Hình ảnh cực Nam Mặt Trời do SPICE chụp, hiển thị các ion carbon trong vùng chuyển tiếp của Mặt Trời. (Ảnh: ESA & NASA)
Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) vừa công bố những hình ảnh đầu tiên về hai cực của Mặt Trời do tàu thăm dò Solar Orbiter chụp được. Đây là lần đầu tiên nhân loại quan sát được hai cực của ngôi sao này từ bên ngoài mặt phẳng hoàng đạo.
Solar Orbiter, tàu vũ trụ hợp tác giữa ESA và NASA, được phóng lên từ năm 2020. Đầu năm nay, tàu đã sử dụng kỹ thuật bay vòng qua sao Kim để nghiêng quỹ đạo, cho phép quan sát Mặt Trời từ góc 17 độ dưới đường xích đạo. Các hình ảnh công bố cho thấy vùng cực Nam của Mặt Trời được ghi lại vào tháng 3/2025, trong giai đoạn cực đại của chu kỳ hoạt động Mặt Trời.
Tàu đã sử dụng ba thiết bị chính để chụp ảnh: máy ghi ảnh cực tím Extreme Ultraviolet Imager (EUI), máy ghi ảnh từ trường Polarimetric and Helioseismic Imager (PHI), và máy quang phổ SPICE. Qua đó, các nhà khoa học có thể phân tích sự vận động của vật chất và từ trường trong các lớp ngoài của Mặt Trời.
Cực Nam Mặt Trời qua ảnh cực tím của EUI, làm nổi bật vật chất trong vành nhật hoa. (Ảnh: ESA & NASA)
Giáo sư Sami Solanki, trưởng nhóm PHI, cho biết: "Các cực của Mặt Trời trước đây gần như là vùng chưa được khám phá. Chúng tôi không biết sẽ nhìn thấy điều gì". Các quan sát bước đầu cho thấy từ trường tại cực Nam hiện rất hỗn loạn, với cả hai cực từ cùng xuất hiện trong một khu vực - hiện tượng xảy ra trong giai đoạn cực đại khi từ trường Mặt Trời chuẩn bị đảo chiều.
Giới khoa học hy vọng các dữ liệu tiếp theo sẽ giúp giải thích quá trình đảo chiều này, cũng như cải thiện khả năng dự báo hoạt động của Mặt Trời. Điều này rất quan trọng với Trái Đất vì các vụ bùng nổ năng lượng từ Mặt Trời có thể gây gián đoạn thông tin liên lạc, ảnh hưởng tới lưới điện và tạo ra các hiện tượng cực quang.
Ngoài ra, lần đầu tiên nhóm nghiên cứu cũng đo được chuyển động của các dòng vật chất trên Mặt Trời nhờ kỹ thuật Doppler. Những dữ liệu này sẽ giúp hiểu rõ hơn cách Mặt Trời tạo ra gió - luồng hạt mang điện cao tốc tác động đến toàn bộ hệ Mặt Trời.
Bản đồ vận tốc các ion carbon tại cực Nam Mặt Trời, màu đỏ - xanh thể hiện chuyển động ra xa hoặc về phía tàu Solar Orbiter. (Ảnh: ESA & NASA)
"Đây mới chỉ là những quan sát đầu tiên từ quỹ đạo nghiêng mới của Solar Orbiter. Trong những năm tới, tàu sẽ tiếp tục nâng dần độ nghiêng quỹ đạo để quan sát các cực rõ hơn. Chúng tôi kỳ vọng điều này sẽ giúp làm sáng tỏ cách Mặt Trời vận hành và ảnh hưởng tới môi trường không gian", ông Daniel Müller, nhà khoa học dự án Solar Orbiter của ESA, cho biết.
Trước đó, tàu Ulysses cũng từng bay qua hai cực Mặt Trời trong thập niên 1990, nhưng không mang theo các thiết bị quang học để chụp ảnh. Solar Orbiter là tàu đầu tiên chụp ảnh hai cực trong khi bay gần Mặt Trời hơn nhiều và tích hợp đầy đủ các thiết bị hiện đại.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!