Tàu USGS Healy của Mỹ phá băng xung quanh tàu chở dầu Renda của Nga, cách thành phố Nome (bang Alaska) khoảng 250 dặm về phía nam, tháng 1/2012. (Ảnh: Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ)
Hạm đội phá băng - Vũ khí chiến lược mới
Ngày 6/7, Quốc hội Mỹ đã thông qua dự luật ngân sách do Tổng thống Donald Trump đề xuất, trong đó bao gồm hàng chục tỷ USD đầu tư cho đội tàu phá băng - một bước đi được giới quan sát đánh giá là nỗ lực bắt kịp Nga trong cuộc đua giành ảnh hưởng tại Bắc Cực.
Trước đó, ông Trump từng công khai thừa nhận rằng Mỹ đang tụt hậu đáng kể so với Nga, quốc gia sở hữu đội tàu phá băng lớn và hiện đại nhất thế giới, bao gồm nhiều tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân.
Theo Thượng nghị sĩ Dan Sullivan (bang Alaska), khoản ngân sách mới sẽ phân bổ gần 25 tỷ USD cho Tuần duyên Mỹ (US Coast Guard) để mua 16 tàu phá băng hạng nặng và 10 tàu phá băng hạng nhẹ và trung bình, cùng nhiều trang thiết bị khác. Ông gọi đây là "khoản đầu tư lớn nhất trong lịch sử lực lượng Tuần duyên Mỹ", đồng thời khẳng định sẽ là "bước ngoặt chiến lược".
Thủ đô Nuuk của Greenland có khoảng 20.000 người. (Ảnh: AFP/Getty Images)
Hiện tại, Mỹ chỉ vận hành hai tàu phá băng hạng cực (polar-class) còn hoạt động, trong khi Nga duy trì một hạm đội hơn 50 tàu phá băng, bao gồm nhiều tàu hạt nhân có thể hoạt động quanh năm ở vùng Bắc Cực băng giá. So sánh với tổng số 47 tàu phá băng của toàn khối NATO tính đến năm 2022, ưu thế vượt trội của Nga là điều không thể phủ nhận.
Trong bối cảnh nhiệt độ toàn cầu tăng khiến tuyến hàng hải Bắc Cực dần trở nên khả dụng quanh năm, giới chức Mỹ nhận ra Bắc Cực không còn là vùng đất xa xôi mà là một "chiến địa chiến lược" quan trọng. Khu vực này không chỉ tiềm ẩn nguồn tài nguyên khổng lồ như dầu khí, khoáng sản hiếm, mà còn mở ra những tuyến vận tải mới ngắn hơn nhiều so với kênh đào Suez.
Phó Tổng thống Mỹ J.D. Vance hồi tháng 3 năm nay từng tuyên bố: "Chúng ta phải đảm bảo rằng nước Mỹ đóng vai trò dẫn dắt tại Bắc Cực, nhất là khi sự hiện diện của Nga và Trung Quốc ngày càng rõ nét".
Khoản đầu tư mới sẽ được rót dài hạn đến năm 2029, nằm trong kế hoạch được Tổng thống Trump gọi là "One Big Beautiful Bill" (Dự luật Lớn và đẹp) - một dự luật ngân sách khổng lồ nhằm tái thiết các năng lực chiến lược của Mỹ.
Phó Tổng thống Hoa Kỳ JD Vance và Đệ nhị phu nhân Usha Vance tham quan Căn cứ Không gian Pituffik của quân đội Hoa Kỳ tại Greenland vào ngày 28/3/2025. (Ảnh: AFP)
Cạnh tranh địa chính trị tại Bắc Cực ngày càng tăng nhiệt
Bắc Cực là nơi có lãnh thổ của 8 quốc gia: Nga, Mỹ, Canada, Đan Mạch, Phần Lan, Iceland, Na Uy và Thụy Điển, trong đó 7 nước (trừ Nga) là thành viên NATO. Kể từ khi chiến sự Ukraine bùng phát và căng thẳng Nga - phương Tây gia tăng, Bắc Cực đã trở thành một "điểm nóng" mới về quân sự, kinh tế và môi trường.
Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi tháng 3 từng khẳng định: "Bắc Cực là vùng đất có tiềm năng to lớn về phát triển thương mại và kinh tế," nhưng cũng cảnh báo rằng cạnh tranh địa chính trị tại đây đang leo thang nhanh chóng.
Không chỉ dừng lại ở đội tàu phá băng, Tổng thống Trump còn tái khơi dậy mối quan tâm đến Greenland, vùng lãnh thổ rộng lớn giàu tài nguyên của Đan Mạch. Ông thậm chí từ chối loại trừ khả năng "thâu tóm hòn đảo bằng vũ lực", khiến nhiều nước châu Âu lo ngại về tham vọng ngày càng rõ rệt của Mỹ tại Bắc Cực.
Sự gia tăng đầu tư quân sự và hạ tầng hàng hải của Mỹ tại Bắc Cực diễn ra trong bối cảnh Nga đã nhiều năm củng cố sự hiện diện vững chắc tại khu vực này, bao gồm việc xây dựng căn cứ quân sự, sân bay, radar và hệ thống phòng thủ bờ biển.
Trong khi đó, Trung Quốc - dù không có lãnh thổ tại Bắc Cực - cũng xem mình là "quốc gia cận Bắc Cực" và đầu tư vào các dự án nghiên cứu, khai khoáng cũng như tuyến hàng hải xuyên Bắc Băng Dương.
Với những bước đi mới từ chính quyền Tổng thống Donald Trump, có thể thấy Mỹ không còn muốn đứng ngoài cuộc đua địa chiến lược đang nóng lên tại vùng đất lạnh giá này. Khi băng tan, những lợi ích địa chính trị và kinh tế khổng lồ đang dần lộ diện, và các cường quốc sẽ không bỏ qua cơ hội để tranh giành ảnh hưởng.
Bình luận (0)