Các ổ dịch mới không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng mà còn đặt ra những thách thức lớn đối với hệ thống y tế và an ninh sinh học toàn cầu.
Dịch bệnh lan rộng và nguy cơ lây nhiễm chéo ở châu Phi
Tại châu Phi, bệnh than đã bùng phát mạnh mẽ ở nhiều quốc gia. Cụ thể, Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC) đang đối mặt với một đợt bùng phát nghiêm trọng tại tỉnh Bắc Kivu. Tính đến tháng 5/2025, ít nhất 50 con hà mã và 7 con trâu rừng đã chết do nhiễm bệnh trong Vườn quốc gia Virunga. Đáng lo ngại, đã có 16 ca nghi nhiễm ở người, trong đó một trường hợp tử vong.
Tình trạng này càng trở nên nghiêm trọng khi khu vực bị ảnh hưởng nằm trong vùng kiểm soát của các nhóm vũ trang, khiến việc tiếp cận và triển khai các biện pháp kiểm soát dịch bệnh gặp nhiều khó khăn. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo về nguy cơ lây lan sang các quốc gia láng giềng như Uganda và Nam Sudan, nơi đã ghi nhận các trường hợp nghi nhiễm ở người và động vật.
Ngoài ra, các quốc gia khác như Zambia, Kenya, Malawi và Zimbabwe cũng đang ghi nhận các ổ dịch bệnh than ở cả người và động vật. Tính đến cuối năm 2024, hơn 1.100 ca nghi nhiễm và 20 ca tử vong đã được báo cáo tại 5 quốc gia này.
Đông Nam Á: Nguy cơ từ biên giới và tập quán sinh hoạt
Tại Đông Nam Á, Thái Lan đã ghi nhận ca tử vong đầu tiên do bệnh than sau ba thập kỷ. Bệnh nhân là một người dân tại tỉnh Mukdahan, nghi nhiễm sau khi tiêu thụ thịt bò trong một lễ hội địa phương. Sau sự việc, hơn 600 người có nguy cơ phơi nhiễm đã được theo dõi và điều trị dự phòng bằng kháng sinh.
Bộ Nông nghiệp Thái Lan cho biết Cục Chăn nuôi nước này đang giám sát các nỗ lực ngăn chặn dịch bệnh tại khu vực bị ảnh hưởng, bao gồm thiết lập vùng cách ly 5km quanh nơi phát hiện ca nhiễm. Cơ quan chức năng cũng có kế hoạch tiêm phòng cho 1.222 con gia súc, dù đến nay chưa có con vật nào có dấu hiệu mắc bệnh hoặc chết không rõ nguyên nhân.
Thái Lan lần cuối báo cáo các trường hợp mắc bệnh than ở người là vào năm 2017, khi hai người bị nhiễm mà không tử vong. Năm 2000, có 15 trường hợp được ghi nhận, cũng không có trường hợp tử vong.
Lo ngại về nguy cơ lây lan, Lào đã tăng cường các biện pháp kiểm soát tại biên giới, bao gồm cấm nhập khẩu gia súc và sản phẩm động vật từ Thái Lan, đồng thời triển khai các chiến dịch tiêm phòng và giám sát dịch tễ tại các khu vực có nguy cơ cao.
Giám sát chặt chẽ bệnh than
Tại châu Âu, bệnh than vẫn được coi là bệnh hiếm gặp. Từ năm 2018 đến 2021, chỉ có 11 ca được báo cáo tại các quốc gia EU/EEA. Tuy nhiên, năm 2022, Croatia đã ghi nhận 17 ca (8 xác nhận, 9 nghi ngờ), chủ yếu liên quan đến tiếp xúc với gia súc nhiễm bệnh.
Tại Hoa Kỳ, một sự cố nghi ngờ liên quan đến bệnh than đã xảy ra tại cơ sở sản xuất của công ty Becton Dickinson ở North Canaan, Connecticut hồi đầu tháng 5. Hơn 300 nhân viên đã được sơ tán và khử trùng sau khi phát hiện một gói hàng khả nghi. Tuy nhiên, các xét nghiệm sau đó xác nhận không có mối nguy hiểm về sức khỏe và không chứa tác nhân như bệnh than, đậu mùa hay ricin.
Trước diễn biến phức tạp của bệnh than, nhiều quốc gia đã triển khai các biện pháp kiểm soát và phòng ngừa.
Tại châu Phi, WHO và các đối tác đã hỗ trợ các quốc gia như Zambia trong việc triển khai tiêm phòng cho gia súc, nâng cao nhận thức cộng đồng và cải thiện giám sát dịch tễ. Tuy nhiên, việc thiếu hụt nguồn lực và cơ sở hạ tầng y tế vẫn là thách thức lớn đối với các quốc gia này .
Tại Thái Lan, Bộ Phát triển Chăn nuôi đã áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt như cách ly động vật, tiêm phòng, hạn chế vận chuyển gia súc và khử trùng khu vực bị ảnh hưởng.
Bệnh than là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, từ động vật lây sang người, do trực khuẩn than gây ra. Nguồn bệnh là động vật như: trâu, bò, ngựa, dê, lợn, chuột... bị bệnh.
Người lây bệnh do: tiếp xúc qua da, hít phải vi khuẩn, ăn phải thịt có mầm bệnh than. Biểu hiện bệnh: thể da, nốt loét da, tiến triển qua các giai đoạn nốt dát, nốt sần, sau thành mụn phổng đỏ tím. Ngứa nhiều, bệnh nhân gãi, mụn vỡ ra, hoại tử lan rộng, sau 2 - 4 ngày tạo thành nốt loét lớn, trên bề mặt phủ một vảy cứng màu đen. Xung quanh vết loét có nhiều mụn phồng thứ phát nhỏ. Tại vết loét, bệnh nhân không đau. Sau 3 - 4 tuần, vết loét bong vảy, tạo thành sẹo trắng...
Bệnh than, mặc dù không phải là bệnh truyền nhiễm phổ biến, nhưng với khả năng tồn tại lâu dài trong môi trường và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người và động vật, vẫn là mối đe dọa tiềm ẩn đối với sức khỏe cộng đồng. Các quốc gia cần tăng cường giám sát, nâng cao nhận thức cộng đồng và đầu tư vào hệ thống y tế để phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả bệnh than trong tương lai.
Phòng bệnh than: động vật ốm chết vì bệnh than phải được chôn sâu, khử trùng tẩy uế. Người lao động tại các lò sát sinh, xưởng chế biến sản phẩm từ động vật (thịt, xương, da, lông...) cần sử dụng trang phục bảo hộ lao động; tiêm vaccine để phòng bệnh; nấu chín kỹ các loại thịt để ăn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!