Trong một phát hiện bất ngờ, Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) vừa công bố bằng chứng về các cấu trúc hình chữ X kỳ lạ xuất hiện trong tầng điện ly (ionosphere) của Trái Đất - một khu vực vốn đóng vai trò quan trọng đối với tín hiệu vệ tinh và truyền thông toàn cầu. Điều đặc biệt là hiện tượng này xảy ra ngay cả trong điều kiện không có bão Mặt Trời, làm dấy lên nhiều câu hỏi chưa có lời giải trong giới khoa học.
Thông thường, vào ban đêm, tầng ion trải dài từ độ cao khoảng 80 đến 650 km, hình thành hai dải plasma đậm đặc nằm đối xứng hai bên xích đạo từ tính của Trái Đất. Hiện tượng này được gọi là Anomaly điện ly vùng xích đạo (Equatorial Ionization Anomaly EIA), vốn được ghi nhận từ những năm 1940 và từng bị coi là nguyên nhân gây nhiễu sóng vô tuyến sau khi Mặt Trời lặn.
Tuy nhiên, hình ảnh từ vệ tinh GOLD của NASA được phóng lên quỹ đạo địa tĩnh từ năm 2018, đã tiết lộ rằng các dải plasma này đôi khi xoắn lại và giao nhau tạo thành hình chữ X bí ẩn. Điều đáng chú ý là các cấu trúc EIA-X này được phát hiện vào những đêm "trời yên biển lặng", không có bất kỳ hoạt động bão Mặt Trời nào - điều vốn chưa từng được ghi nhận trước đây.
Các nhà khoa học tại Đại học Colorado, dẫn đầu bởi Tiến sĩ Fazlul Laskar, đã phân tích dữ liệu GOLD và xác nhận hình ảnh plasma giao thoa thành chữ X trong các thời điểm cụ thể vào năm 2020 và 2021. Các mô phỏng máy tính cho thấy khi những luồng gió tầng cao trượt dọc theo xích đạo từ tính ngay trước lúc hoàng hôn, chúng có thể đẩy hai "mái vòm plasma" xích lại gần nhau. Giao điểm phát sáng thành hình chữ X.
Hình ảnh từ sứ mệnh GOLD của NASA cho thấy các bong bóng plasma hình chữ C và chữ C ngược xuất hiện gần nhau trong tầng điện ly vào ngày 12/10/2020 và ngày 26/12/2021. (Ảnh: NASA)
Không chỉ vậy, nhóm nghiên cứu còn quan sát được hiện tượng hai "bong bóng plasma" có hình dáng đối xứng - một hình chữ C, một hình chữ C ngược - chỉ cách nhau khoảng 640 km, một khoảng cách rất nhỏ trong tầng ion. Những hình dạng đối lập này có thể do sự biến đổi mạnh về cường độ gió theo độ cao, gợi ý sự tồn tại của những vòng xoáy khí quyển hoặc lớp gió cắt cực mạnh trong tầng thượng khí quyển.
Tiến sĩ Deepak Karan - đồng tác giả nghiên cứu cho biết: "Việc hai bong bóng có hình dạng đối nghịch xuất hiện sát nhau là điều chưa từng được mô phỏng hay quan sát trước đó. Điều đó cho thấy động lực học trong khí quyển Trái Đất phức tạp hơn chúng ta từng nghĩ".
Tuy các hiện tượng EIA-X chỉ kéo dài vài giờ sau khi Mặt Trời lặn, nhưng ảnh hưởng của chúng là rất thực tế. Các dải plasma có thể làm lệch đường truyền sóng vô tuyến, gây sai số GPS lên đến hàng chục mét, điều đặc biệt nguy hiểm với tàu chở dầu, thiết bị canh tác tự động hoặc các hệ thống định vị quân sự. Ngoài ra, nhiễu sóng điện từ còn có thể gây gián đoạn liên lạc hàng không, cứu hộ khẩn cấp hoặc làm rối loạn lưới điện quốc gia.
Kết hợp với dữ liệu từ radar mặt đất và camera toàn bầu trời, giới khoa học hy vọng sẽ sớm giải mã được "bảng chữ cái" plasma trong tầng ion, mở đường cho những bản tin dự báo không gian chính xác hơn, bảo vệ hệ thống định vị và liên lạc trên toàn cầu.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!