Phản ánh, đấu tranh với tham nhũng và các biểu hiện lãng phí, tiêu cực trong xã hội là một trong những sứ mệnh quan trọng của văn hóa nghệ thuật, nhằm chuyển đến công chúng những thông điệp xã hội sâu sắc, tác động đến sự thay đổi trong hành vi và nhận thức. Ra đời cách đây 12 năm, vở kịch Đường đua trong bóng tối đã phản ánh những biểu hiện tiêu cực, lệch lạc trong cuộc chạy đua tranh chức, mua quyền. Những hành vi lạm dụng, thâu tóm quyền lực, bất chấp danh dự để chạy chức, chạy quyền được khắc họa chân thực như một hiện thực nhức nhối của xã hội cần lên án mạnh mẽ.
Bên cạnh Đường đua trong bóng tối, có nhiều tác phẩm kịch đã đề cập đến cuộc chiến chống lãng phí tiêu cực trong xã hội như vở Chén thuốc độc, Đêm trắng, Cát bụi hay Vòng tròn bội bạc… Những tác phẩm này luôn được công chúng dành nhiều sự quan tâm mỗi lần công diễn. Lối sống sa đọa, sự suy thoái đạo đức khi đồng tiền lên ngôi hay chính sự đấu tranh của con người để chống lại những cám dỗ được đề cập trực diện hoặc lồng ghép khéo léo ở các tác phẩm.
Ngoài các vở kịch, phim truyền hình Việt Nam với đề tài chống tiêu cực lãng phí thời gian qua cũng được đông đảo khán giả đón nhận, từ những bộ phim như Chạy án, Cảnh sát hình sự hay gần đây là Sinh tử, Đấu trí. Với hình thức thể hiện phong phú, các tác phẩm không chỉ phản ánh hiện thực xã hội mà còn mang sứ mệnh cảnh tỉnh, khơi gợi ý thức trách nhiệm cộng đồng, góp phần xây dựng một xã hội minh bạch, lành mạnh.
Nói đến các tác phẩm chống lãng phí tiêu cực giai đoạn trước đây, nhiều người sẽ nghĩ ngay tới Đàn trời của nhà văn Cao Duy Sơn với sự xoay vần của tiền quyền chốn thương trường và quan trường. Hay Chạy án của Nguyễn Như Phong với các màn tiêu pha không tiếc tay vào những sở thích ăn chơi mua sắm để thỏa mãn sự ngạo mạn của những thiếu gia lắm tiền nhiều của bất chấp luật pháp. Các tác phẩm này khi được chuyển thể thành phim cũng đều được đông đảo khán giả đón nhận. Tuy nhiên, những tác phẩm như vậy đang dần thưa vắng.
“Đối với những người có thể đủ bản lĩnh đủ, nền tảng để có thể thực hiện những tác phẩm theo đề tài chống lãng phí tiêu cực thì cũng đã mệt mỏi, phải nói thật như vậy” - nhà biên kịch Trịnh Thanh Nhã chia sẻ - “Còn đối với các bạn trẻ, bởi vì không có người đi trước, không tạo nên một làn sóng hay hiện tượng có thể gây kích thích với năng lực sáng tạo của các bạn ấy thì các bạn cũng sẽ không tiếp cận nó”.
Tham nhũng, lãng phí, tiêu cực dẫn đến sự suy thoái về đạo đức xã hội bởi vậy vai trò của văn học nghệ thuật trong cuộc chiến này là vô cùng quan trọng trong việc dẫn dắt, định hướng con người vươn đến những giá trị tốt đẹp, đẩy lùi những cái xấu, cái tiêu cực. Thế nhưng việc dám dấn thân đương đầu với những mảng hiện thực gai góc của xã hội cũng là một thách thức lớn đối với các tác giả đương thời, cần có trí tuệ và sự dũng cảm của các ngòi bút, đồng thời cũng cần sự nâng đỡ ủng hộ mạnh mẽ, quyết liệt bản lĩnh của những người làm công tác quản lý sáng tác, kiểm duyệt đề tài.
Bằng sức mạnh phản ánh hiện thực, các tác phẩm văn học nghệ thuật không chỉ phơi bày những góc khuất của xã hội mà còn khơi dậy sự chính trực, lòng tốt và ý thức trách nhiệm trong cộng đồng. Hình tượng những con người chính trực, kiên định với công lý trở thành biểu tượng cho lòng trung thực và minh bạch, qua đó thúc đẩy sự thay đổi, góp phần xây dựng một xã hội công bằng trong sạch. Hơn lúc nào hết, trong một giai đoạn chuyển động mạnh mẽ của đất nước như hiện nay, rất cần những tác phẩm văn học nghệ thuật xứng tầm, quyết liệt giúp chỉ rõ những cái xấu, cái tiêu cực, tôn vinh sự tử tế, lòng nhân ái thiện tâm của con người. Đó chính là nền tảng để tạo dựng xã hội phát triển bền vững nhân văn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!