"Chiết khấu" trong kinh doanh xăng dầu: Cân bằng lợi nhuận và thị trường

Thị trường đầy biến động – chiết khấu lên xuống theo cung cầu

Nguồn tin từ Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, trong hai tuần đầu tháng 6/2025, do xung đột ở Trung Đông đẩy giá dầu thế giới tăng mạnh, nhiều đầu mối đã giảm chiết khấu xuống mức rất thấp, chỉ còn 500 đồng, thậm chí 100–200 đồng mỗi lít, có thời điểm giảm về 0 đồng.

Chia sẻ với phóng viên VTV Times, ông Nguyễn Văn Liễu – Chủ đại lý bán lẻ xăng dầu Vĩnh Hưng (Phú Thọ) phản ánh phải chấp nhận bán đúng giá lẻ, dẫn đến biên lợi nhuận bằng 0 trong giai đoạn này.

Tuy nhiên, từ ngày 25/6/2025, với tín hiệu tích cực từ các cuộc đàm phán tại Trung Đông, nguồn cung dầu mở lại và giá quốc tế hạ nhiệt. Kéo theo đó, chiết khấu từ phía thương nhân đầu mối tăng trở lại. Đến ngày 30/6/2025, Bộ Công Thương công bố mức chiết khấu phổ biến như sau: Công ty Phúc Lâm 2.600 đồng/lít, Tổng Công ty Xăng dầu Quân đội (Mipec) 1.800–2.300 đồng, PVOil 2.300–2.400 đồng, Saigon Petro 1.600 đồng (xăng) và 1.400 đồng (dầu), Petrolimex 1.700–1.900 đồng tùy mặt hàng…

Chia sẻ them về câu chuyện này, lãnh đạo Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước nhấn mạnh: "Chiết khấu cao hay thấp phụ thuộc vào mối quan hệ giữa doanh nghiệp và đại lý, thỏa thuận hợp đồng, không có quy định bắt buộc từ Nhà nước."

Cơ chế thị trường – có nên quy định chiết khấu?

Theo các chuyên gia kinh tế, Nhà nước hiện chỉ thiết lập giá trần bán lẻ, nhằm bảo vệ người tiêu dùng và ổn định kinh tế vĩ mô; mức chiết khấu là khu vực doanh nghiệp tự quyết định. Quy định tại Nghị định 80/2023 chính thức cho phép các đại lý được ký hợp đồng với tối đa ba thương nhân đầu mối, giúp đa dạng nguồn cung và tạo điều kiện đàm phán tốt hơn. Tuy nhiên, các đại lý phản ánh thủ tục ký hợp đồng với nhiều đầu mối vẫn còn thủ công, phức tạp .

Phản hồi về kiến nghị Nhà nước nên quy định mức chiết khấu tối thiểu, Bộ Công Thương khẳng định hoàn toàn không can thiệp, để các bên tự thỏa thuận theo nhu cầu kinh doanh, cam kết hài hòa lợi ích giữa bên mua và bán.

Bên cạnh đó, việc được ký hợp đồng với nhiều đầu mối là một bước tiến quan trọng, giúp đại lý giảm lệ thuộc vào một nguồn và tăng cơ hội đàm phán chiết khấu tốt hơn. Tuy nhiên, trên thực tế, một số đại lý xăng dầu phản ánh vẫn bị "ép" lựa chọn ổn định một nguồn, và thủ tục đăng ký đối với thương nhân thứ hai, thứ ba còn rườm rà .

Trong thời điểm giá dầu biến động mạnh, đại lý vừa phải chịu áp lực về nguồn nhập, vừa không thể nhanh chóng chuyển sang thương nhân khác để tối ưu lợi nhuận. Trước tình hình đó, việc xây dựng kế hoạch kinh doanh linh hoạt, bao gồm dự trữ tạm thời và đa dạng hóa nguồn nhập, trở thành chiến lược sống còn trong ngành bán lẻ xăng dầu.

Cần minh bạch, hiện đại hóa thị trường

Theo Bộ Công Thương lý giải, chiết khấu cao khi giá dầu xuống và nguồn cung dồi dào, ngược lại, chiết khấu giảm sâu, thậm chí âm khi giá thế giới tăng hoặc nguồn cung khan hiếm. Đại lý buộc phải nhập hàng ngay để đáp ứng nhu cầu thị trường, chấp nhận biên lãi thấp trong ngắn hạn, hy vọng bù lại trong chu kỳ sau khi chiết khấu tăng.

Hiện trạng phản ánh chiết khấu âm không phải là vấn đề pháp lý mà phản ánh một cơ chế điều tiết tiệm cận thị trường. Theo Bộ Công thương, đây là dấu hiệu thể hiện thị trường xăng dầu đang vận hành theo cơ chế thị trường, phù hợp với tinh thần Nghị quyết 55-NQ/TW về phát triển năng lượng quốc gia, hướng tới tự do giá theo cơ chế cạnh tranh.

Theo các chuyên gia thị trường, thời gian tới, để giảm căng thẳng trong áp lực chiết khấu, nên tang cường triển khai số hóa hợp đồng đại lý – đầu mối, liên thông cơ sở dữ liệu để đại lý có thể đăng ký nhanh hợp đồng với nhiều thương nhân cùng lúc, rút ngắn quy trình hành chính và nâng cao khả năng đàm phán. Bên cạnh đó, công bố công khai mức chiết khấu của các đầu mối hàng tuần hoặc hàng tháng, giúp đại lý nắm rõ mức thị trường và tự chủ trong thương lượng. Bộ Công thương cần hỗ trợ đại lý nhỏ tham gia vào đa nguồn cung, giảm lệ thuộc vào đơn vị đầu tiên ký kết, đặc biệt trong giai đoạn thị trường biến động. Cuối cùng, đẩy mạnh rà soát quy định về định giá hải quan, thuế nhập khẩu để giảm áp lực đầu vào, giúp đầu mối linh hoạt đưa mức chiết khấu hấp dẫn hơn.

"Chiết khấu trong kinh doanh xăng dầu đang trở thành "điểm nóng" bởi những biến động bất thường thời gian gần đây. Bộ Công thương đã lý giải rõ rang rằng đây là cơ chế thị trường, không phải lỗi của bất kỳ bên nào, và Nhà nước sẽ không quy định mức chiết khấu cố định. Tuy nhiên, để giúp đại lý và người tiêu dùng tránh "bị động", ngành Công thương cần thúc đẩy nhanh số hóa hợp đồng và minh bạch thông tin chiết khấu. Chỉ có như vậy, thị trường xăng dầu mới vận hành cân bằng, hiệu quả, và thực sự phục vụ lợi ích chung của nền kinh tế", chuyên gia thị trường Trần Mạnh Hùng phân tích. Đồng thời ông khẳng định thêm, giải pháp công khai, minh bạch và số hóa là chìa khóa giúp đại lý tăng quyền đàm phán, đảm bảo chiết khấu hợp lý và ổn định sau mỗi nhịp biến động giá thế giới./.