Quản trị dữ liệu, tài liệu lưu trữ trong bối cảnh phát triển Chính phủ số

Chính phủ số cần nền móng dữ liệu vững chắc

Chính phủ số là chính phủ vận hành trên môi trường số, dựa vào dữ liệu và công nghệ - đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) - cung cấp dịch vụ công trực tuyến và tương tác hai chiều với người dân. Nhưng để đạt được điều đó, Việt Nam cần một hệ thống dữ liệu được quản trị bài bản, an toàn và hiệu quả - từ khâu thu thập, phân loại, lưu trữ đến chia sẻ và khai thác.

Tư duy lưu trữ cũng cần thay đổi. Không còn là việc cất giữ giấy tờ trong kho, mà là quản trị toàn bộ vòng đời thông tin - nơi dữ liệu phải luôn sẵn sàng, truy xuất được, chính xác và có giá trị pháp lý tương đương tài liệu giấy. Đây chính là nội dung được các chuyên gia đặc biệt nhấn mạnh tại Hội thảo khoa học "Quản trị dữ liệu, tài liệu lưu trữ trong bối cảnh phát triển Chính phủ số ở Việt Nam" diễn ra ngày 31/7/2025 tại Hà Nội.

Hội thảo do Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (KHXH&NV), Đại học Quốc gia (ĐHQG) Hà Nội và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG TP Hồ Chí Minh, Công ty CP Đầu tư thương mại và Phát triển công nghệ FSI phối hợp tổ chức - quy tụ nhiều chuyên gia học thuật và đại diện doanh nghiệp công nghệ. Các tham luận tại sự kiện không chỉ đề cập đến lý thuyết và khung pháp lý, mà còn đưa ra nhiều phân tích từ thực tiễn triển khai.

TS. Cam Anh Tuấn (Trường ĐHKHXH&NV – ĐHQG Hà Nội) nhấn mạnh sự chuyển dịch từ lưu trữ truyền thống sang lưu trữ mở, số hóa, và việc cần xây dựng một hệ thống lý luận riêng cho "lưu trữ trong không gian số". Từ góc độ thực tế, TS. Nguyễn Tuấn Hoa (FSI) chia sẻ những kinh nghiệm ứng dụng lưu trữ số hóa trong các cơ quan nhà nước - nơi "phi vật thể hóa hồ sơ" là xu hướng tất yếu, đòi hỏi tư duy mới về quản trị thông tin, đảm bảo tính toàn vẹn và xác thực.

TS. Đỗ Văn Thắng (ĐHQG TP Hồ Chí Minh) nêu rõ thách thức trong việc tích hợp ba loại dữ liệu: hành chính, lưu trữ và dữ liệu mở - vốn hiện vẫn đang vận hành rời rạc. Ông khuyến nghị cần khẩn trương hoàn thiện hành lang pháp lý giữa Luật Lưu trữ, Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) và các chính sách dữ liệu quốc gia để đồng bộ hóa hệ thống.

Một điểm đáng chú ý khác đến từ thực tiễn lưu trữ Đảng - được chia sẻ bởi ThS. Bùi Công Cường (Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng): công nghệ không phải rào cản lớn nhất, mà chính là tư duy hành chính chưa chuyển đổi kịp. Ông nhấn mạnh việc xây dựng quy trình nghiệp vụ nhất quán, có tính bảo mật cao là điều kiện tiên quyết để hình thành kho lưu trữ điện tử phục vụ chỉ đạo, điều hành hiệu quả.

Nhân lực số - yếu tố không thể thiếu

Bên cạnh công nghệ và thể chế, con người là yếu tố then chốt. Các đại biểu tại hội thảo đều thống nhất rằng ngành Lưu trữ học cần đổi mới mạnh mẽ chương trình đào tạo: không chỉ dừng lại ở nghiệp vụ lưu trữ, mà phải trang bị kỹ năng số, năng lực bảo mật, tư duy khai thác dữ liệu để thích ứng với yêu cầu thời kỳ mới.

Việc phát triển một thế hệ cán bộ lưu trữ có năng lực số sẽ góp phần biến các kho dữ liệu tưởng chừng "tĩnh" thành những tài nguyên số sống động, phục vụ hiệu quả cho hoạch định chính sách và cải thiện chất lượng dịch vụ công.

Từ gần 50 tham luận và nhiều ý kiến thảo luận tại hội thảo, có thể thấy rõ một điểm chung: để xây dựng Chính phủ số, Việt Nam cần một chiến lược tổng thể cho quản trị dữ liệu - bao gồm thể chế, công nghệ, con người và sự kết nối giữa các bên: nhà nước, cơ sở đào tạo, doanh nghiệp.

Trong tương lai, người dân có thể chỉ mất vài phút để làm thủ tục thay vì vài ngày; có thể theo dõi tiến độ xử lý hồ sơ của mình trực tuyến; và có thể nhận được dịch vụ công "may đo" theo nhu cầu cá nhân. Nhưng để tương lai ấy thành hiện thực, điều kiện tiên quyết là hôm nay chúng ta phải bắt đầu từ nền tảng - đó là quản trị dữ liệu một cách thông minh, đồng bộ và lấy con người làm trung tâm.