2,5% sức mạnh kinh tế toàn cầu được chi cho quân sự

Cuộc đua xuất khẩu vũ khí

6 tháng đầu năm, chiến sự leo thang tại các điểm nóng Trung Đông và Ukraine đã kích hoạt một làn sóng tăng tốc xuất khẩu vũ khí.

Ông Antonio Costa - Chủ tịch Hội đồng châu Âu cho biết: "Thỏa thuận của châu Âu với Tổng thống Mỹ Donald Trump về tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP sẽ giúp tháo ngòi nổ một cuộc chiến thương mại xuyên Đại Tây Dương, bởi vì phần lớn số tiền chắc chắn sẽ được dùng để mua vũ khí của Mỹ".

Vũ khí đang trở thành một mặt hàng để đàm phán thương mại giữa Mỹ và châu Âu. Đây cũng là mục tiêu mới trong cuộc đua xuất khẩu giữa 2 đầu tầu kinh tế này.

Câu nói trên của Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa cho thấy tầm quan trọng của các thương vụ nhập khẩu vũ khí Mỹ đối với đàm phán thương mại Mỹ - EU. Xuất khẩu vũ khí đang tăng vọt trên phạm vi toàn cầu. Không chỉ Mỹ, mà châu Âu và một số nước châu Á cũng tham gia cuộc đua này.

Máy bay F16 và Su-35 là 2 dòng máy bay chiến đấu đang có lợi thế cạnh tranh nhất về giá cả của Mỹ và Nga. F16 của Mỹ có giá khoảng 70-85 triệu USD/chiếc, được cho là có chi phí thấp, hiệu quả, dễ nâng cấp, giúp nó luôn giữ tính hiện đại trong môi trường quân sự thay đổi nhanh. Do vậy, nó thu hút các quốc gia có ngân sách hạn chế.

Còn Su-35 là máy bay chiến đấu đa năng hạng nặng do Nga sản xuất, trang bị hệ thống tìm kiếm và theo dõi hồng ngoại, có giá khoảng 50-70 triệu USD/chiếc, giúp có tính cạnh tranh về giá cả.

Nhưng giờ châu Âu cũng đang tự chủ quốc phòng và tham gia vào thị trường khí tài quân sự. Cụ thể là Pháp đang vọt lên xếp thứ 2 thế giới về xuất khẩu vũ khí, với một dòng sản phẩm đầy tính cạnh tranh - máy bay Rafale.

Loại máy bay Rafale của Pháp là một trong những chiến đấu cơ hiện đại nhất và đắt đỏ thế giới. Nó cũng là một sản phẩm biểu tượng cho nền quốc phòng tự chủ của châu Âu. Vào tháng 3 năm nay, Ủy ban châu Âu đã công bố một chương trình cho vay trị giá 150 tỷ Euro để ưu tiên mua nhiều vũ khí hơn trong khối, thay vì mua của Mỹ.

Cổ phiếu quốc phòng châu Âu ngay sau đó đã tăng mạnh nhờ tin tức về việc tăng chi tiêu. Cổ phiếu của một loạt nhà thầu quốc phòng như BAE Systems của Anh, Rheinmetall của Đức và nhà sản xuất radar Hensoldt đều tăng kỉ lục trong những tuần gần đây. Điều này báo hiệu khả năng tự sản xuất vũ khí chiến lược của châu Âu có khả năng làm thay đổi cán cân trong cuộc đua xuất khẩu khí tài với Mỹ.

Những chiến đấu cơ Rafale của Pháp đang được bàn giao cho các khách hàng châu Âu là Croatia và Serbia. Đây là sản phẩm chủ lực của Pháp và châu Âu nhằm cạnh tranh với dòng máy bay tiêm kích F35 của Mỹ.

Với những sản phẩm như Rafale, Pháp hiện là nước xuất khẩu vũ khí lớn thứ hai thế giới - đã vượt qua Nga và chiếm gần 10% lượng hàng xuất khẩu toàn cầu vào đầu năm nay, theo dữ liệu của Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm. Quốc gia này có nhiều hợp đồng bán máy bay tiêm kích Rafale sang Ấn Độ, Qatar.

Trong khi đó, một số nước châu Âu khác đang thúc đẩy xuất khẩu các thiết bị quân sự có truyền thống lâu đời như xe tăng, các loại xe bọc thép khác và pháo binh. Xe tăng Leopard do Đức sản xuất được sử dụng rộng rãi trong các lực lượng trên bộ của Anh, Pháp hay Italy.

Mỹ đang là quốc gia xuất khẩu vũ khí lớn nhất, chiếm 43% thị phần thế giới. Điều đó là nhờ các nước châu Âu lâu nay vẫn nhập khẩu của Mỹ các hệ thống phòng không Patriot, Rocket Himars và nhiều thiết bị khác, bao gồm cả dòng máy bay chiến đấu đắt đỏ nhất F35.

Tuy nhiên, lục địa này đang theo đuổi một động thái chưa có tiền lệ, đó là độc lập quốc phòng do lo ngại Mỹ sẽ không còn bảo trợ an ninh nữa.

Xuất khẩu máy bay không người lái bùng nổ

Mỹ vẫn duy trì vị thế là quốc gia chi tiêu quân sự đứng đầu thế giới với 997 tỷ USD, chiếm 37% chi tiêu toàn cầu. Trung Quốc đứng thứ hai và Nga đứng thứ ba.

Trong khi đó, chi phí quốc phòng của Ukraine chiếm tới 34% GDP. Chi tiêu quân sự của Israel cũng đã tăng vọt lên 46,5 tỷ USD trong bối cảnh xung đột với các nước láng giềng Trung Đông.

Mô hình chiến tranh sử dụng công nghệ cao, chi phí rẻ đã làm bùng nổ một ngành công nghiệp tại châu Âu - đó là sản xuất máy bay không người lái (UAV).

Những chiếc máy bay không người lái này của nhà sản xuất Airolit đang được thử nghiệm tại Triển lãm Thiết bị bay không người lái tại Odense, Đan Mạch.

Theo dự báo gần đây của Coherent Market Insights có trụ sở tại Ấn Độ, thị trường máy bay quân sự không người lái toàn cầu dự kiến đạt giá trị 24,37 tỷ USD năm nay và sẽ gấp đôi lên mức 51,56 tỷ USD năm 2032, khi quân đội các nước triển khai máy bay không người lái cho mục đích tình báo, do thám, chiến đấu trên chiến trường.

Kay Wackwitz - Giám đốc Drone Industry Insights cho biết: "Máy bay không người lái hiện là sản phẩm bán chạy do được chế tạo theo mục đích. Chúng ta thấy những chiếc máy bay không người lái đang được sử dụng như đạn dược. Hiện chúng đã được sản xuất hàng triệu chiếc".

Ông BenJamin Jensen - Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, Mỹ cho biết: "Máy bay không người lái có thể thực sự có thể nhắm trực tiếp vào nơi nhiên liệu được lưu trữ trong các máy bay ném bom chiến lược tầm xa. Vì vậy, một máy bay không người lái trị giá 1.000 USD có thể tiêu diệt một máy bay trị giá hàng trăm triệu USD".

"Vector" là một mẫu máy bay không người lái rộng 2,6m, có thể cất cánh và hạ cánh theo chiều thẳng đứng. Nó dùng trí tuệ nhân tạo để dẫn đường cho các nhiệm vụ do thám và trinh sát.

"Nó rất thông minh, là sự kết hợp của nhiều tính năng công nghệ cao khác nhau. Một trong những điểm nổi bật là nó có thể cất cánh và hạ cánh theo phương thẳng đứng. Được trang bị AI, nó có đủ sức mạnh xử lý để thực hiện các hoạt động theo bầy đàn, hoạt động theo nhóm và đó là tương lai", ông Jan-Frederik Dammenhain - Giám đốc bán hàng của Quantum Systems nói.

Chỉ vài năm trước, nhiều công ty công nghệ có tiềm lực của châu Âu chỉ tập trung vào lĩnh vực viễn thông hay vệ tinh, thì giờ đang có làn sóng chuyển thành nhà thầu vũ khí.

Theo Viện Hòa bình quốc tế Stockhom, 2,5% sức mạnh kinh tế toàn cầu đã được chi cho quân sự vào năm ngoái. Với một số tranh chấp chưa được giải quyết và căng thẳng gia tăng, những khoản đầu tư này có nguy cơ đẩy các khu vực vào vòng xoáy chạy đua vũ trang nguy hiểm. Báo cáo cũng cảnh báo rằng cam kết tăng chi tiêu quân sự hơn nữa của nhiều quốc gia sẽ dẫn đến những câu hỏi quan trọng về tính bền vững về tài chính và phân bổ nguồn lực khỏi các ưu tiên xã hội và phát triển.