Tăng giá nguyên vật liệu: Áp lực đè nặng lên cuộc sống người dân

Giá leo thang, công trình đình trệ, người dân lao đao

Tại nhiều tỉnh thành miền Bắc, từ Hà Nội đến Hưng Yên, Ninh Bình, Phú Thọ…, giá vật liệu xây dựng đã tăng từ 15–35% chỉ trong vòng chưa đầy 6 tháng đầu năm. Không chỉ thép, mà cả cát, đá, xi măng, gạch cũng đồng loạt leo thang. Tại Hà Nội, giá cát vàng dùng cho xây dựng dân dụng hiện dao động từ 750.000 đến 820.000 đồng/m³, cao hơn khoảng 200.000 đồng so với cuối năm 2024. Cát san lấp cũng tăng từ mức 240.000 đồng lên hơn 400.000 đồng/m³. Gạch nung loại phổ thông tăng từ 1.300 lên gần 2.000 đồng/viên. Thép cuộn xây dựng, vốn được xem là "xương sống" của các công trình dân dụng và nhà ở tư nhân, đã tăng liên tục 3 đợt từ tháng 2 đến tháng 5, hiện phổ biến ở mức 14.000–14.200 đồng/kg tùy khu vực.

Gia đình chị Nguyễn Thị Mai (xã Đan Phượng, Hà Nội), vốn lên kế hoạch xây nhà từ sau Tết, nay vẫn phải chờ. "Ban đầu định làm nhà 2 tầng hết tầm 1,1 tỷ đồng. Nhưng đến thời điểm chuẩn bị mua vật liệu, giá tăng chóng mặt. Dự toán bị đội lên thêm hơn 200 triệu. Vay ngân hàng thêm cũng khó, nên gia đình tôi đành hoãn lại để tính tiếp", chị Mai chia sẻ.

Không chỉ người dân gặp khó, mà các doanh nghiệp xây dựng nhỏ và vừa cũng đang phải "gồng mình". Anh Trần Văn Hưng, chủ một đội thi công tại xã Sơn Tây cho biết: "Từ đầu năm đến giờ, tháng nào giá vật tư cũng nhúc nhích lên. Khách hàng nhiều người bỏ ngang hợp đồng, hoặc đề nghị lùi thời gian khởi công. Có công trình nhận từ Tết mà đến nay vẫn chưa đổ móng."

Nghịch lý ở chỗ, trong khi giá vật liệu tăng phi mã, thì sản lượng tiêu thụ nhiều loại vật tư lại sụt giảm. Theo báo cáo của Hiệp hội Xi măng Việt Nam, sản lượng tiêu thụ xi măng tháng 5/2025 giảm hơn 20% so với cùng kỳ, nguyên nhân chính là do thiếu nguyên liệu đầu vào và tiến độ các công trình chậm lại. Tình trạng khan hiếm cát san lấp tại các tỉnh như Bắc Ninh, Hưng Yên, Ninh Bình cũng đang khiến hàng loạt công trình xây dựng hạ tầng phải điều chỉnh tiến độ. Với các dự án nhà ở tư nhân, thiệt hại nằm ở chính người dân – khi chi phí không ngừng đội lên từng ngày, trong khi thu nhập không tăng tương ứng.

Nhiều chuyên gia trong ngành nhận định rằng việc tăng giá vật liệu là hệ quả của nhiều yếu tố cộng hưởng. Một mặt là nhu cầu lớn từ các công trình đầu tư công, nhất là các dự án hạ tầng giao thông trọng điểm phía Bắc như đường Vành đai 4, cao tốc Nội Bài – Lào Cai, hay các khu đô thị vệ tinh. Mặt khác, nguồn cung không được đảm bảo do vướng mắc trong cấp phép khai thác mỏ, sự chậm trễ trong gia hạn giấy phép, và tình trạng đầu cơ, găm hàng diễn ra âm thầm ở nhiều nơi. Đáng lưu ý, giá nhiên liệu và chi phí vận chuyển cũng tăng đáng kể từ đầu năm đến nay, góp phần đẩy giá thành vật liệu xây dựng lên cao.

Chính quyền ráo riết vào cuộc, giải pháp vẫn cần dài hơi

Trước tình hình căng thẳng của thị trường vật liệu xây dựng, ngày 10/6/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ban hành Công điện số 85/CĐ-TTg yêu cầu các bộ, ngành và chính quyền địa phương khẩn trương thực hiện các biện pháp ổn định thị trường. Bộ Xây dựng được giao nhiệm vụ công bố giá vật liệu định kỳ theo từng khu vực, đồng thời phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường đẩy nhanh tiến độ cấp phép và gia hạn mỏ vật liệu. Công an và các lực lượng quản lý thị trường được chỉ đạo vào cuộc kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi đầu cơ, găm hàng, thổi giá.

Tại nhiều địa phương miền Bắc, phản ứng chính sách cũng đang diễn ra nhanh chóng. Hà Nội công bố bảng giá vật liệu xây dựng tháng 6 với mức cụ thể cho từng loại vật tư theo từng khu vực nội – ngoại thành. Sở Xây dựng Hưng Yên đang rà soát 6 mỏ cát hết hạn để gia hạn hoặc đấu giá lại, đồng thời phối hợp kiểm tra đột xuất các bến bãi tập kết. Bắc Ninh và Phú Thọ cũng có động thái tương tự nhằm ổn định cung ứng cục bộ.

Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, biện pháp hành chính chỉ là giải pháp ngắn hạn. Về dài hạn, cần thúc đẩy phát triển vật liệu xây dựng mới, thân thiện môi trường và có tính thay thế như gạch không nung, cát nhân tạo, bê tông tái chế. Chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất loại vật liệu này cũng cần cụ thể, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng vào các công trình đầu tư công, từ đó tạo động lực lan tỏa sang khu vực tư nhân. Việc xây dựng chỉ số giá vật liệu xây dựng theo quý, công bố rộng rãi và minh bạch cũng được cho là cần thiết để giúp các chủ đầu tư và người dân có căn cứ lập dự toán, tránh bị động và phụ thuộc vào biến động bất thường của thị trường.

Bức tranh vật liệu xây dựng tại miền Bắc những tháng qua là hồi chuông cảnh báo cho việc điều tiết thị trường chưa hiệu quả. Trong khi những nỗ lực từ Trung ương và địa phương đã bắt đầu phát huy tác dụng nhất định, thì để tháo gỡ áp lực một cách bền vững, rất cần một hệ thống chính sách mang tính chiến lược: kiểm soát chặt nguồn khai thác, chống đầu cơ, đồng thời phát triển nguồn vật liệu thay thế đủ sức cạnh tranh. Có như vậy, người dân mới thực sự được "giải phóng" khỏi gánh nặng đang ngày một đè nặng trên những viên gạch, khối thép, mét khối cát – vốn lẽ ra chỉ là nguyên liệu thô của phát triển, chứ không phải là rào cản của cuộc sống.