Sông băng tan có thể kích hoạt làn sóng phun trào núi lửa dữ dội

Núi lửa Erebus ở Nam Cực, nơi các nhà nghiên cứu cảnh báo nguy cơ phun trào do băng tan. (Ảnh: Jason Edwards/Alamy)

Biến đổi khí hậu khiến băng tan trên toàn cầu không chỉ dẫn đến mực nước biển dâng mà còn tiềm ẩn nguy cơ kích hoạt hàng loạt vụ trào phun trào núi lửa dữ dội. Theo nghiên cứu do Đại học Wisconsin-Madison (Mỹ) thực hiện tại Chile, hiện tượng này có thể trở thành "vòng lặp" nguy hiểm cho khí hậu toàn cầu.

Các nhà khoa học cho biết, khi băng tan, áp suất trên các buồng magma ngầm giảm xuống, khiến hoạt động núi lửa gia tăng cả về tần suất lẫn độ mạnh. Điều này từng được quan sát tại Iceland, nhưng nghiên cứu mới là một trong những bằng chứng đầu tiên cho thấy tình trạng tương tự từng xảy ra trên lục địa Nam Mỹ sau kỷ băng hà cuối cùng.

Tập trung vào núi lửa Mocho-Choshuenco ở dãy Andes, nhóm nghiên cứu đã sử dụng phương pháp định tuổi bằng đồng vị phóng xạ và phân tích khoáng chất trong đá núi lửa để xác định chu kỳ hoạt động của núi lửa trước, trong và sau thời kỳ băng phủ dày khoảng 1.500 mét. Kết quả cho thấy, trong giai đoạn 26.000 - 18.000 năm trước, lớp băng dày đã kìm hãm hoạt động phun trào, khiến magma tích tụ sâu dưới lòng đất. Khi băng bắt đầu tan khoảng 13.000 năm trước, áp lực giảm làm khí trong magma giãn nở và gây ra các vụ phun trào dữ dội.

Theo nhà nghiên cứu Pablo Moreno-Yaeger, sau khi băng tan, núi lửa phun trào nhiều hơn và magma trở nên đậm đặc, dễ gây nổ hơn do có thêm thành phần từ lớp vỏ trái đất. Ông cũng cảnh báo nguy cơ tương tự có thể xảy ra tại Nam Cực - nơi hiện có hơn 100 núi lửa nằm dưới lớp băng dày đang tan nhanh.

Nghiên cứu vừa được trình bày tại Hội nghị địa hóa Goldschmidt ở Prague, đang trong giai đoạn chờ công bố chính thức. Đây là một phần trong nỗ lực mở rộng hiểu biết về mối liên hệ giữa biến đổi khí hậu và hoạt động núi lửa - lĩnh vực vẫn còn ít được nghiên cứu.

Các chuyên gia cảnh báo, nếu không được chuẩn bị tốt, những đợt phun trào gia tăng trong tương lai có thể gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Bên cạnh đó, các vụ phun trào còn có thể phát thải thêm khí nhà kính, khiến biến đổi khí hậu trở nên nghiêm trọng hơn, tạo thành vòng phản hồi tiêu cực giữa khí hậu và núi lửa.