Xuất khẩu gạo đối diện với rủi ro kép

Những thách thức này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu bền vững cho gạo Việt Nam.

Giá gạo xuất khẩu giảm mạnh

Từ đầu năm 2025, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đã giảm xuống mức thấp nhất trong 9 năm qua. Do đó, dù sản lượng xuất khẩu gạo của Việt Nam vẫn tăng nhưng kim ngạch lại sụt giảm đáng kể do giá bán bình quân đi xuống. Áp lực từ nguồn cung dư thừa toàn cầu và sức mua chững lại từ các thị trường chủ lực đang khiến doanh nghiệp trong nước đối mặt nhiều rủi ro về lợi nhuận và thị phần.

Cụ thể, giá gạo 5% tấm chỉ còn 399 USD/tấn, thấp hơn 34 USD so với gạo cùng loại của Thái Lan . Giá gạo 25% tấm và 100% tấm cũng giảm mạnh, lần lượt còn 371 USD/tấn và 313 USD/tấn.

giá gạo xuất khẩu bình quân 5 tháng đầu năm 2025 ước đạt 516,4 USD/tấn, giảm 18,7% so với cùng kỳ năm 2024. Như vậy có thể thấy, giá bình quân gạo xuất khẩu trong 5 tháng đầu năm giảm tới 20% so với cùng kỳ, chủ yếu do nguồn cung toàn cầu tăng mạnh trong khi sức mua suy giảm.

Nguyên nhân chính dẫn đến sự sụt giảm này là do Ấn Độ nới lỏng lệnh hạn chế xuất khẩu gạo sau hai năm siết chặt, khiến nguồn cung trên thị trường quốc tế gia tăng, tạo áp lực cạnh tranh cho các nước xuất khẩu khác, trong đó có Việt Nam. Ngoài ra, nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường lớn như Philippines và Indonesia cũng đang giảm sút khi các nước này đã tích lũy đủ dự trữ trong năm 2024 và chờ giá giảm thêm trước khi tái nhập khẩu.

Thực tế cho thấy, giá gạo xuất khẩu giảm đã ảnh hưởng trực tiếp đến giá lúa trong nước. Tại Đồng bằng sông Cửu Long, giá lúa IR 504 (tươi) giảm 700 đồng/kg, dao động từ 5.500 - 5.700 đồng/kg; lúa OM 5451 giảm 700 đồng/kg, dao động từ 5.800 - 6.000 đồng/kg. Nhiều nông dân lo lắng về khả năng thua lỗ khi chi phí đầu vào tăng cao, trong khi giá bán lúa giảm.

Trong khi đó, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo cũng đang gặp khó khăn khi số đơn hàng giảm mạnh. Nhiều doanh nghiệp cho biết không có đơn hàng nào ký kết cho thời gian xuất khẩu trong tháng 2. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc duy trì hoạt động sản xuất và xuất khẩu ổn định.

Bên cạnh đó còn đối diện với áp lực cạnh tranh gia tăng từ các quốc gia xuất khẩu gạo. Việc Ấn Độ quay trở lại thị trường với dự kiến xuất khẩu 22 triệu tấn gạo trong năm 2025, tăng 5 triệu tấn so với năm 2024, đã tạo ra sự cạnh tranh mạnh mẽ cho các quốc gia xuất khẩu gạo khác . Thái Lan và Pakistan cũng đang đẩy mạnh cung ứng để tận dụng cơ hội xuất khẩu. Điều này khiến Việt Nam phải đối mặt với áp lực cạnh tranh lớn hơn, đặc biệt trong bối cảnh giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đang ở mức thấp.

Hiệp hội Lương thực Việt Nam dự báo xuất khẩu gạo năm 2025 có thể chỉ đạt khoảng 7,5 triệu tấn, giảm so với mốc hơn 9 triệu tấn năm 2024.

Cơ hội từ phân khúc gạo chất lượng cao

Trao đổi với báo giới, ông Huỳnh Tấn Đạt – Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, ngành lúa gạo đang đối diện thách thức kép, vừa từ thị trường vừa từ sản xuất. Do đó, thời điểm này doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt cần một cách tiếp cận linh hoạt hơn.

Doanh nghiệp cũng cần lưu ý, mặc dù giá gạo xuất khẩu giảm, nhưng phân khúc gạo thơm và chất lượng cao vẫn giữ được giá ổn định. Nhiều doanh nghiệp vẫn xuất khẩu được gạo thơm, gạo đặc sản với giá 800 - 1.200 USD/tấn. Hiện nhiều hợp đồng xuất khẩu gạo đặc sản ST25 với giá hơn 1.000 USD/tấn. Điều này cho thấy, việc tập trung vào nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam có thể giúp ngành gạo vượt qua khó khăn hiện tại và phát triển bền vững trong tương lai.

Để đối phó với những thách thức hiện tại, ngành gạo Việt Nam cần nâng cao chất lượng sản phẩm, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các giống lúa chất lượng cao, phù hợp với nhu cầu thị trường. Song song với đó, Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ nông dân và doanh nghiệp trong việc tiếp cận nguồn vốn, kỹ thuật và thông tin thị trường. Chúng ta cần xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam, tăng cường quảng bá, tiếp thị để nâng cao nhận diện thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Một yếu tố cấp bách cần thực hiện là đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tìm kiếm và mở rộng sang các thị trường mới, giảm sự phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống. Theo các chuyên gia ngành nông nghiệp, với việc tập trung vào nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu và đa dạng hóa thị trường, ngành gạo Việt Nam có thể vượt qua thách thức và phát triển bền vững trong tương lai.

Ngành gạo Việt Nam cần nâng cao chất lượng sản phẩm

Dưới góc độ quản lý, để tạo điều kiện về chính sách cho xuất khẩu gạo, Bộ Công Thương đang lấy ý kiến Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo và Nghị định 01/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 107/2018/NĐ-CP.

Tuy nhiên, mới đây, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã có ý kiến đối với Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 107/2018/NĐ-CP và Nghị định 01/2025/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo. Trong đó, VCCI cho rằng, quy định hiện tại đang gây khó khăn cho doanh nghiệp, làm tăng chi phí, cản trở gia nhập thị trường và hạn chế quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp.

Đơn cử như quy định thương nhân xuất khẩu gạo phải sở hữu kho chứa thóc, gạo. VCCI cho rằng, quy định này cần xem xét lại vì nếu như vậy, doanh nghiệp sẽ không được phép thuê kho chứa thóc, gạo như quy định hiện hành. 

Bên cạnh đó, VCCI cho rằng cần bỏ quy định "thương nhân mới phải dự trữ 1.250 tấn gạo sau 45 ngày cấp phép" vì quy định này sẽ gia tăng đáng kể điều kiện gia nhập thị trường với các doanh nghiệp mới. VCCI phân tích trong giai đoạn chưa ký được hợp đồng xuất khẩu, yêu cầu phải nhập và dự trữ một lượng lớn gạo sẽ khiến doanh nghiệp phải huy động vốn lớn, chịu chi phí lưu kho, bảo quản, từ đó gia tăng chi phí không cần thiết. Điều này còn chưa kể đến doanh nghiệp dễ bị động trong hoạt động thu mua lúa gạo dữ trữ do khó khăn trong việc xác định thời gian cấp giấy phép.../.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!