Đình trong phố là không gian văn hóa độc đáo trong lòng đô thị Hà Nội. Thành phố ngày nay dù đã có một diện mạo không ngừng đổi mới theo hướng hiện đại nhưng giữa lòng thành phố vẫn giữ gìn được những đình làng. Lưu giữ nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, đình làng giữ một vị trí hết sức quan trọng trong cộng đồng người dân Hà Nội xưa.
Đến nay, những công trình kiến trúc đình làng vẫn là nét đẹp văn hóa cần gìn giữ và bảo tồn. Là địa phương đi đầu trong đầu tư xứng tầm toàn diện để văn hóa dần trở thành nguồn lực phát triển bền vững giai đoạn 2021 - 2025, thành phố Hà Nội đã đầu tư hơn 14.000 tỷ đồng để tôn tạo, tu bổ các di tích danh thắng, nhờ đó hàng trăm ngôi đình đã được chỉnh trang, trùng tu, tôn tạo. Nhiều trầm tích văn hóa lịch sử được hồi sinh. Làm thế nào để phát huy những giá trị của nguồn lực văn hóa đình trong phố là nỗi niềm trăn trở.
Đình Vẽ (phường Đông Ngạc, quận Bắc Từ Liêm) có niên đại hơn 500 năm, là một trong số ít những đình không bị tháo dỡ trong kháng chiến chống Pháp nên nơi đây vẫn còn lưu giữ được những nét cổ kính, hoa văn chạm khắc tinh xảo. Thời gian qua, được địa phương quan tâm đầu tư, trùng tu, tôn tạo, dấu ấn về văn hóa, lịch sử của đình càng hiện diện rõ nét. Hữu xạ tự nhiên hương, đình đã bước đầu nhận được sự quan tâm của du khách yêu kiến trúc và nghệ thuật Làng chuyển mình lên phố, đình ẩn mình trong phố càng tôn lên vẻ đẹp độc đáo của đình cổ. Sự quan tâm của du khách gần xa càng thôi thúc mong mỏi không gian đình cổ sớm trở thành điểm đến của du lịch văn hóa.
Dọc theo đê Sông Hồng, không xa đình Vẽ là đình Chèm thuộc phường Thụy Phương, quận Bắc Từ Liêm. Trải qua thăng trầm suốt hơn 2000 năm, đình Chèm vẫn giữ được vẻ cổ kính của làng Việt xưa. Những năm gần đây, đình cũng rộng cửa đón du khách gần xa. Mặc dù khách đến chiêm bái thăm quan ngày một nhiều hơn nhưng so với tiềm năng giá trị của một di tích quốc gia đặc biệt thì vẫn còn nhiều trăn trở.
Đình làng giờ đây không chỉ là không gian sinh hoạt của cộng đồng dân cư địa phương mà còn là nơi lưu giữ ký ức, giá trị văn hóa, nơi gắn kết cộng đồng và là điểm đến văn hóa của địa phương nói riêng và cả nước nói chung. Càng được quan tâm đầu tư, tu bổ tôn tạo thì càng đòi hỏi việc sử dụng hiệu quả công năng của những không gian này trong sự nghiệp phát triển văn hóa kinh tế xã hội tại địa phương.
"Chúng ta đã chỉnh trang lại về vật thể, tức là chỉnh trang lại về đường xá và bản thân kiến trúc cũng được sửa lại rất tốt. Nhưng chúng ta phải làm sao phát huy công năng của nó, trả lại công năng của nó là một nhà văn hóa. Hiện nay, ở rất nhiều nơi, song song với ngôi đình là một nhà văn hóa xây mới bên cạnh, nhưng công năng của nhà văn hóa mới đó lại không phát huy hiệu quả bằng công năng của đình", họa sĩ Nguyễn Đức Bình - Chủ nhiệm CLB Đình làng Việt chia sẻ.
Cùng với việc kiến trúc được trả lại, chức năng sinh hoạt cũng dần được khôi phục. Bên cạnh chức năng tín ngưỡng tâm linh, đình làng xưa còn là nơi diễn ra sinh hoạt văn hóa xã hội của cộng đồng làng xã. Đình làng chính là sân khấu tự nhiên nhất của chiếu chèo, của những trò diễn xướng dân gian. Vì nhiều lý do như vậy, đình làng đã bước vào tâm thức của người Việt một cách rất tự nhiên. Một tín hiệu đáng mừng là đang có nhiều hơn những hoạt động sáng tạo ở không gian đình trong phố.
Sau thành công của dự án Chuyện đình trong phố được khởi động từ giữa năm nay, ngày càng có nhiều hơn các hoạt động chọn các đình cổ là không gian sáng tạo để các nghệ sĩ tổ chức triển lãm, các hoạt động nghệ thuật. Nếu như trước đây những ngôi đình chỉ mở cửa vào ngày Rằm và mùng Một hàng tháng thì kể từ khi dự án này diễn ra, đình luôn rộng mở đón du khách công chúng tham quan, trải nghiệm. Dự án Chuyện đình trong phố do Ủy ban Nhân dân quận Hoàn Kiếm phối hợp với các nghệ sĩ đã đánh thức nhiều di sản chưa được nhiều người biết đến. Chuyển mình thành không gian nghệ thuật công cộng mang hơi hướng đương đại, những ngôi đình cổ đang góp phần lan tỏa những câu chuyện văn hóa của Thủ đô.
Đình trong phố không chỉ góp phần giữ hình ảnh cổ kính của Hà Nội mà còn là những minh chứng sống động của lịch sử, của nguồn cội mỗi người dân Thủ đô. Thành công bước đầu từ những nỗ lực phát huy hiệu quả giá trị của các ngôi đình trong phố cho thấy trong công cuộc xây dựng công nghiệp văn hóa của Thủ đô ngày nay, rất cần đánh thức những di sản này để từng công trình, từng giá trị từ những ngôi đình cổ được hòa mình vào dòng chảy của hiện đại.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!