Động thái này có thể đẩy mối quan hệ giữa Nhà Trắng và cơ quan hoạch định chính sách tiền tệ độc lập của quốc gia vào một vòng xoáy căng thẳng mới.
Cuộc đối đầu Trump - Fed
Hồi tháng 3 năm nay, ông Donald Trump đã gọi ông Jerome Powell là "người luôn sai và quá trễ", cho rằng việc Chủ tịch Fed không cắt giảm lãi suất kịp thời là một sai lầm nghiêm trọng. "Việc sa thải ông ấy không thể đến đủ nhanh", ông Trump viết trên mạng xã hội.
Chủ tịch Fed sau đó cũng đưa ra cảnh báo mạnh mẽ nhất từ trước đến nay về những hệ quả kinh tế tiềm tàng từ các mức thuế quan sâu rộng do chính quyền Trump áp đặt. "Những thay đổi chính sách quan trọng của Tổng thống Trump, bao gồm thuế quan, không giống bất kỳ điều gì từng thấy trong lịch sử hiện đại, đưa Cục Dự trữ Liên bang vào vùng bất định", Chủ tịch Jerome Powell cho biết.
Trong một cuộc họp kín tại Phòng Bầu dục, Tổng thống Donald Trump tiếp tục gây áp lực chính trị lên người đứng đầu Fed, nhấn mạnh rằng nếu muốn, ông hoàn toàn có thể "loại Powell khỏi ghế chủ tịch ngay lập tức". "Chúng ta có một Chủ tịch Fed đang chơi trò chính trị", ông Trump phát biểu, ám chỉ rằng việc Fed trì hoãn cắt giảm lãi suất đang tạo lợi thế cho các ngân hàng trung ương nước ngoài như Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB).
Ngày 17/4, ECB quyết định hạ lãi suất 0,25%. Đây là lần thứ bảy liên tiếp ECB cắt giảm lãi suất (kể từ tháng 6/2024). Ông Trump đã sử dụng động thái này như bằng chứng cho thấy Fed "tụt lại phía sau". Tuy nhiên, không giống như ECB chỉ có một mục tiêu duy nhất là ổn định giá cả, Fed phải đồng thời bảo đảm cả ổn định giá và toàn dụng lao động - một bài toán kinh tế phức tạp hơn nhiều trong bối cảnh hiện nay.
Ông Powell được bổ nhiệm vào năm 2018, trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump và sau đó được cựu Tổng thống Joe Biden tái bổ nhiệm, đã nhiều lần nhấn mạnh rằng các quyết định của Fed "phải dựa trên dữ liệu kinh tế và phân tích khách quan, phi chính trị". Trong cuộc gặp gần đây với ông Trump, Chủ tịch Powell tiếp tục giữ lập trường này, nói rằng việc điều chỉnh lãi suất sẽ phụ thuộc vào cách nền kinh tế vận động, đặc biệt là tăng trưởng, lạm phát và thị trường lao động, chứ không phải "mệnh lệnh" từ Nhà Trắng.
Tuy nhiên, những tuyên bố trong thời gian qua của ông Trump đã làm dấy lên lo ngại về khả năng Tổng thống Mỹ sẽ can thiệp sâu hơn vào chính sách tiền tệ - điều vốn được xem là "vùng cấm" trong truyền thống thể chế Mỹ. Trên thực tế, chính quyền Trump đã nhiều lần sa thải các quan chức thuộc những cơ quan độc lập, như Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) và Cơ quan Bảo hiểm Liên bang các Liên hiệp Tín dụng (NCUA), với lý do họ không phù hợp với ưu tiên của chính quyền. Một số trong số đó hiện đang theo đuổi các vụ kiện để giành lại vị trí của mình.
Theo các chuyên gia pháp lý, việc sa thải Chủ tịch Fed không đơn giản. Phán quyết từ vụ án nổi tiếng Humphrey’s Executor v. United States năm 1935 vẫn là nền tảng bảo vệ tính độc lập của các cơ quan như Fed. Tuy nhiên, Tòa án Tối cao hiện tại, với thành phần do ông Trump bổ nhiệm, phần lớn được dự đoán sẽ xem xét lại giới hạn quyền lực của Tổng thống trong việc cách chức người đứng đầu các cơ quan độc lập.
Tổng thống Trump từng nhiều lần chỉ trích Chủ tịch Powell - (Ảnh: AP)
Căng thẳng chính trị - tiền tệ leo thang
Bối cảnh kinh tế hiện tại đặt Fed vào tình thế khó xử. Trong khi lạm phát vẫn dai dẳng ở mức 2,8%, cao hơn mục tiêu 2%, các chính sách thuế quan của ông Trump có nguy cơ đẩy giá cả lên thêm, đồng thời làm chậm tăng trưởng. Các nhà kinh tế cảnh báo rằng, nếu áp lực lạm phát gia tăng trong khi nền kinh tế giảm tốc, một kịch bản gần với "stagflation" (đình lạm), Fed sẽ rất khó có dư địa để giảm lãi suất như ông Trump mong muốn.
Cùng lúc đó, các đề xuất cắt giảm thuế sâu rộng của phe Cộng hòa và chiến dịch trục xuất người nhập cư của chính quyền Trump cũng làm tăng rủi ro bất ổn, khiến thị trường tài chính lo ngại về khả năng kiểm soát nợ công và duy trì tăng trưởng bền vững. Mặc dù vậy, Fed hiện vẫn giữ lãi suất ổn định sau khi đã cắt giảm 1% trong năm ngoái. Các thị trường dự báo rằng ngân hàng trung ương có thể chỉ giảm thêm 0,25% từ nay đến cuối năm, ít hơn nhiều so với mong muốn của Tổng thống Trump.
Dù phát biểu rằng "không có ý định bãi nhiệm Powell", ông Trump vẫn không giấu sự tức giận với người mà ông từng gọi là "người luôn sai và quá trễ". Trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên, ông Trump cũng từng đe dọa loại ông Powell nhưng bị chính các cố vấn kinh tế ngăn cản vì lo ngại nguy cơ làm chao đảo thị trường tài chính.
Lần này, với một Fed dè dặt hơn và một Nhà Trắng quyết liệt hơn, giới quan sát đã cảnh báo về một cuộc đối đầu khốc liệt đang hình thành, không chỉ xoay quanh lãi suất, mà còn về tương lai của chính sách tiền tệ độc lập tại Mỹ.
"Chúng ta đang ở một thời điểm đe dọa tồn tại đối với thể chế Fed", David Wilcox - cựu Giám đốc nghiên cứu của Fed, nay là chuyên gia tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, nhận định. "Chúng ta có thể đang chuẩn bị vứt bỏ một tài sản quốc gia đã mất hàng chục năm để gây dựng".
Fed từ lâu được xem là "điểm tựa kỹ thuật" của kinh tế Mỹ nhờ khả năng hành động quyết liệt, ngay cả khi những quyết định đó không thuận lòng giới chính trị. Giới tài chính phố Wall cũng đánh giá cao vai trò độc lập của Fed trong việc đảm bảo sự ổn định và dự báo chính xác, điều đang bị lung lay nếu các đòn tấn công từ Nhà Trắng tiếp diễn.
Trong khi đó, Jerome Powell - người đang bị ông Trump chỉ trích - vẫn kiên định. Ông Powell tuyên bố sẽ hoàn thành nhiệm kỳ đến tháng 5/2026, dù áp lực chính trị có lớn đến đâu. Cuộc chiến giữa Nhà Trắng và Fed có thể sẽ còn dài, và hệ quả của nó không chỉ là một cuộc tranh chấp quyền lực, mà có thể là tương lai của cả hệ thống kinh tế Mỹ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!