Tháng 7 này tròn 1 năm phát sóng số đầu tiên, chương trình "Net Zero, Dear Future - Gửi tương lai" đã tạo dấu ấn không chỉ bằng giải thưởng Báo chí Quốc gia, mà còn bằng chính những chuyển biến tự nhiên trong thói quen của khán giả - từ việc tắt autoplay, tiết kiệm điện… đến nhìn nhận lại "dấu chân carbon" của mỗi hành động nhỏ. Chương trình là hành trình bền bỉ gieo những hạt mầm nhận thức, từng bước thay đổi hành vi sống xanh trong cộng đồng.

Trong cuộc trò chuyện với Thời báo VTV, Hữu Trí (Trung tâm Sản xuất và Phát triển nội dung số - VTV Digital, Đài THVN) - phóng viên tham gia phụ trách tổ chức sản xuất chương trình - đã hé lộ nhiều câu chuyện phía sau hành trình đầy tâm huyết của những "người gửi thư cho tương lai".

Giải thưởng là niềm vinh dự và tự hào lớn đối với chúng tôi bởi Giải Báo chí Quốc gia luôn là giải thưởng uy tín nhất, danh giá nhất với những người làm báo. Được vinh danh ở hạng mục Báo chí đa phương tiện cho thấy chất lượng nội dung, thể hiện rõ thế mạnh đặc trưng của VTV Digital: không chỉ hiện diện trên sóng truyền hình, mà còn ở mọi nơi cùng khán giả, từ nền tảng OTT đến các nền tảng mạng xã hội.

Với phòng Báo chí Dữ liệu thuộc VTV Digital, nơi tôi trực tiếp tham gia tổ chức sản xuất và viết kịch bản cho chương trình, đây là lời khẳng định rõ ràng về hướng đi khác biệt: làm báo bằng dữ liệu nhưng không khô khan mà vẫn truyền cảm; làm truyền hình nhưng không dừng lại ở màn hình tivi, mà hiện diện sống động trên mọi nền tảng.

Chủ đề Net Zero được chúng tôi khởi động từ chương trình Tạp chí Kinh tế đặc biệt năm 2023, sau đó tiếp tục với Dấu chân carbon năm 2024 và Quỹ đạo mới 2025. Chuỗi chương trình Net Zero, Dear Future - Gửi tương lai phát sóng đều đặn 20h30 thứ Ba hàng tuần trên VTV1, là bước phát triển tiếp theo - nơi câu chuyện xanh được kể theo lối truyền thống, được tái cấu trúc theo tư duy nền tảng số.

Từ truyền hình, chúng tôi mở rộng sang chuỗi video ngắn Net Zero – Cuộc chạy đua về 0 trên Facebook. Một hội thảo quy mô lớn với sự tham gia của các cơ quan quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp trong nước và quốc tế mang tên Net Zero - Chuyển dịch xanh: Cơ hội cho người dẫn đầu… Mỗi nội dung đều được thiết kế theo tư duy báo chí dữ liệu: có số liệu cụ thể, minh họa trực quan, phân tích đa chiều và đặc biệt là khả năng phân phối đa nền tảng. Một tập truyền hình sau khi phát sóng sẽ được bóc tách thành infographic cho mạng xã hội, clip ngắn cho Tiktok, podcast dài cho YouTube...

Với VTV Digital, đa phương tiện là cách kể, là chiến lược lan tỏa, để mỗi dữ liệu, mỗi câu chuyện đều tới đúng người, đúng lúc, đúng nền tảng.

Đó là Cảm ơn!. Chúng tôi muốn cảm ơn khán giả vì đã đón nhận, theo dõi và chia sẻ các nội dung của Net Zero. Cảm ơn các anh chị đồng nghiệp, chuyên gia, doanh nghiệp, nhà quản lý đã đồng hành cùng chương trình.

Và chúng tôi cũng cảm ơn chính chúng tôi - những người đã không bỏ cuộc với một đề tài vốn không hề dễ: vừa rộng, vừa trừu tượng và rất mới với khán giả đại chúng.

Thêm một từ nữa, tôi nghĩ đó là kiên định. Kiên định theo đuổi một lối làm báo “không đao to búa lớn”, nhưng đủ dữ liệu, đủ cảm xúc và đủ trách nhiệm. Kiên định thử nghiệm những cách kể chuyện mới, dù biết không dễ đạt rating cao trong những số đầu. Và kiên định xây dựng một hệ sinh thái nội dung có chiều sâu, thay vì chỉ chạy theo lượt xem nhất thời.

Câu chuyện về chuyển đổi xanh, bảo vệ môi trường, hướng đến phát triển bền vững… tưởng như quen thuộc, nhưng khi đi sâu tìm hiểu, những chủ đề như tín chỉ carbon, hạn ngạch phát thải, ESG... lại trở thành thử thách thực sự: khô, khó và không dễ để khán giả hiểu nếu chỉ xem một lần trên tivi.

Chúng tôi buộc phải chuyển hóa - phải diễn đạt lại thuật ngữ, dùng hình ảnh ẩn dụ, so sánh, trực quan hóa dữ liệu bằng hoạt hình, hoặc câu chuyện đời thực.

Với tôi - người phụ trách tổ chức sản xuất và viết nhiều số kịch bản, mỗi tập là một bài toán phải cân bằng: giữa chuẩn xác và dễ hiểu, giữa số liệu và cảm xúc, giữa bản tin và đối thoại. Ví dụ, thay vì chỉ nói “1 giờ xem video Full HD phát thải khoảng 440g CO₂”, tôi sẽ viết: “Chỉ 1 giờ xem video Full HD, bạn đã phát thải khoảng 440g CO₂, tương đương hành trình 3km đi ô tô chạy bằng xăng. Không dài, nhưng nếu hàng triệu người cùng làm điều đó mỗi ngày, thì dấu chân ấy sẽ trở nên khổng lồ”.

Chúng tôi chia toàn bộ nội dung thành các trục chủ đề: năng lượng - vật liệu - tài chính - công nghệ - tiêu dùng - hành vi - chính sách - giáo dục. Trong mỗi trục, chúng tôi chọn những điểm nóng nhất, gần nhất với đời sống, đồng thời có dữ liệu để phân tích.

Ví dụ, chúng tôi có những số mang tính cảnh báo như: Giả xanh, Dấu chân vô hình; về thời trang chúng tôi có Thời trang nhanh cũng phải xanh, Hành trình xanh hóa dệt may...; về nông nghiệp chúng tôi có Chuyện cọng rơm; về du lịch chúng tôi có Khách sạn Net Zero...

Tất cả các số đều được thiết kế trên nền báo chí dữ liệu: có số liệu minh họa, infographic, bảng so sánh, phỏng vấn chuyên gia và có nhân vật thật với hành vi thật. Báo chí dữ liệu nếu biết cách kể thì hoàn toàn có thể trở thành phương tiện truyền cảm mạnh mẽ.

Ngay từ tên “Gửi tương lai”, chúng tôi đã xác định: đây không phải là chương trình giáo dục môi trường, càng không phải là một bản tin chính sách khô cứng.

Với tôi - người dẫn chương trình và cũng là người viết kịch bản, phần khó nhất là giữ được giọng điệu gần gũi mà không cũ kỹ, dữ liệu đủ nhưng không quá tải, cảm xúc đủ nhưng không sướt mướt. Một bức thư đúng nghĩa - cần sự chân thành, ngắn gọn và để lại dư âm.

Chúng tôi nhận được phản hồi rất tích cực và phong phú. Có doanh nghiệp gửi tin nhắn về fanpage sau số Tín dụng xanh để hỏi cách tiếp cận vốn xanh. Có sinh viên chia sẻ video tập Một ngày không internet trên TikTok và kể lại trải nghiệm thử không có mạng xã hội 24h. Có trường đại học dùng chương trình làm tài liệu giảng dạy về ESG và Net Zero…

Với khán giả đại chúng, nhiều người không nhớ 1 tấn CO₂ là bao nhiêu, nhưng họ nhớ: “mỗi email gửi đi cũng phát thải”, “tắt video autoplay là cách sống xanh dễ nhất”… Khi những dữ liệu khô khan trở thành hành vi tự nhiên, chúng tôi hiểu rằng: chương trình đã tạo được thay đổi.

Chuyển đổi xanh đang là xu hướng, nhưng trong cộng đồng, vẫn tồn tại ít nhất 3 khoảng trống lớn: Khoảng trống trong nhận thức: Khả năng hiểu các khái niệm cốt lõi còn rất yếu - nhiều người vẫn mơ hồ về ESG, carbon footprint, net zero là gì; Khoảng trống dữ liệu cá nhân: người dân không biết mình phát thải bao nhiêu và không có công cụ để đo đếm, theo dõi, điều chỉnh; Khoảng trống trong truyền thông: Nhiều nội dung truyền thông xanh hiện nay mang tính hình thức, thiên về tiếp thị thay vì phản ánh sự thay đổi thực chất.

Với vai trò của VTV Digital, đặc biệt là phòng Báo chí Dữ liệu, chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc này như một cam kết: làm rõ - làm gần - làm thật.

Format sẽ thay đổi. Chúng tôi sẽ có những thử nghiệm mới. Có thể là Gửi tương lai tại chỗ: talk show thực địa tại nhà máy, hợp tác xã, trường học. Góc phản biện: mời chuyên gia phân tích các chính sách mới dưới góc nhìn khí hậu và dữ liệu; hoặc miniseries 5 phút: mỗi số là một insight ngắn gọn, một cú chạm nhẹ nhưng đủ sâu vào nhận thức người xem. Dù thay đổi hình thức, nhưng điều không thay đổi là tinh thần: kể chuyện bằng dữ liệu, lan tỏa bằng cảm xúc và truyền thông với trách nhiệm.

Cảm ơn chia sẻ của bạn!