Theo số liệu được cung cấp tại Hội thảo "Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản trị tòa soạn thông minh" với sự góp mặt của nhiều chuyên gia trong lĩnh vực báo chí - truyền thông, hiện tại Việt Nam có khoảng 25% cơ quan báo chí đang ứng dụng AI trong các hoạt động vận hành của tòa soạn, đặc biệt là khâu sản xuất tin tức; 35% phóng viên sử dụng công cụ số, bao gồm AI, trong hoạt động tác nghiệp hàng ngày. Mục tiêu đến năm 2030 sẽ có khoảng 90% cơ quan báo chí có nền tảng phân tích, xử lý dữ liệu tổng hợp tập trung, ứng dụng AI để tối ưu hóa hoạt động.

Hiện nay, nhiều tòa soạn đang thử nghiệm sử dụng AI để tổng hợp thông tin, rà lỗi chính tả, thậm chí đề xuất tiêu đề bắt trend. Như tại báo Thanh Niên, AI hỗ trợ sắp bài tự động trên trang chủ, gợi ý tin liên quan dựa theo hành vi của độc giả; VietnamPlus tạo ảnh minh họa, trực quan hóa dữ liệu, sản xuất podcast trên nền tảng loa thông minh; VnExpress sản xuất Podcast tin tổng hợp, lọc bình luận của độc giả, kiểm tra từ khóa trong bài viết, tạo ảnh minh họa thông qua công cụ thông minh…

Tại Đài THVN, lần đầu tiên trong chương trình tọa đàm do Ban Thời sự thực hiện, hai BTV dẫn có trợ lý ảo của riêng mình. Hai MC Huy Hoàng và Hoài Lương của chương trình Kỷ nguyên vươn mình đã rất hào hứng khi tương tác cùng với hai trợ lý ảo trên trường quay cùng các khách mời, một điểm nhấn cũng đồng thời góp phần giúp chương trình sinh động, chân thực và gần gũi.

Các chuyên gia nhận định, đối với lĩnh vực truyền hình, AI có thể tạo ra nội dung video tự động, từ việc viết kịch bản, sản xuất đến biên tập, giúp giảm thiểu thời gian và chi phí sản xuất. Bên cạnh đó, AI cũng giúp phân tích hành vi người xem và xu hướng thị trường, từ đó các nhà đài có thể thu thập thông tin về sở thích của khán giả để cải thiện nội dung và chiến lược phát sóng. Với sự trợ giúp của AI, các nền tảng truyền hình có thể cung cấp nội dung cá nhân hóa hơn cho người xem, dựa trên thói quen và sở thích của họ. Trí tuệ nhân tạo cũng có thể tối ưu hóa việc mua bán quảng cáo bằng cách phân tích dữ liệu và cung cấp những gợi ý về thời gian và nội dung quảng cáo phù hợp nhất với từng đối tượng người xem. AI cũng có thể được sử dụng để phát triển các nội dung tương tác và thực tế ảo, mang đến cho người xem những trải nghiệm mới lạ và hấp dẫn hơn. Có thể thấy, AI không chỉ thay đổi cách sản xuất và phân phối nội dung truyền hình, giúp nâng cao hiệu quả công việc mà còn tạo ra cơ hội mới trong việc tương tác và kết nối với khán giả, mở ra những hướng đi mới trong phát triển sản phẩm truyền hình đa dạng, phong phú.

AI đang dần đảm nhiệm những công việc kỹ thuật, đòi hỏi tốc độ và tính chính xác cao - những yếu tố con người đôi khi khó đảm bảo tuyệt đối. Nhờ khả năng xử lý dữ liệu khổng lồ, AI có thể rà quét hàng nghìn tin bài, tìm ra xu hướng nổi bật, tạo ra bảng phân tích chi tiết chỉ trong vài giây.

Tuy nhiên, nghề báo không chỉ là tổng hợp, biên tập hay đưa tin nhanh. Bản chất sâu xa của báo chí là kể chuyện, là phản ánh đời sống với cảm xúc, là phân tích những gì máy móc không thể cảm nhận. Một cuộc phỏng vấn nghệ sĩ, một bài điều tra xã hội, một phóng sự người thật, việc thật... đó là những dạng nội dung đòi hỏi sự tinh tế, cảm quan nghề nghiệp, đạo đức làm nghề và trải nghiệm sống mà chỉ con người mới có thể làm được. AI không thể tự đi lấy tin, không thể cảm nhận mùi khói bụi nơi hiện trường, cũng không thể thấu hiểu ánh mắt nhân vật khi kể lại một câu chuyện.

Thay vì coi AI như mối đe dọa, nhiều nhà báo chọn cách coi AI là cộng sự. Nó không viết thay bạn, nhưng có thể đề xuất cách kể chuyện mới. Nó không đi hiện trường, nhưng có thể hỗ trợ bạn sắp xếp tư liệu, kiểm chứng thông tin.

Lê Tuyển - Phóng viên Thường trú Đài THVN tại Mỹ nhận định, với khả năng hiện tại, AI chưa thể thay thế được nhà báo, nhưng chắc chắn sẽ làm thay đổi sâu sắc cách mỗi nhà báo làm nghề. "Một số công việc sẽ bị AI thay thế, đặc biệt là những phần mang tính kỹ thuật và lặp lại như: Biên tập tin vắn, kiểm lỗi chính tả, ngữ pháp, định dạng văn bản; Tổng hợp tin tức theo công thức sẵn có như báo cáo thị trường, dự báo thời tiết; ⁠Soạn nội dung văn hóa, thể thao từ nhiều nguồn có sẵn. Tuy nhiên, những gì AI chưa thể làm được và có lẽ trong thời gian dài tới vẫn chưa là những phần cốt lõi và đặc sắc của nghề báo như: Phóng sự điều tra; Góc nhìn độc quyền từ hiện trường; ⁠Bình luận, phân tích có chiều sâu và cảm nhận xã hội" - phóng viên Lê Tuyển nhận định.

"Với một phóng viên thường trú như chúng tôi có thể dùng AI để tìm thông tin nhanh hơn, nhưng việc đứng tại hiện trường, quan sát, tương tác, cảm nhận không khí và đưa ra nhận định phù hợp thì AI chưa làm được. Bạn có thể tạo ra một "phóng viên ảo" đứng trước ống kính, nhưng cảm xúc, góc nhìn, và trực giác nghề nghiệp thì vẫn cần con người. Vì vậy, thay vì sợ bị thay thế, theo tôi, người làm báo có thể coi AI là một trợ lý đắc lực - giúp mình tiết kiệm thời gian cho những phần việc lặp lại, để tập trung hơn vào những sản phẩm cần sáng tạo và chiều sâu mà chỉ con người mới làm được", phóng viên thường trú của Đài THVN khẳng định.

Không thể phủ nhận rằng, AI đang thay đổi cách làm báo. Người làm báo hiện đại không chỉ cần giỏi viết mà còn cần biết công nghệ, hiểu cách hoạt động của AI, biết cách sử dụng dữ liệu, hình ảnh, video và đa nền tảng để kể chuyện. Nhà báo của tương lai không chỉ là người ghi chép mà là người sáng tạo nội dung đa phương tiện, người kể chuyện bằng nhiều hình thức: chữ viết, hình ảnh, âm thanh, mạng xã hội, podcast…

Chia sẻ trong chương trình Góc nhìn văn hóa phát trên VTV1, ông Lê Quốc Minh - Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Tổng Biên tập báo Nhân dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho rằng: "Nhà báo hiện đại không thể nào tách rời được những kỹ năng về mặt công nghệ, thậm chí là những đòi hỏi mới về việc phải nắm bắt và biết cách sử dụng công nghệ làm báo, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo. Dù còn nhiều thách thức, nhưng chúng tôi tin rằng, nếu các cơ quan báo chí biết tận dụng tốt đội ngũ phóng viên trẻ - những người nhanh nhạy với cái mới và định hướng họ trong tinh thần phụng sự, hướng đến điều tốt đẹp, quá trình chuyển đổi số sẽ đạt hiệu quả cao".

Huấn luyện kỹ năng công nghệ, rèn luyện tư duy phản biện, nâng cao đạo đức nghề nghiệp - đó là ba điều mà người làm báo hiện nay cần không ngừng học hỏi. Câu hỏi "Liệu AI có thay thế nhà báo?" sẽ không đáng sợ nếu ta thay đổi cách hỏi thành: "Làm thế nào để nhà báo tận dụng AI tốt nhất?"

Hơn ai hết, nhà báo là những người cung cấp thông tin chính xác nhất cho xã hội, để niềm tin vào sự thật và công lý luôn là ánh sáng soi đường đồng hành cùng đất nước trong kỷ nguyên phát triển mới, phát huy truyền thống vẻ vang 100 năm của báo chí cách mạng Việt Nam chuyên nghiệp, hiện đại, giàu tính chiến đấu, nhân văn.