ra rằng, từ sau đại dịch COVID-19, lượng truy cập của các báo trên toàn cầu, bao gồm Việt Nam, giảm mạnh, trừ những tờ báo tạo được đột phá về nội dung. Doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty nước ngoài, đang đổ tiền vào quảng cáo trên các nền tảng xuyên biên giới, khiến báo chí chính thống mất dần nguồn thu. "Kinh tế báo chí đang rất khó khăn", ông Toàn thẳng thắn.
Sự khó khăn này không chỉ đến từ thị trường mà còn từ chính những rào cản nội tại. Nhà báo Mai Ngọc Phước, Tổng Biên tập Báo Pháp luật TP Hồ Chí Minh, chia sẻ: "Tinh gọn nhân sự là cần thiết, nhưng làm sao để không đánh mất bản sắc của tờ báo?". Ông kể về những đêm thức trắng, cân nhắc giữa việc cắt giảm biên chế và giữ lại những phóng viên kỳ cựu – những người mang linh hồn của tòa soạn. Tờ báo của ông đã đẩy mạnh mảng pháp luật đời sống và các chiến dịch xã hội như "Cùng ngư dân thắp sáng đèn trên biển", nhưng áp lực chuyển đổi số vẫn như một gánh nặng.
Ông Sầm Việt An, Tổng Biên tập Báo Cao Bằng, mang đến câu chuyện từ vùng biên. Báo Cao Bằng vừa sáp nhập với Đài Phát thanh - Truyền hình Cao Bằng từ ngày 1/6/2025, đang nỗ lực xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ. "Chúng tôi giữ tên Báo Cao Bằng vì nó ngắn gọn, dễ nhớ, và mang bản sắc địa phương," ông An nói. Tuy nhiên, ông thừa nhận rằng việc đào tạo phóng viên đa nhiệm và vận hành bốn loại hình báo chí (Báo in, phát thanh, truyền hình, điện tử) là một thách thức lớn, đặc biệt khi nguồn lực hạn chế.
Những ý kiến tại tọa đàm cho thấy một mâu thuẫn cốt lõi: báo chí cần tinh gọn để tồn tại, nhưng tinh gọn không được đồng nghĩa với suy yếu. Nhà báo Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động, nhấn mạnh: "Tinh gọn phải đi đôi với nâng cao chất lượng. Chúng tôi đã triển khai các chương trình như ‘Một triệu lá cờ Tổ quốc’, nhưng vẫn phải đầu tư vào chuyển đổi số để không bị tụt hậu". Câu hỏi lớn mà ông và các diễn giả đặt ra là: làm sao để báo chí vừa "tinh" về tổ chức, "gọn" về bộ máy, mà vẫn "mạnh" về nội dung và ảnh hưởng xã hội?
Tự chủ tài chính: Cơ hội hay gánh nặng?
Nếu phiên thảo luận thứ nhất tập trung vào tái cấu trúc tổ chức, thì phiên thứ hai của tọa đàm xoay quanh bài toán kinh tế báo chí – một vấn đề sống còn trong bối cảnh ngân sách nhà nước giảm dần và mạng xã hội chiếm lĩnh thị phần. Theo nhà báo Từ Lương, Giám đốc VTV9: "Tự chủ tài chính không phải là bỏ rơi báo chí, mà là cơ hội để chúng ta chứng minh giá trị". Tuy nhiên, thực tế cho thấy con đường tự chủ đầy chông gai.
Dự thảo Luật Báo chí, với các nguồn thu mới như lợi nhuận từ vốn góp vào doanh nghiệp hay các gói đặt hàng từ nhà nước, được kỳ vọng sẽ mở lối cho ngành phát triển.
Nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn chia sẻ rằng Báo Thanh Niên đang thử nghiệm mô hình thu phí nội dung số, nhưng "độc giả Việt Nam chưa quen trả tiền cho tin tức". Để bù đắp doanh thu, tờ báo tăng cường tổ chức sự kiện và xây dựng các gói truyền thông đa nền tảng cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, ông lo ngại: "Tuyển dụng phóng viên trẻ làm báo chính trị - xã hội ngày càng khó, trong khi các nền tảng số đòi hỏi nội dung nhanh, bắt mắt".
Dự thảo Luật Báo chí, với các nguồn thu mới như lợi nhuận từ vốn góp vào doanh nghiệp hay các gói đặt hàng từ nhà nước, được kỳ vọng sẽ mở lối. Nhà báo Lê Hồng Phước, Tổng Biên tập Báo và Đài PT-TH Long An, hoan nghênh quy định này nhưng đề xuất: "Cần có các gói đặt hàng phù hợp với thế mạnh của từng cơ quan báo chí, và việc phân bổ ngân sách phải minh bạch". Ông cảnh báo rằng, nếu không có hướng dẫn rõ ràng, các nguồn thu mới có thể dẫn đến rủi ro tài chính, đặc biệt với các tờ báo địa phương.
Một ý kiến khác đến từ nhà báo Nguyễn Thanh Quang, Quyền Giám đốc Đài PT-TH Bình Dương, người nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số. "Chúng tôi sử dụng AI và mạng xã hội để mở rộng tương tác, nhưng cần chính sách hỗ trợ đầu tư công nghệ", ông nói. Ông Quang cũng kêu gọi nhà nước xem báo chí như một ngành kinh tế - xã hội, thay vì chỉ là đơn vị sự nghiệp công, để tháo gỡ các rào cản về tài chính và thuế.
Nhà báo Nguyễn Thị Minh Nhâm, Giám đốc Đài PT-TH và Báo Bình Phước, mang đến câu chuyện thành công của mô hình tòa soạn hội tụ. "Sản lượng tin bài thời sự tăng 50% nhờ tích hợp bốn loại hình báo chí", bà chia sẻ. Tuy nhiên, bà nhấn mạnh rằng tự chủ tài chính đòi hỏi sự đồng hành từ nhà nước, đặc biệt trong việc đào tạo nhân sự và xây dựng nền tảng số.
Tọa đàm khép lại với một niềm tin mãnh liệt vào tương lai báo chí Việt Nam. Các nghị quyết mới, cùng tinh thần đổi mới từ các tòa soạn, là ngọn lửa thắp sáng con đường phía trước.
Những giải pháp được đề xuất tại tọa đàm – từ mô hình tổ hợp đa phương tiện đến các nguồn thu mới – cho thấy một hướng đi đầy triển vọng. Tuy nhiên, như nhà báo Mai Ngọc Phước cảnh báo: "Tự chủ không được đồng nghĩa với thương mại hóa tràn lan. Báo chí phải giữ được vai trò định hướng dư luận, thay vì chạy theo lợi nhuận". Ý kiến của ông nhận được sự đồng tình mạnh mẽ, nhưng cũng đặt ra câu hỏi: liệu báo chí có thể cân bằng giữa nhiệm vụ chính trị và áp lực kinh tế?
Tọa đàm khép lại với một niềm tin mãnh liệt vào tương lai báo chí Việt Nam. Các nghị quyết mới, cùng tinh thần đổi mới từ các tòa soạn, là ngọn lửa thắp sáng con đường phía trước. Nhà báo Từ Lương, Giám đốc VTV9 kết luận: "Báo chí không chỉ là nghề, mà là sứ mệnh. Chúng ta phải tinh gọn để linh hoạt, tự chủ để vươn xa, nhưng không bao giờ được quên vai trò dẫn dắt xã hội". Lời ông như một lời nói thức tỉnh, khơi dậy niềm tin rằng, dù hành trình tái cấu trúc còn nhiều chông gai, báo chí Việt Nam sẽ tìm được điểm cân bằng để vừa giữ lửa định hướng, vừa bứt phá trong kỷ nguyên mới.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!