Iran đình chỉ hợp tác với IAEA giữa lúc căng thẳng leo thang

Theo truyền thông nhà nước Iran ngày 2/7, Tổng thống Masoud Pezeshkian đã ký sắc lệnh chính thức đình chỉ hợp tác giữa Iran và IAEA. Văn kiện không nêu thời hạn cụ thể, nhưng sẽ hạn chế đáng kể hoạt động của các thanh sát viên IAEA tại các cơ sở hạt nhân của Iran, cho đến khi một số điều kiện được đáp ứng - trong đó có đảm bảo an toàn cho các cơ sở và chuyên gia hạt nhân Iran.

Trước đó, ngày 25/6, Quốc hội Iran đã thông qua kế hoạch đình chỉ hợp tác với IAEA, với 221 phiếu thuận và 1 phiếu trắng. Đến ngày 26/6, Hội đồng Hiến pháp Iran - cơ quan có quyền giám sát và phủ quyết các đạo luật - đã phê duyệt kế hoạch này. Người phát ngôn Hadi Tahan Nazif khẳng định động thái phù hợp với luật pháp và hiến pháp tôn giáo, nhằm bảo vệ quyền làm giàu uranium của Iran.

Trong cuộc điện đàm với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron ngày 29/6, ông Pezeshkian cho rằng Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi đã có các hành động “không mang tính xây dựng” và “không hợp lý”. Tehran chỉ trích IAEA đã không lên tiếng trước các cuộc tấn công của Israel và Mỹ nhằm vào cơ sở hạ tầng của Iran kể từ ngày 13/6. Đồng thời, Iran phản đối việc IAEA thông qua nghị quyết ngày 12/6 cáo buộc nước này không tuân thủ các nghĩa vụ hạt nhân.

Phó Chủ tịch Quốc hội Iran Hamid Reza Haji Babaei ngày 28/6 tuyên bố sẽ không cho phép ông Grossi tiến hành thanh sát hoặc lắp đặt camera tại các cơ sở hạt nhân, sau khi Iran phát hiện một số thông tin kỹ thuật từng được chia sẻ với IAEA xuất hiện trong tài liệu của Israel.

Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi ngày 27/6 cũng lên tiếng phản đối yêu cầu thanh sát của IAEA, gọi đó là hành động “vô nghĩa” trong bối cảnh các cơ sở hạt nhân Iran liên tục bị tấn công.

Trong khi đó, Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi phát biểu trên truyền hình Mỹ rằng Iran có thể sẽ nối lại hoạt động làm giàu uranium trong vài tháng tới, đồng thời cho biết IAEA hiện chưa rõ Iran đang cất giữ bao nhiêu uranium làm giàu tới 60%.