Tòa án Công lý Quốc tế nêu ý kiến tư vấn pháp lý về vấn đề khí hậu

Một nhà hoạt động cầm chiếc quạt có dòng chữ “Hãy buộc kẻ gây ô nhiễm phải trả giá” bên ngoài trụ sở ICJ ở The Hague. (Ảnh: AP)

Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) ngày 23/7 ra ý kiến tư vấn lịch sử, tuyên bố các quốc gia có thể vi phạm luật pháp quốc tế nếu không có hành động phù hợp để đối phó với biến đổi khí hậu. Các nước bị thiệt hại bởi tác động khí hậu do nước khác gây ra cũng có thể được đền bù.

Chủ tịch ICJ, ông Yuji Iwasawa, gọi cuộc khủng hoảng khí hậu là “vấn đề sống còn ở quy mô hành tinh” và khẳng định không hành động có thể là hành vi sai trái theo luật quốc tế. Tòa cũng nhấn mạnh một môi trường “trong lành, bền vững” là quyền con người, tạo cơ sở cho các vụ kiện mới ở cả cấp quốc tế lẫn trong nước.

Đây là kết quả từ đề nghị của quốc đảo Vanuatu, được hơn 130 quốc gia ủng hộ. ICJ được yêu cầu làm rõ hai vấn đề: nghĩa vụ của quốc gia trong việc giảm phát thải khí nhà kính, và hậu quả pháp lý nếu không thực hiện nghĩa vụ đó.

Bên ngoài trụ sở ICJ, các nhà hoạt động khí hậu giương biểu ngữ “Pháp luật đã rõ. Các quốc gia phải hành động ngay”. Cựu Cao ủy Nhân quyền LHQ Mary Robinson gọi đây là “công cụ mạnh mẽ để bảo vệ con người khỏi tác động khí hậu và đòi công lý cho những thiệt hại đã xảy ra”.

Ông Vishal Prasad, đại diện tổ chức Pacific Islands Students Fighting Climate Change, khẳng định: “Những ai gây ra ít tác động nhất xứng đáng được bảo vệ và bồi thường”.

Theo Vanuatu, các quốc đảo như nước này đang đối mặt với nguy cơ bị nhấn chìm bởi nước biển dâng. Trong thập kỷ qua, mực nước biển toàn cầu tăng trung bình 4,3 cm, trong khi nhiệt độ Trái Đất đã tăng 1,3°C so với thời kỳ tiền công nghiệp.

Một số nước sản xuất dầu lớn như Mỹ và Nga phản đối việc ICJ buộc cắt giảm phát thải. Tuy nhiên, Tổng thư ký Liên hợp quốc cảnh báo: “Ai bám vào nhiên liệu hóa thạch sẽ trả giá đắt”. Dù không ràng buộc pháp lý, ý kiến tư vấn của ICJ được coi là bước ngoặt trong luật khí hậu quốc tế và là chiến thắng mới cho các quốc gia dễ bị tổn thương.