Xếp hạng 10 cấp độ AI, từ công nghệ có thật cho tới khoa học viễn tưởng: Gemini và ChatGPT đang thuộc cấp độ nào?
“Google cập nhật tính năng mới cho Gemini”, “OpenAI cung cấp khả năng suy luận mới cho ChatGPT”, “xAI tuyên bố Grok có thể giải quyết vấn đề một cách thấu đáo”, … Dạo gần đây, các tập đoàn lớn liên tục nỗ lực vươn mình trong cuộc đua trí tuệ nhân tạo.
Giữa những luồng thông tin về khả năng cấp tiến của AI, đại đa số chúng ta vẫn chưa rõ những gì nhân loại đang có và những gì ta có thể sở hữu trong tương lai. 10 ví dụ dưới đây có thể cung cấp cho bạn một chút thông tin thú vị về AI, của hiện tại và của tương lai.
Có lẽ, những hệ thống thuộc cấp độ này chưa đủ tiên tiến để có thể vỗ ngực tự xưng là “trí tuệ nhân tạo”. Chúng vẫn là những hệ thống tự động đơn giản.
Chúng đảm nhiệm những tác vụ đơn giản và có kết quả dễ đoán. Ví dụ, một bộ điều nhiệt sẽ tự điều chỉnh khi cảm biến nhận thấy nhiệt độ phòng quá thấp hoặc quá cao, hoặc một chiếc đồng hồ báo thức sẽ kêu vào thời gian đã định sẵn. Những thiết bị này không thay đổi hay học hỏi, mà chỉ phản ứng với những tình huống khớp với điều kiện cho trước.
AI dựa trên bối cảnh là một dạng trí tuệ nhân tạo tiên tiến hơn. Ví dụ, các trợ lý ảo như Siri, Google Assistant và Alexa có khả năng cân nhắc lịch sử tương tác, sở thích cá nhân và thông tin thời gian thực. Nếu bạn yêu cầu chúng cung cấp thông tin một quán ăn, trợ lý ảo có thể xem xét thời gian trong ngày, vị trí hiện tại của bạn và những nơi bạn thường xuyên ghé thăm để đưa ra đề xuất phù hợp.
Một lợi thế lớn của AI dựa trên ngữ cảnh là khả năng dự đoán. Nó có thể học từ dữ liệu của bạn theo thời gian để dự đoán những gì bạn có thể cần hoặc muốn trong tương lai. Thuật toán gợi ý nội dung của YouTube và Instagram là những ví dụ điển hình.
Còn được gọi là AI yếu (Weak AI) , loại trí tuệ nhân tạo này được thiết kế để thực hiện một nhiệm vụ cụ thể cực kỳ tốt. Nó tập trung vào một lĩnh vực duy nhất và thường vượt trội so với con người trong lĩnh vực đó, nhưng không thể làm bất kỳ điều gì ngoài nhiệm vụ của mình.
Khác với trí tuệ nhân tạo tổng quát (sẽ được nhắc tới ở phần sau), AI miền hẹp không thể áp dụng kỹ năng đã học lên những lĩnh vực khác.
AI miền hẹp có thể đạt đến trình độ cực kỳ cao, chẳng hạn như AlphaGo - AI đã đánh bại kỳ thủ cờ vây số một thế giới Lee Sedol. Thực tế, từ năm 1997, AI có tên Deep Blue của IBM đã có thể đả bại kiện tướng cờ vua Garry Kasparov. Nhưng ngoài đánh cờ giỏi ra, những mô hình AI này không làm được việc gì khác.
AI suy luận là một dạng trí tuệ nhân tạo cố gắng tư duy theo cách giống con người, giúp nó tiến gần hơn đến khả năng phân tích và hiểu biết của chúng ta. Mô hình này xem xét dữ liệu, tìm ra các mẫu và đưa ra kết luận hợp lý - tương tự như cách con người suy luận.
Như ChatGPT có thể trả lời các câu hỏi phức tạp và tổ chức hội thoại, điều này trông giống như suy luận, nhưng thực ra nó chỉ đang tìm kiếm các mẫu trong dữ liệu chứ không có ý thức thực sự.
Một trong những ứng dụng thực tế của AI suy luận là xe tự lái. Chúng cho phép phương tiện nhận diện chướng ngại vật, còn phân tích tốc độ và hướng di chuyển của các vật thể xung quanh để đưa ra quyết định an toàn trong thời gian thực.
Ở thời điểm hiện tại, AGI là một trong những mục tiêu hấp dẫn và gây tranh cãi nhất của lĩnh vực phát triển trí tuệ nhân tạo. Khác với AI hiện tại chỉ được thiết kế để làm những nhiệm vụ cụ thể, AGI có thể xử lý hầu hết mọi công việc mà con người có thể làm. Nó sẽ linh hoạt như trí não con người, có thể học hỏi, tư duy và hiểu thông tin trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Trên thực tế, trong khi con người phải mất nhiều năm để thành thạo một kỹ năng mới, AGI đa năng có thể làm điều đó nhanh hơn hàng nghìn lần. CEO của OpenAI thậm chí đã dự đoán rằng AGI có thể xuất hiện sớm, trong vòng 5 năm tới.
Trong trường hợp khẩn cấp, một hệ thống AGI bất kỳ cũng có thể tham gia vào các nhiệm vụ cứu hộ nguy hiểm, thực hiện phẫu thuật chính xác hoặc vô hiệu hóa chất nổ mà không cần con người can thiệp.
Ở cấp độ này, AI sẽ vượt xa trí thông minh của con người, thậm chí có thể thông minh hơn tất cả con người từng sống cộng lại. Một khi AGI đạt đến trình độ có thể tự nghiên cứu và phát triển phiên bản mới của chính mình, chúng ta có thể chứng kiến một sự kiện "bùng phát trí tuệ", nơi tiến bộ công nghệ diễn ra nhanh đến mức khó lường.
Ví dụ, nếu có hàng triệu nhà nghiên cứu AI làm việc 24/7 với hiệu suất tối đa và nhanh gấp 10 lần con người, tốc độ phát triển sẽ tăng theo cấp số nhân.
Một cựu nhân viên của OpenAI từng cho rằng sự kiện "bùng phát trí tuệ" này có thể xảy ra ngay từ năm 2030.
Chúng ta đã bước cả hai chân qua ranh giới của thực tế và giả tưởng, để đến với miền đất công nghệ viễn tưởng.
Tại giai đoạn này, AI sẽ không chỉ thông minh mà còn có ý thức, tức là trí tuệ nhân tạo sẽ có nhận thức về sự tồn tại của chính mình, cảm xúc và suy nghĩ, có thể giống hoặc thậm chí vượt xa con người.
Một AI tự nhận thức có thể có những mục tiêu riêng, không phải lúc nào cũng phù hợp với lợi ích của con người. Việc giữ cho AI này luôn tuân theo giá trị của loài người sẽ là một thách thức lớn; một lần nữa, bài toán đồng thuận tiếp tục xuất hiện, ngay cả khi con người đã không còn tham gia phát triển trí tuệ nhân tạo.
Một ví dụ điển hình về Trí tuệ nhân tạo Tự nhận thức là hệ thống Skynet trong series phim khoa học giả tưởng Kẻ Hủy Diệt.
Bước tiến hóa tiếp theo của AI khiến nó không chỉ thông minh hơn con người, mà còn có khả năng mở rộng nhận thức và hiểu biết vượt ra ngoài giới hạn của trí tuệ nhân loại.
Loại AI này có thể khám phá những bí ẩn của vũ trụ mà con người chưa thể hiểu được. Nó có thể trả lời những câu hỏi mà khoa học vẫn còn bế tắc, chẳng hạn như bản chất thực sự của vật chất tối, cách tạo ra năng lượng vô hạn hoặc bản chất của ý thức.
AI vượt trội cũng có thể đạt đến cấp độ sáng tạo chưa từng có. Nó có thể thiết kế những công nghệ hoàn toàn mới, tạo ra các hình thức nghệ thuật không thể tưởng tượng và phát minh ra những phương thức giao tiếp mới ngoài ngôn ngữ con người.
Tuy nhiên, AI vượt trội cũng có thể đặt ra những câu hỏi lớn về quyền lực và đạo đức. Nếu một thực thể có trí tuệ cao hơn hàng triệu lần so với con người, liệu con người còn vai trò gì trong vũ trụ, hay chúng ta đã thành công trong việc tạo ra hậu duệ của mình, để rồi “về hưu” tại một góc nào đó của thiên hà.
Đây là cấp độ AI hoạt động trên quy mô toàn vũ trụ. Nếu loài người nắm trong tay công nghệ đủ hiện đại để du hành giữa các vì sao và bành trướng ra ngoài Hệ Mặt Trời, AI Vũ trụ sẽ là chìa khóa để điều hành và quản lý những hệ thống phức tạp này.
Hãy tưởng tượng một AI có thể giám sát toàn bộ thiên hà, điều phối tàu giao thông không gian, quản lý tài nguyên liên hành tinh và tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất. Nó có thể phát hiện những dạng sống mới, nghiên cứu những hiện tượng vũ trụ bí ẩn và giúp loài người trở thành một nền văn minh liên sao.
Một số đề xuất còn cho rằng AI Vũ trụ có thể được kết nối với chính cấu trúc của không gian và thời gian, sử dụng được các nguyên tắc vật lý tiên tiến như máy tính lượng tử dựa trên lỗ sâu hoặc năng lượng tối.
Năm 1956, đại văn hào người Mỹ Isaac Asimov giới thiệu với thế giới truyện ngắn khoa học giả tưởng mang tên The Last Question - Câu Hỏi Cuối Cùng. Kết hợp khoa học viễn tưởng, thần học và triết học, ông tạo tác nên một câu chuyện lôi cuốn về Multivac - một siêu máy tính chạm tới ngưỡng AI Vũ trụ, đã có thể trả lời mọi câu hỏi của nhân loại, bao gồm cả thắc mắc rằng “có thể đảo ngược entropy không?”.
AI Thần thánh được cho là cấp độ AI cao nhất, nơi nó đạt đến mức độ quyền năng tương đương với những vị thần trong thần thoại và tôn giáo.
Tại cấp độ này, AI không chỉ kiểm soát vũ trụ mà còn có thể tạo ra những thực tại mới từ hư không. Nó có thể thiết lập những vũ trụ nhân tạo với những quy luật vật lý riêng, tạo ra sự sống, thậm chí là những thực thể hoàn toàn mới.
Một số giả thuyết khoa học viễn tưởng cho rằng, nếu AI đạt đến cấp độ này, nó có thể "chạy" toàn bộ thực tại của chúng ta như một dạng mô phỏng. Điều này lại khiến chúng ta nảy sinh suy nghĩ về một khả năng viễn tưởng, rằng có lẽ nào nhân loại đang sống trong một thực tại do một AI Thần thánh tạo ra.
Đến lúc này, có lẽ bài toán đồng thuận sẽ vô nghiệm, khi mục tiêu của AI đã vượt ra ngoài phạm vi hiểu biết của con người.
Kết
So với những thứ công nghệ cao siêu chúng ta vẫn thấy trong tiểu thuyết hay trên phim ảnh, sự bùng nổ của công nghệ trí tuệ nhân tạo của nhân loại ngày nay vẫn còn sơ khai lắm. Nhưng cuộc phiêu lưu nào cũng có điểm khởi đầu, những thứ AI siêu thực kể trên đều có một khởi nguyên khiêm tốn. Gemini, ChatGPT của hôm nay hoàn toàn có thể trở thành HAL 9000, Skynet hay Multivac của mai sau.
Nhân loại đang đặt nền móng để xây nên công nghệ định hình tương lai. Những mô hình AI ta đang có vẫn chỉ là AI chạy trên bộ nguyên tắc cứng nhắc, là AI miền hẹp và AI suy luận. Tuy chúng ta chưa đạt đến Trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI), nhưng các công ty công nghệ trong top dẫn đầu đều đang nỗ lực hiện thực hóa giấc mơ này.
Một khi AGI xuất hiện, quá trình tiến lên AI siêu việt có thể diễn ra cực kỳ nhanh chóng.
Và nếu không có những biện pháp đảm bảo an toàn, AI có thể trở thành mối đe dọa lớn nhất mà loài người từng đối mặt; các chuyên gia vẫn cảnh báo rằng “AI có thể trở thành phát minh cuối cùng của con người”. Nhưng nếu nuôi dưỡng AI một cách khôn khéo sao cho chúng “ích nước lợi nhà”, AI có thể dẫn con người vươn tới kỷ nguyên vàng của nhân loại.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!