Cả Israel và Iran đều tiến hành các cuộc tấn công bằng tên lửa và những vụ không kích nhằm vào nhau. Một vòng xoáy xung đột với những lo ngại cuộc chiến lan rộng ra toàn khu vực ngày càng tăng cao.
Xung đột Israel - Iran leo thang nguy hiểm
Hàng loạt tên lửa của Iran nhằm vào các thành phố trọng yếu của Israel trong ngày thứ năm của cuộc xung đột.
Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran hôm 16/6 tuyên bố sẽ tiếp tục chiến dịch nhằm vào Israel cho đến khi quốc gia này bị hủy diệt hoàn toàn.
Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tuyên bố: "Iran sẽ không im lặng trước các cuộc tấn công này. Iran sẽ phản ứng hợp pháp, mạnh mẽ và khiến đối phương phải hối hận. Iran đã chứng minh sẵn sàng đàm phán, xây dựng lòng tin và theo đuổi hòa bình, nhưng cũng sẽ phản ứng quyết liệt với bất kỳ hành vi xâm lược và kiên quyết bảo vệ hợp pháp sự toàn vẹn lãnh thổ của đất nước".
Về phần mình, Israel đã kích hoạt hệ thống phòng thủ Vòm Sắt của nước này. Tuy nhiên, nhiều nơi vẫn ghi nhận thiệt hại. Theo thống kê, tỷ lệ đánh chặn của Israel đạt từ 80 - 90%, chỉ có khoảng 5 - 10% tên lửa đạn đạo rơi trúng khu vực dân cư.
Trong các động thái đáp trả, Israel đã tiến hành các cuộc tấn công vào sâu trong lãnh thổ Iran, trong đó có Bộ Ngoại giao Iran và sân bay Mashhad.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hôm 16/6 cho biết Tel Aviv đã gần đạt được các mục tiêu của chiến dịch quân sự nhằm vào Iran.
Ông Netanyahu phát biểu: "Không quân Israel đã kiểm soát bầu trời Tehran. Đây là sự thay đổi của toàn bộ chiến dịch. Chúng ta đang trên đường đạt được hai mục tiêu của mình - xóa bỏ mối đe dọa hạt nhân và xóa bỏ mối đe dọa tên lửa".
Theo giới phân tích, căng thẳng Israel - Iran có thể sẽ còn kéo dài với các đòn đáp trả lẫn nhau liên tiếp khi tương quan lực lượng giữa hai bên không có quá nhiều chênh lệch. Theo hãng AP, quân đội Iran có 2 lực lượng gồm lực lượng vũ trang chính quy (có trách nhiệm bảo vệ biên giới, thực hiện các nhiệm vụ quân sự, với quân số khoảng 600.000 người) và lực lượng vệ binh cách mạng bán quân sự (có khoảng 200.000 quân với nhiều sư đoàn khác nhau, trong đó có lực lượng Quds tinh nhuệ, Bộ chỉ huy tên lửa chiến lược, lực lượng an ninh mạng).
Trong khi đó, Israel cũng có lực lượng quân đội đáng kể với 170.000 binh sĩ thường trực, 400.000 quân dự bị.
Với các bên đang trong tình thế "không ai muốn thua nhưng cũng không thể thắng hoàn toàn", khả năng đàm phán hay hòa dịu lúc này gần như chưa rõ ràng. Cộng đồng quốc tế đang lo ngại rằng chỉ cần một sai lầm nhỏ - một cú đánh nhầm mục tiêu, hay một phản ứng quá mức - cũng có thể kích hoạt chuỗi phản ứng không thể kiểm soát.
Kịch bản leo thang xung đột Israel - Iran
Cả Iran và Israel đều đưa ra các tuyên bố mạnh mẽ. Kịch bản đáng lo ngại nhất với nhiều rủi ro nhất là một cuộc xung đột quy mô lớn, trên toàn khu vực, với nhiều bên, nhiều lực lượng tham gia.
Trên thực tế, khu vực Trung Đông bắt đầu bước vào mùa nắng nóng cao điểm, nhưng không có gì nóng bằng tình hình xung đột hiện nay giữa Israel và Iran. Không ít ý kiến từ giới quan sát tại khu vực này cho rằng nguy cơ chiến tranh khu vực đang ở mức cao nhất trong nhiều năm qua, nhưng các bên vẫn đang chủ động "leo thang có kiểm soát". Các chuyên gia đánh giá răn đe là ưu tiên, nhưng sai lầm có thể thổi bùng xung đột.
Những lằn ranh đỏ nguy hiểm có thể là việc Iran tấn công trực tiếp lực lượng Mỹ, tức là hiện thực hóa những lời tuyên bố của họ; hoặc Israel hay Mỹ phá hủy nghiêm trọng cơ sở hạ tầng dầu mỏ hoặc hạt nhân của Iran. Một kịch bản khác là một vụ tấn công gây thương vong lớn đối với dân thường hoặc lãnh đạo cấp cao của bất kỳ bên nào.
Như vậy có thể thấy, với không ít ngòi nổ, rủi ro cho khu vực đang tăng lên. Một tính toán sai, một vụ tấn công nhầm, hoặc hành động trả đũa quá đà có thể phá vỡ thế cân bằng mong manh hiện tại.
Rủi ro hạt nhân từ leo thang xung đột Israel - Iran
Trong bối cảnh xung đột leo thang, ngày 16/6, Viện SIPRI đã công bố báo cáo về nguy cơ chạy đua hạt nhân. Và một kịch bản xấu hơn nữa của cuộc chiến Israel - Iran là rủi ro về rò rỉ phóng xạ hạt nhân từ các cơ sở hạt nhân Iran. Mặc dù IAEA cho biết đến nay vẫn chưa có các lo ngại đáng kể nào được phát hiện hay Iran cam kết không phát triển vũ khí hạt nhân, nhưng như đã nói ở trên, với một kịch bản chiến tranh tổng lực, có nhiều bên, nhiều lực lượng tham gia, lo ngại rủi ro hạt nhân vẫn hiện hữu.
Đại diện Cơ quan giám sát hạt nhân của Liên hợp quốc cảnh báo rằng: "Đã xảy ra rò rỉ phóng xạ và hóa chất ở bên trong cơ sở hạt nhân Natanz - nơi bị Israel tấn công vào ngày 13/6". Tuy nhiên, hiện tại chưa có nguy cơ nào đối với môi trường bên ngoài khu vực này. Với thông tin trên cùng các phân tích của giới chuyên gia, phải nhấn mạnh rằng nếu các cơ sở hạt nhân bị tấn công trong chiến sự, rủi ro rò rỉ phóng xạ hoặc khủng hoảng hạt nhân nhân đạo là hoàn toàn có thật.
Các kịch bản được nói đến ở đây là một vụ tấn công trực tiếp vào các cơ sở hạt nhân tại Natanz hoặc Fordow có thể gây rò rỉ vật liệu phóng xạ, đặc biệt nếu hệ thống làm mát hoặc hạ tầng điện bị phá hủy. Các cuộc không kích nhắm vào kho chứa uranium làm giàu nếu trúng mục tiêu có thể phát tán bụi phóng xạ trong phạm vi rộng. Nguy cơ vũ khí hạt nhân thấp, nhưng rủi ro rò rỉ phóng xạ cao hơn nếu chiến sự mở rộng và Israel tấn công trực tiếp vào các cơ sở hạt nhân của Iran.
Trong lúc Israel và Iran tiếp tục đối đầu, câu hỏi lớn được đặt ra là ai sẽ chịu trách nhiệm ngăn chặn một cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân ở Trung Đông? Vai trò của những cơ chế quốc tế, các cường quốc và đối tác khu vực là rất quan trọng để hối thúc các bên kiềm chế tối đa, không đẩy xung đột leo thang hơn nữa. Nguyên nhân là bởi căng thẳng quân sự có thể lắng dịu, nhưng "bóng ma" hạt nhân một khi bị đánh thức sẽ trở thành nỗi ác mộng cho cả thế giới.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!