Thách thức của sách in trong thời đại số

Khi thói quen đọc đổi chiều

Nếu xét về mặt doanh thu, Đường sách vẫn giữ mức tăng trưởng ổn định. Trong 6 tháng đầu năm 2025, doanh thu đạt hơn 31,37 tỉ đồng, tăng gần 9% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, doanh thu bán lẻ trực tiếp vẫn chiếm tỉ trọng cao nhất (55,4%), nhưng kênh bán hàng online cũng ghi dấu ấn rõ rệt, tăng lên mức 28,1%. Sự dịch chuyển này cho thấy việc mua sách qua nền tảng số đã trở thành thói quen phổ biến của độc giả.

Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tăng trưởng doanh thu là sự phân hóa rõ nét giữa các đơn vị làm sách. Trong số 22 đơn vị hoạt động tại Đường sách, có đến 12 đơn vị ghi nhận doanh thu sụt giảm, trung bình đến 35%. Theo Ban điều hành Đường sách, nguyên nhân chính nằm ở khả năng thích nghi không đồng đều trước sự thay đổi hành vi tiêu dùng. Đơn vị nào không đầu tư vào bán hàng đa kênh hoặc thiếu những hoạt động trải nghiệm tại chỗ sẽ nhanh chóng bị "bỏ lại".

Đáng lo ngại hơn là sự giảm sút ở mặt trận sản phẩm: số tựa sách mới phát hành chỉ còn 1.108, giảm đến 42% so với cùng kỳ năm 2024, tức hơn 800 tựa sách bị hụt so với kỳ vọng. Điều này dẫn đến tình trạng "thiếu hàng hot" ở các gian sách, khiến nhiều bạn đọc thất vọng khi tìm đến Đường sách nhưng không tìm được tựa sách mong muốn.

Đặc biệt, doanh thu mảng sách thiếu nhi, một chỉ số quan trọng về tương lai văn hóa đọc, đang giảm mạnh 12,75%, trong khi lượng sách thiếu nhi bán ra hai năm qua đã giảm đến 36,5%. Nhiều tựa sách bán ra trong thời gian gần đây đến từ hàng tồn, giảm giá sâu, thay vì các tác phẩm mới thực sự hấp dẫn. Điều này phản ánh thực trạng mảng sách thiếu nhi đang thiếu sáng tạo, thiếu đầu tư và thua thế trước các hình thức giải trí số như video, trò chơi tương tác hay mạng xã hội.

Nỗ lực giữ bản sắc

Trên thực tế, Đường sách ngày càng trở thành điểm đến ấn tượng thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Trong 6 tháng đầu năm, lượng khách du lịch đến TP Hồ Chí Minh tăng mạnh nhờ các sự kiện kích cầu du lịch, kỷ niệm các ngày lễ lớn. Tại Đường sách đã diễn ra 212 sự kiện lớn nhỏ, tăng hơn 38% so với cùng kỳ năm trước. Nhiều hoạt động như giao lưu tác giả, triển lãm theo chủ đề, làm thủ công, sân chơi thiếu nhi hay các buổi biểu diễn nghệ thuật nhận được sự hưởng ứng của đông đảo du khách. Các gian hàng cũng đẩy mạnh các mặt hàng lưu niệm để tăng doanh thu.

Tuy nhiên, theo ông Lê Hoàng, Giám đốc Công ty Đường sách, vấn đề không chỉ là doanh thu. Đường sách cần giữ được bản sắc, giữ được tiêu chí ban đầu khi thành lập, trở thành "thánh địa" của người yêu sách, thúc đẩy văn hóa đọc trên địa bàn thành phố. "Đây không chỉ là nơi bán sách mà là nơi bạn đọc đến để trải nghiệm không gian tri thức, kết nối cộng đồng. Nếu thói quen đến Đường sách để mua và trải nghiệm dần được thay thế bằng việc đặt hàng online, thì không gian này sẽ dần trở thành nơi trưng bày thiếu sự tương tác. Do đó, việc bán hàng online cần đi đôi với tái đầu tư cho các hoạt động trải nghiệm tại Đường sách", ông Lê Hoàg trăn trở

Giữa bối cảnh thói quen đọc đang bị công nghệ số cuốn đi, điều giữ chân người đọc không đơn thuần chỉ là nội dung sách, mà là không gian, trải nghiệm và cảm xúc gắn với hành trình tìm đến tri thức. Từ việc trưng bày sách mới ở vị trí nổi bật, tạo điểm nhấn bằng tủ sách theo chủ đề, đến việc tổ chức hội sách mini định kỳ hoặc "khung giờ vàng" cuối tuần… tất cả đều là những cách để làm mới trải nghiệm cho người đọc.

Từ góc độ quản lý văn hóa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh - Nguyễn Ngọc Hồi - cho biết sẽ tăng cường các chương trình tập huấn truyền thông cho đội ngũ làm việc tại Đường sách, hỗ trợ các đơn vị nâng cao năng lực kết nối độc giả, còn Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam Phạm Minh Tuấn thì kêu gọi báo chí đồng hành cùng lan tỏa thói quen đọc sách trong cộng đồng.