Bảo vệ quyền tác giả trong thời đại số: Cần nhiều giải pháp đồng bộ

Phúc Hạnh (theo Bộ VHTTDL)-Thứ bảy, ngày 31/05/2025 14:04 GMT+7

bangdatally.xyz - Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số mạnh mẽ, bảo vệ quyền tác giả là vấn đề được quan tâm.

Theo báo cáo của Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC), năm 2024 có hơn 79 vụ kiện liên quan đến quyền tác giả được tiến hành, chủ yếu trong lĩnh vực biểu diễn và khai thác âm nhạc qua nền tảng số. Trên nền tảng số, hệ thống truyền hình trả tiền K+ phát hiện tới 66.433 trường hợp vi phạm bản quyền phim truyện, chủ yếu do phát sóng trái phép trên các website không phép.

Không chỉ các cá nhân nhỏ lẻ, nhiều tổ chức, doanh nghiệp – từ nhà hàng, trung tâm tiệc cưới đến cơ quan truyền thông địa phương – cũng bị khiếu nại vì sử dụng tác phẩm mà không xin phép. Nguyên nhân không chỉ do ý thức cộng đồng còn thấp – nơi tác phẩm trên mạng thường bị mặc định là "hàng dùng chung" – mà còn đến từ khung xử phạt thiếu sức răn đe. Với mức phạt hành chính chỉ từ 5 – 30 triệu đồng không đủ sức răn đe việc xâm phạm bản quyền.

Bảo vệ quyền tác giả trong thời đại số: Cần nhiều giải pháp đồng bộ - Ảnh 1.

Trong kỷ nguyên mà "dữ liệu là vàng, sáng tạo là mỏ", bảo vệ quyền tác giả không còn là chuyện riêng của giới nghệ sĩ hay nhà văn (Ảnh: istock)

Tổ chức đại diện quyền tác giả hiện còn phân tán, thiếu liên thông dữ liệu và chưa ứng dụng công nghệ tiên tiến. Việc cấp phép, thu phí, phân phối tiền bản quyền vẫn dựa vào thống kê thủ công, dễ sai lệch và thiếu minh bạch.

Trong khi đó, thế giới đã tiến xa. Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu... đã triển khai hệ thống Content ID, AI giám sát nội dung, blockchain xác thực quyền sở hữu và thanh toán tự động. Việt Nam vẫn đang theo dõi vi phạm thủ công, khiến nhiều hành vi xâm phạm không bị ngăn chặn kịp thời.

Việt Nam đang là thành viên của nhiều FTA lớn như CPTPP, EVFTA – những hiệp định đặt ra tiêu chuẩn cao về sở hữu trí tuệ. CPTPP yêu cầu bảo hộ quyền tác giả ít nhất 70 năm sau khi tác giả qua đời. EVFTA cấm mọi hành vi tháo gỡ công nghệ mã hóa nội dung trái phép.

Nếu không đáp ứng kịp thời, Việt Nam không chỉ đối diện nguy cơ bị khởi kiện từ các doanh nghiệp quốc tế, mà còn khó thu hút đầu tư vào lĩnh vực giải trí, xuất bản và sản xuất nội dung – những ngành công nghiệp mũi nhọn của thời đại số.

Việt Nam cần khẳng định bản lĩnh trong việc bảo vệ người sáng tạo. Quyền tác giả – nếu được bảo vệ nghiêm minh – sẽ là trụ cột cho nền kinh tế sáng tạo và cho một tương lai hội nhập bền vững.