Để làm nên chiến thắng này, hàng triệu chiến sĩ Hồng quân Liên Xô đã ngã xuống trên khắp các chiến trường, mà cho đến hôm nay rất nhiều hài cốt liệt sĩ vẫn chưa được tìm thấy. Và nhiều đội quân tình nguyện trên khắp nước Nga ngày nay vẫn đang thực hiện một công việc cao cả là đi tìm mộ liệt sĩ.
Ở thành phố Vyazma - nơi từng là mặt trận khốc liệt ở biên giới phía Tây nước Nga trong những năm chiến tranh, có một bảo tàng đặc biệt. Đó là Bảo tàng Chiến sĩ Vô danh, và cũng là trụ sở của đội tìm kiếm hài cốt liệt sĩ khu vực Smolensk. Gần 12 năm qua, đây là nơi lưu giữ hàng nghìn di vật của các liệt sĩ và trên hết là những câu chuyện về hành trình tìm kiếm để đưa những người lính Hồng quân từ chiến trường xưa trở về nhà.
Bà Irina Olenchiva - Giám đốc Bảo tàng Chiến sĩ Vô danh ở Vyazma, Smolensk - nói: "Để trả lại tên cho những người lính, nhiều đội tìm kiếm đã có mặt ở mọi nơi. Không ai biết mất mát thật sự trong cuộc chiến này là bao nhiêu, 29 hay 27 triệu người? Riêng tổn thất quân sự mà Bộ Quốc phòng công bố là 8,6 triệu quân nhân, với một nửa trong số này là mất tích".
Hoạt động tìm kiếm liệt sĩ tại Nga đã bắt đầu từ những năm 1980 và trở thành phong trào xã hội toàn Nga vào năm 2013. Hiện phong trào này quy tụ hơn 45.000 tình nguyện viên từ 1.500 đội tìm kiếm trên khắp cả nước. Từ 37 khu vực bị ảnh hưởng bởi chiến tranh, hơn 20.000 liệt sĩ được các đội tìm kiếm đưa về mỗi năm, trong đó có từ 5.000 - 7.000 người được xác định danh tính.
Chị Karina Balandina - thuộc Đội tìm kiếm hài cốt liệt sĩ khu vực Smolensk - cho biết: "Chỉ tính riêng ở khu vực Smolensk, trong năm 2024, chúng tôi đã xác định được danh tính của 452 liệt sĩ. Đây là con số rất lớn. Nhiều lần tôi đã rơi nước mắt, nhất là khi tìm thấy một người lính nằm gần như trên bề mặt một con đường, con đường ấy đã tồn tại hơn 80 năm và bao xe cộ đã đi qua anh ấy".
Theo Bộ Quốc phòng Nga, trong số hơn 4 triệu quân nhân Liên Xô bị mất tích trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, đến nay đã tìm thấy hài cốt và xác định danh tính của 2,5 triệu liệt sĩ. Vẫn còn rất nhiều yêu cầu tìm kiếm người thân được gửi về từ khắp nước Nga và nhiều nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ.
Và những tình nguyện viên trẻ như chị Karina lại lên đường. Với họ, cuộc chiến tranh chưa kết thúc cho đến khi người lính cuối cùng được chôn cất.
Cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại của quân và dân Liên Xô đã lùi xa nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, còn rất nhiều điều người ta chưa biết hết về cuộc chiến tranh này. Cái giá phải trả cho chiến thắng đó là sinh mạng của gần 27 triệu người dân Liên Xô và có thể là hơn. Cho đến nay, trên khắp nước Nga, vẫn còn hàng nghìn cuộc tìm kiếm những người còn mất tích.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!