Cuộc đua vũ khí AI: Khi chiến trường được lập trình bằng mã lệnh

Không chỉ Nga đẩy mạnh sản xuất UAV (thiết bị bay không người lái) để phục vụ chiến dịch quân sự tại Ukraine, trên toàn cầu, công nghệ UAV đang trở thành yếu tố quyết định trong nhiều cuộc xung đột hiện đại, từ chiến trường Đông Âu đến Trung Đông.

Hình ảnh từ các chiến dịch của Nga tại Ukraine hay của Israel tại Trung Đông cho thấy: UAV không còn chỉ là công cụ do thám, mà đã trở thành đơn vị chiến đấu độc lập. Được điều khiển từ xa qua vệ tinh, UAV giúp giảm thiểu thương vong cho bên sử dụng. Với chi phí rẻ - chỉ từ vài chục đến vài trăm nghìn USD - UAV đang dần thay thế vai trò của nhiều loại vũ khí truyền thống như tên lửa chống tăng Javelin.

Trong cuộc xung đột Nga - Ukraine, lực lượng Ukraine phải đối mặt với thách thức chưa từng có: làm thế nào để ngăn chặn một đàn UAV cùng lúc lao vào mục tiêu. “Bắn trúng 2 chiếc đã là may mắn. Còn lại, chúng cứ thế lướt qua. Bạn không có đủ thời gian để hạ hết”, một binh sĩ Ukraine chia sẻ.

Tuy nhiên, câu trả lời không nằm ở hỏa lực mà nằm ở trí tuệ nhân tạo. Tại các công ty như Swarmer, các kỹ sư đang phát triển phần mềm chiến thuật mang tên Styx, cho phép mỗi UAV trong đàn có thể tự suy nghĩ, phối hợp, dự đoán và điều chỉnh hành vi mà không cần con người điều khiển. Khi mất kết nối, chúng không rơi mà chuyển sang chế độ tấn công độc lập, vô hiệu hóa vũ khí tác chiến điện tử của đối phương.

“Bạn bắn trúng một chiếc, lập tức cả đàn thay đổi chiến thuật, tấn công từ nhiều hướng. Đó là điều khiến chiến thuật bầy đàn trở nên đáng sợ”, ông Serhiy Kupriyenko - Giám đốc công ty Swarmer - nhận định.

Về phía Nga, Tổng thống Vladimir Putin đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của AI trong quân sự. Ông khẳng định: “Bất kỳ ai làm chủ công nghệ này sớm hơn sẽ có lợi thế to lớn trên chiến trường”.

Không chỉ Nga hay Ukraine, phương Tây cũng đang tăng tốc. Trong buồng lái của chiến đấu cơ Eurofighter Typhoon, hệ thống Rattlesnaq do công ty Avioniq và BAE Systems phát triển đã được đưa vào thử nghiệm. Đây là một “trí tuệ thứ hai”, hỗ trợ phi công ra quyết định tác chiến theo thời gian thực.

Ông Mikael Grev - Giám đốc Avioniq - cho biết, hệ thống này có thể mô phỏng các tình huống đối đầu và xác định vùng an toàn để phi công cơ động tránh tên lửa. “Khác với các hệ thống cũ vốn phụ thuộc vào kinh nghiệm, AI cho phép bạn xác minh từng quyết định chiến thuật bằng mô phỏng độc lập”, ông nói.

Tại Anh, các phi công đang luyện tập trên mô hình chiến đấu mô phỏng. “AI giúp nhận diện sớm nguy cơ và đề xuất phương án cơ động phù hợp”, ông Paul Smith - cựu phi công, hiện là trưởng bộ phận chiến lược của chương trình Typhoon - cho biết.

Tuy nhiên, làn sóng trí tuệ nhân tạo trong quân sự cũng kéo theo những cảnh báo nghiêm trọng. Các chuyên gia gọi đây là "khoảnh khắc Oppenheimer" - khi loài người lần đầu tiên đối diện với một loại vũ khí có thể ra quyết định mà không cần con người. “Ngay cả các nhóm cực đoan hay quốc gia nhỏ cũng có thể sở hữu AI chiến đấu. Điều này đang thay đổi bản chất chiến tranh hiện đại”, ông Benjamin Jensen - chuyên gia quốc phòng - cảnh báo.

Trên bình diện toàn cầu, các cường quốc như Mỹ, Israel, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran… đều đang đầu tư mạnh vào thị trường UAV và vũ khí AI. Trí tuệ nhân tạo không chỉ giúp tối ưu hóa khả năng tấn công và phòng thủ, mà còn tạo ra một cuộc chạy đua chiến lược giữa các nước về công nghệ quân sự.

Chiến tranh hiện đại không còn chỉ diễn ra bằng súng đạn, mà đang mở rộng sang những dòng mã, bảng mạch và thuật toán. Khi quyết định tác chiến có thể được đưa ra trong tích tắc bởi AI, chiến trường đang dần được lập trình lại từng ngày.