Mua sắm trực tuyến và những lần “cháy ví”
“Chốt đơn đi, mai hết sale”, “Giá này không mua thì quá phí”,... Những câu nói tưởng như đùa nhưng lại là “chất xúc tác” quen thuộc đẩy người trẻ vào những lần chi tiêu không kế hoạch. Trong thời đại mà mọi mặt hàng đều có thể được đặt mua chỉ sau vài cú chạm, việc kiểm soát chi tiêu trở thành một cuộc chiến không cân sức với thói quen tiêu dùng đầy cảm tính.
Anh Đặng Trung (27 tuổi, Bắc Giang) chia sẻ việc mua hàng trực tuyến đã giúp bạn mua được nhiều món hàng rẻ hơn so với bên ngoài nhờ áp dụng những mã giảm giá của các sàn thương mại điện tử. “Nhiều món đồ được giảm giá mạnh, rồi còn có mã miễn phí vận chuyển, mã giảm 12%, 15%. Cứ cộng dồn lại thì thấy tiết kiệm, nhưng cuối cùng vẫn tiêu vượt quá mức mình cho phép.” Anh Trung cho biết, trung bình thu nhập của anh là khoảng 12 triệu đồng/tháng, nhưng có những tháng anh chi đến gần 15 triệu đồng, phần lớn là cho các đơn hàng online. “Mỗi lần chốt đơn xong thì vui, nhưng vài hôm sau kiểm lại mới thấy rỗng ví,” anh Trung chia sẻ.
Không chỉ riêng anh Trung, rất nhiều người trẻ hiện nay mua hàng không phải vì thật sự cần, mà đơn giản chỉ vì món đồ đó đang được giảm giá sâu hoặc trông hấp dẫn tại thời điểm lướt ứng dụng. Hải Anh (21 tuổi, Hà Nội) thừa nhận bản thân nhiều lần mua sắm trực tuyến quá tay, dù không phải sản phẩm nào cũng thực sự sử dụng đến. “Vào đợt sale lớn, một tháng mình có đến vài chục đơn hàng. Có lúc mình mua vì thấy giá tốt, có lúc lại mua vì bắt chước thần tượng mặc đồ đẹp, thậm chí có lúc mình mua chỉ vì thấy mọi người xung quanh đều có”, Hải Anh nói. Với khoản tiền gia đình gửi khoảng 6 triệu đồng mỗi tháng, có lần cô đã dùng hầu hết cho việc mua sắm khiến cô buộc phải vay tiền bạn bè để xoay xở chi tiêu đến cuối tháng.
Những gói hàng ngổn ngang sau một lần chốt đơn.
Còn với Lê Uyên (24 tuổi, Hà Nội), mua sắm lại là cách để giải tỏa cảm xúc. “Mỗi lần buồn hay căng thẳng, mình lại mua váy mới, quần áo mới. Có lần thậm chí nhịn ăn một, hai bữa để dồn tiền mua sắm,” Uyên kể. Với cô, việc nhận đơn hàng và mở món đồ mới khiến tâm trạng tốt hơn. Uyên cũng thừa nhận, có những tháng cô không kiểm soát được số đơn mình đã đặt. Cô cho biết: “Nhiều khi đơn trước còn chưa nhận, chưa bóc tem thì đã mình chốt thêm vài đơn nữa. Chính sự thiếu kiểm soát này mà có tháng mình phải xin nhờ đến sự trợ giúp từ bố mẹ về mặt tài chính.”
Uyên đã mua đến 12 đơn hàng trong vòng một tuần. (Ảnh chụp màn hình NVCC)
Vì sao người trẻ khó cưỡng lại “cám dỗ trực tuyến”?
Không phải ngẫu nhiên mà những cú click “chốt đơn” lại trở nên dễ dàng đến thế. Người trẻ hiện nay sống trong một môi trường tiêu dùng được thiết kế để kích thích mua sắm liên tục: giá cả cạnh tranh, giao diện bắt mắt, khuyến mãi dày đặc, sản phẩm được cá nhân hóa,...
Người trẻ bị rất nhiều “cám dỗ online” trên các trang mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử.
Trào lưu "đua trend" đang khiến nhiều người trẻ tiêu tiền để hòa nhập, từ quần áo, mỹ phẩm đến đồ công nghệ hay vật dụng trang trí nhà cửa đều được mua vì muốn giống người khác. Cả anh Trung, chị Lê Uyên hay bạn Hải Anh đều thừa nhận các trang mạng xã hội đã gợi ý cho họ rất nhiều món đồ, câu chuyện, video. “Nhiều video trên TikTok, Facebook gợi ý các món đồ nhìn rất hợp với phong cách mình thích. Có hôm mình không định mua gì, nhưng lướt vài clip là lại thêm mấy món vào giỏ hàng. Mình không cưỡng lại được”, Hải Anh kể thêm.
Bên cạnh đó, mua sắm đang trở thành cách giải tỏa tâm lý phổ biến. Mỗi đơn hàng được giao đến mang lại cảm giác vui vẻ, dễ chịu cho người mua, giống như một liều dopamine tạm thời giữa cuộc sống căng thẳng. Nhưng niềm vui ấy nhanh chóng qua đi, để lại ví trống và thói quen tiêu dùng cảm tính ngày càng lặp lại: buồn thì mua - mua xong lại buồn vì hết tiền.
Hơn nữa, việc thanh toán không tiền mặt khiến hành vi chi tiêu trở nên vô hình. Chính sự tiện lợi này khiến nhiều người không còn phân biệt được đâu là nhu cầu thực sự, đâu chỉ là ham muốn nhất thời.
Tiêu dùng không xấu nếu không vượt quá thu nhập
Việc tiêu tiền không có gì đáng trách, thậm chí là cần thiết để tận hưởng cuộc sống. Vấn đề chỉ nằm ở chỗ: chi tiêu có vượt quá khả năng tài chính không?
Nếu thu nhập tốt, việc mua sắm thoải mái không phải vấn đề. Nhưng khi phải vay mượn, trả góp, cắt giảm các chi phí thiết yếu chỉ để “sống ảo”, đó không còn là sự tự do tài chính mà là một hình thức lệ thuộc vào tiêu dùng. Về lâu dài, thói quen chi tiêu thiếu kiểm soát có thể phá vỡ sự ổn định tài chính cá nhân, thậm chí ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và các mối quan hệ xung quanh. Bởi vậy, cần hiểu rõ, tự do tài chính không nằm ở việc có bao nhiêu món đồ trong giỏ hàng, mà ở khả năng kiểm soát chi tiêu và đưa ra lựa chọn dựa trên nhu cầu thật sự.
Một vài thói quen nhỏ như đặt giới hạn chi tiêu mỗi tháng, cân nhắc trước 24 giờ với những món đồ không thiết yếu, hoặc đơn giản là theo dõi sao kê thường xuyên,… có thể giúp mỗi người trẻ chủ động hơn trong hành vi tiêu dùng của mình.
Bình luận (0)