Thiếu nhiều điều kiện căn bản để vận hành
Việt Nam hiện có 1.912 cơ sở phát thải khí nhà kính thuộc diện bắt buộc thực hiện kiểm kê khí nhà kính từ năm 2025. Đây là bước đầu tiên trong lộ trình xây dựng thị trường carbon nội địa. Các cơ sở này bước vào giai đoạn vận hành thí điểm thị trường carbon từ giữa năm nay cho đến hết năm 2028, trước khi tham gia thị trường chính thức từ đầu năm 2029.
Tuy nhiên, tính đến giữa năm 2025, nhiều doanh nghiệp vẫn đang trong quá trình hoàn thành công tác kiểm kê khí nhà kính, đặc biệt trong khâu xác định đường cơ sở phát thải và chuẩn bị hồ sơ tín chỉ carbon.
Theo các chuyên gia kinh tế, dù Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 06/2022/NĐ-CP đã đặt nền móng cho thị trường carbon, nhưng đến nay Việt Nam vẫn chưa có sàn giao dịch carbon chính thức, chưa có cơ chế xác lập giá tín chỉ rõ ràng, và thiếu tổ chức độc lập đủ năng lực giám sát giao dịch một cách minh bạch.
Mặc dù đã có những bước khởi đầu về pháp lý và lộ trình, thị trường carbon tại Việt Nam vẫn còn thiếu các điều kiện căn bản để vận hành hiệu quả. Từ cơ chế định giá, sàn giao dịch, cho tới vốn đầu tư và liên thông quốc tế, nhiều nút thắt cần được tháo gỡ để hướng đến một thị trường carbon thực sự đúng nghĩa.
Trao đổi với phóng viên, chuyên gia thị trường Trần Mạnh Hùng cho rằng: "Thiếu những cấu phần như sàn giao dịch, cơ chế giá, giám sát…thì thị trường carbon khó có thể hoạt động thực chất và hiệu quả."
Đặc biệt, ông Hùng nhấn mạnh, thiếu vốn hiện là rào cản lớn nhất đối với doanh nghiệp Việt và để thị trường phát triển, chúng ta cần gỡ được nút thắt này. Việc phát hành tín chỉ carbon đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư vào công nghệ xử lý khí thải, năng lượng tái tạo hoặc cải tiến quy trình sản xuất – những khoản đầu tư có chi phí lớn và thời gian thu hồi dài.
Theo khảo sát của IFC (2024), hơn 70% doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam gặp khó khăn trong tiếp cận vốn xanh, nguyên nhân chủ yếu là thiếu tài sản đảm bảo và đánh giá tín nhiệm không đầy đủ.
Tình trạng thiếu quỹ tín dụng khí hậu cấp trung ương được nhiều chuyên gia phản ánh là một trong những rào cản chính. Trong khi đó, hầu hết ngân hàng thương mại vẫn chưa tích hợp giá tín chỉ carbon vào các sản phẩm tín dụng xanh, dẫn đến sự thiếu hụt đáng kể dòng vốn phục vụ thị trường carbon.
Cần sự tham gia chủ đạo của doanh nghiệp
Cũng theo ông Hùng, để phát triển thị trường carbon, Việt Nam cần xác định rõ doanh nghiệp giữ vai trò trung tâm. Kinh nghiệm từ các thị trường carbon phát triển như Hàn Quốc, Trung Quốc hay EU cho thấy, doanh nghiệp là trung tâm của toàn bộ hệ thống – từ kiểm kê phát thải, phát triển dự án giảm phát thải, đến giao dịch tín chỉ. Đúng vậy, nếu không có sự hỗ trợ mạnh mẽ cho doanh nghiệp, đặc biệt là trong khâu đo đạc và xác minh tín chỉ carbon, thị trường carbon sẽ chỉ tồn tại trên lý thuyết. Việc thiếu hỗ trợ này có thể dẫn đến nhiều vấn đề, bao gồm việc không có đủ tín chỉ carbon chất lượng để giao dịch, thiếu niềm tin vào thị trường và cuối cùng là sự thất bại trong việc đạt được mục tiêu giảm phát thải.
Hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Nghị định về trao đổi quốc tế kết quả giảm phát chỉ cho các ngành đang cần thực hiện nghĩa vụ phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Các bộ, ngành liên quan đang khẩn trương xây dựng hành lang pháp lý và hạ tầng kỹ thuật cần thiết, phấn đấu vận hành thử nghiệm thị trường carbon vào cuối năm 2025.
Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng đã trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt Nghị định về Sàn giao dịch carbon. Theo đó, sàn giao dịch này sẽ tập trung quản lý và giao dịch các tín chỉ carbon trong nước theo tiêu chuẩn trong nước, đồng thời tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế.
Có khoảng gần 2.200 doanh nghiệp nằm trong diện bắt buộc kiểm kê phát thải khí nhà kính. Giai đoạn đầu, từ 2025 - 2026, gần 200 cơ sở thuộc lĩnh vực xi măng, sắt thép và nhiệt điện sẽ phải kiểm kê và bị áp hạn ngạch khí thải, bước nền tảng để chuẩn bị cho thị trường carbon bắt buộc.
Theo dữ liệu từ World Bank Carbon Pricing Dashboard 2025, giá tín chỉ carbon tại Việt Nam hiện chỉ khoảng 3–6 USD/tCO₂e, thấp hơn nhiều so với mức 25–35 USD/tCO₂e tại các thị trường phát triển như EU ETS, Nhật Bản hay Singapore.
Đầu năm 2025, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 232/QĐ-TTg về việc Phê duyệt đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, trong đó đặt mục tiêu thí điểm thị trường carbon từ năm 2025 – 2028, tiến đến chính thức vận hành vào năm 2029.
Các chuyên gia cho rằng, nếu Việt Nam xây dựng được cơ chế liên thông với các thị trường quốc tế, đặc biệt tại ASEAN, Nhật Bản và EU, sẽ tạo điều kiện tăng thanh khoản, nâng giá trị tín chỉ và mang lại nguồn thu hàng tỷ USD mỗi năm.
Tuy nhiên, để làm được điều này, Việt Nam cần nâng cấp hệ thống MRV (đo lường, báo cáo, thẩm định) theo chuẩn quốc tế, đồng thời xây dựng Hệ thống đăng ký tín chỉ carbon số hóa, minh bạch và kết nối quốc tế.
Ngoài ra, theo các chuyên gia, nếu tháo gỡ được các nút thắt về thể chế, vốn và minh bạch giao dịch, tín chỉ carbon sẽ không chỉ là công cụ môi trường, mà trở thành tài sản tài chính thực sự của doanh nghiệp với những lợi ích như làm tài sản thế chấp để vay vốn xanh; là điều kiện xuất khẩu sang thị trường có CBAM (Cơ chế điều chỉnh carbon biên giới); góp phần nâng hạng ESG và tín nhiệm doanh nghiệp…
Về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược chính sách Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh, phát triển thị trường carbon không chỉ góp phần giảm phát thải mà còn mang lại lợi ích kinh tế thiết thực cho doanh nghiệp, người dân và cả Chính phủ.
Như vậy thị trường carbon không chỉ là giải pháp giảm phát thải, mà còn là đòn bẩy kinh tế xanh, giúp doanh nghiệp Việt tăng khả năng cạnh tranh toàn cầu và cùng đất nước đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050.
Bình luận (0)