Chống gian lận thuế từ gốc: Không chứng từ không khấu trừ

Siết chặt lỗ hổng chính sách, "chốt chặn" mới với các chiêu gian lận tinh vi

Theo quy định tại Luật Quản lý thuế và các văn bản hướng dẫn thi hành, từ lâu, doanh nghiệp chỉ được khấu trừ thuế GTGT đầu vào với các giao dịch có đầy đủ hóa đơn, chứng từ theo đúng quy định pháp luật. Tuy nhiên, theo đánh giá của chuyên gia tài chính Nguyễn Trí Hiếu, trên thực tế, nhiều hành vi lách luật đã diễn ra phổ biến. 

Đơn cử, một trong những thủ đoạn tinh vi và khó kiểm soát nhất chính là chia nhỏ giao dịch dưới 5 triệu đồng để không cần chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt, qua đó dễ dàng sử dụng hóa đơn “ảo” hoặc chi phí không thực nhằm hợp thức hóa đầu vào, trốn thuế GTGT hoặc thuế thu nhập doanh nghiệp. "Đã có nhưng cơ sở kinh doanh, trong 1 tháng phát sinh vài trăm hóa đơn cùng ngày, cùng loại hàng hóa và giá trị đều dưới 5 triệu đồng. Đây là một dấu hiệu rõ ràng của hành vi chia tách để hợp thức hóa giao dịch", ông Hiếu chia sẻ.

Trước thực trạng này, Bộ Tài chính đã ban hành hướng dẫn mới, nhấn mạnh: Chỉ các giao dịch mua vào từ 5 triệu đồng trở lên có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt mới được khấu trừ thuế GTGT đầu vào. Quy định này áp dụng đối với toàn bộ cơ sở kinh doanh, kể cả doanh nghiệp lớn, vừa và nhỏ.

Về vấn đề này, ông Mai Sơn – Phó Cục trưởng Cục Thuế cho hay, mức sụt từ 20 triệu xuống 5 triệu nhằm “minh bạch hóa giao dịch có giá trị lớn” và ngăn chặn tình trạng chia nhỏ hóa đơn để trốn thuế. Nếu mua nhiều lần trong ngày với cùng người bán, tổng giá trị vượt 5 triệu thì vẫn phải chuyển khoản để được khấu trừ thuế GTGT đầu vào

Tại Hội nghị sơ kết công tác thuế 6 tháng đầu năm 2025 diễn ra vừa qua, lãnh đạo Bộ Tài chính khẳng định, quy định trên không phải là siết thêm thủ tục, mà là giải pháp quản lý thuế hiện đại, đảm bảo công bằng giữa các doanh nghiệp, ngăn chặn thất thu ngân sách và khuyến khích minh bạch trong hoạt động chi tiêu của khu vực sản xuất – kinh doanh.

Tăng minh bạch – Hướng tới số hóa

Đáng chú ý, theo ông Hiếu, quy định phải có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt đối với hàng hóa, dịch vụ mua vào từ 5 triệu đồng mới được khấu trừ thuế GTGT, những hành vi lách thuế sẽ không còn mang lại hiệu quả. Nếu không có chứng từ thanh toán điện tử, khoản chi sẽ không được ghi nhận là hợp lệ để khấu trừ thuế GTGT. Từ đó, doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh sẽ buộc phải điều chỉnh lại phương thức thanh toán và kê khai.

“Đây là động lực mạnh để doanh nghiệp, cở sở kinh doanh thay đổi thói quen chi tiêu bằng tiền mặt. Không những chống gian lận thuế, quy định còn góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong thanh toán, giảm rủi ro, tiết kiệm chi phí quản lý dòng tiền và nâng cao tính minh bạch", ông Hiếu nhấn mạnh.

Tuy nhiên, điều quan trọng là không để hóa đơn thành "mặt hàng" giao dịch. Một tác dụng quan trọng khác của quy định là ngăn chặn tình trạng mua bán hóa đơn – vốn đang có dấu hiệu biến tướng với sự tiếp tay của các “doanh nghiệp ma”.

Trên thực tế, cơ quan thuế đã phát hiện nhiều doanh nghiệp bán hóa đơn trái phép thời gian qua. Các đối tượng thường chia nhỏ giá trị hóa đơn, giả mạo hoạt động mua bán, thậm chí lập các công ty “vỏ bọc” để xuất hóa đơn cho doanh nghiệp khác khấu trừ thuế. Với quy định mới yêu cầu có chứng từ thanh toán điện tử cho mọi hóa đơn trên 5 triệu đồng sẽ khiến việc “hợp thức hóa” hóa đơn trở nên khó khăn hơn, bởi các giao dịch thực sẽ phải đi kèm luồng tiền thực trong ngân hàng. Đây chính là điểm mấu chốt khiến hành vi gian lận không còn đất "diễn". Các chuyên gia kinh tế cho rằng, hóa đơn giờ không còn là "món hàng rao bán" nữa. Không có dòng tiền điện tử đối ứng, hóa đơn không được khấu trừ, nghĩa là không còn giá trị lợi dụng trong hệ thống thuế.

Đáng chú ý, ông Hiếu cho rằng, các doanh nghiệp sẽ nhìn thấy rõ lợi ích lâu dài về chi phí tài chính, quản trị rủi ro và thuận lợi trong kiểm toán khi toàn bộ chứng từ đầu vào được số hóa, minh bạch và dễ tra soát. Điều này đặc biệt quan trọng với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) hoặc doanh nghiệp đang chuẩn bị IPO, niêm yết trên sàn chứng khoán.

Theo các chuyên gia kinh tế, giữa bối cảnh doanh nghiệp cần được hỗ trợ phát triển bền vững, thì một hệ thống thuế minh bạch, công bằng và gắn chặt với thanh toán số chính là nền tảng không thể thiếu. Các tổ chức tín dụng cần phối hợp mở rộng dịch vụ ngân hàng điện tử đơn giản, dễ dùng, chi phí thấp. Về phía cơ quan nhà nước, cần đảm bảo liên thông dữ liệu giữa ngành thuế, kho bạc, ngân hàng và hải quan, tránh yêu cầu doanh nghiệp khai nộp chứng từ nhiều lần, tăng chi phí tuân thủ./.