Dạo quanh thị trường nông sản toàn cầu cho thấy, từ gạo, ngô đến cà phê, giá nông sản thế giới đồng loạt có xu hướng lao dốc trong tháng 6/2025. Trong bối cảnh đó, xuất khẩu nông sản của Việt Nam – vốn được kỳ vọng là điểm tựa tăng trưởng trong năm nay – đang đứng trước áp lực điều chỉnh chiến lược để thích ứng và bảo vệ thị phần.
Áp lực kép từ thị trường và chuỗi cung ứng
Thị trường nông sản toàn cầu trong nửa đầu tháng 6/2025 đang chứng kiến đợt điều chỉnh mạnh mẽ cả về giá lẫn nhu cầu. Theo báo cáo mới nhất của Ngân hàng Thế giới (World Bank), chỉ số giá hàng nông sản toàn cầu đã giảm khoảng 6% trong tháng 4 và xu hướng này tiếp tục kéo dài sang tháng 6.
Trong đó, riêng nhóm lương thực giảm 1% so với cuối quý I/2025, do sản lượng mùa vụ tăng mạnh tại Nam Mỹ và nhu cầu tiêu dùng chậm lại tại các thị trường lớn như Trung Quốc và châu Âu.
Đặc biệt, gạo thơm Việt Nam đối mặt áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt. Nước ta là một trong những quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới nên biến động thị trường quốc tế đang gây ra nhiều hệ lụy tức thời. Theo thống kê từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá gạo xuất khẩu bình quân tháng 5 đã giảm từ mức 620 USD/tấn (gạo thơm cao cấp) xuống còn khoảng 500 USD/tấn – mức thấp nhất trong vòng 5 năm.
Ngành hàng lúa gạo đang có nhiều chuyển dịch trong hoạt động xuất khẩu, với định hướng tập trung cho các sản phẩm gạo thơm, gạo chất lượng cao, giảm dần gạo cấp thấp, đầu tư sản xuất sạch hơn…, để nâng giá trị hạt gạo.
Sự trở lại mạnh mẽ của Ấn Độ sau khi nới lỏng lệnh cấm xuất khẩu gạo đã tạo sức ép lớn lên các đối thủ như Việt Nam và Thái Lan. Chỉ trong vòng 2 tháng, Ấn Độ đã đẩy mạnh bán ra thị trường hơn 2,5 triệu tấn, với mức giá thấp hơn trung bình 10–15% so với gạo cùng loại của Việt Nam.
Theo báo chí quốc tế đăng tin ngày 13/6, tại thị trường Philippines - đối tác lớn nhất của gạo Việt Nam - một đơn hàng 350.000 tấn gạo thơm đã bị hoãn lại để tái đàm phán giá. Đây được xem là tín hiệu cho thấy khách hàng bắt đầu thắt chặt chi tiêu và kỳ vọng giảm giá tiếp.
Trong khi đó, ngành cà phê - mặt hàng nông sản xuất khẩu có kim ngạch lớn thứ 2 sau gạo cũng không khả quan hơn. Mùa vụ 2024 - 2025 tại Tây Nguyên bị ảnh hưởng bởi hiện tượng thời tiết bất thường, khiến sản lượng dự báo giảm khoảng 2%, xuống còn 26,5 triệu bao (60kg/bao). Dù sản lượng giảm nhưng giá cà phê arabica và robusta trên thị trường thế giới lại không giữ được đà tăng như kỳ vọng.
Giá cà phê kỳ hạn trên sàn London ngày 16/6/2025 ở mức 3.464 USD/tấn, giảm hơn 9% so với đỉnh điểm hồi tháng 3. Nguyên nhân chủ yếu là do dự báo dư cung từ Brazil, trong khi nhu cầu tiêu thụ tại châu Âu chững lại vì áp lực lạm phát.
Thêm vào đó, theo thống kê từ Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Đắk Lắk, nợ xấu trong lĩnh vực cà phê hiện đã lên tới 8.000 tỷ đồng - mức cao nhất kể từ năm 2016. Tình trạng này đang khiến nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ khó tiếp cận tín dụng mới để chuẩn bị cho vụ thu mua sắp tới.
Ở chiều ngược lại, trên thị trường thế giới, giá ngô và đậu tương giảm do dự báo sản lượng toàn cầu tăng mạnh, nhưng theo chuyên gia thị trường Trần Mạnh Hùng - chưa có lợi ngay tức thì cho Việt Nam.
"Hiện giá ngô và đậu tương thế giới đang giảm, tuy nhiên, Việt Nam - nước chủ yếu nhập khẩu ngô và đậu tương để chế biến thức ăn chăn nuôi lại chưa thể tận dụng được xu hướng giá giảm do chi phí logistics và tỷ giá USD/VND đang neo cao", ông Hùng phân tích.
Theo Tổng cục Hải quan, lượng ngô nhập khẩu trong 5 tháng đầu năm 2025 đạt khoảng 4,9 triệu tấn, giảm nhẹ so với cùng kỳ nhưng giá trị lại tăng do cước phí và biến động tỷ giá. Dự kiến cả năm, nhập khẩu ngô sẽ đạt khoảng 11,8 triệu tấn, thấp hơn so với mức 12 triệu tấn của năm 2024.
Xuất khẩu nông sản đối mặt bài toán mới
Giá cà phê kỳ hạn trên sàn London ngày 16/6/2025 ở mức 3.464 USD/tấn
Theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, trong bối cảnh thị trường toàn cầu lao dốc, xuất khẩu nông sản Việt Nam khó duy trì được đà tăng trưởng như năm 2024. Số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản 5 tháng đầu năm 2025 đạt 22,6 tỷ USD, giảm 4,5% so với cùng kỳ. Riêng nhóm nông sản chính giảm 7,3%. Trong đó, gạo giảm 5,6% về lượng và 12% về giá trị do giá bán giảm mạnh; cà phê giảm 4,2% về sản lượng xuất khẩu và 6,5% về giá trị...
Trong khi đó, các thị trường lớn như Trung Quốc, EU và Mỹ đều đang áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật cao hơn về kiểm dịch, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, và truy xuất nguồn gốc. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp Việt Nam gặp khó khăn trong việc đáp ứng yêu cầu để giữ vững đơn hàng.
Trước tình hình này, ông Hùng đề xuất giải pháp chủ lực là tái cơ cấu, tăng giá trị thay vì tăng số lượng. Theo ông, nước ta cần điều chỉnh tư duy xuất khẩu nông sản - chuyển từ chiến lược "tăng sản lượng" sang "tăng chất lượng và giá trị gia tăng". Đồng thời, các doanh nghiệp cần hướng đến tăng cường hợp tác logistics, tận dụng các hiệp định thương mại như EVFTA, CPTPP và RCEP để mở rộng thị trường phi truyền thống như Trung Đông, châu Phi, Nam Á.
Về câu chuyện này, ông Nguyễn Quốc Toản, Chánh văn phòng Đảng ủy Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng cho rằng, việc đẩy mạnh chế biến sâu, đa dạng hóa thị trường và chuyển đổi số trong quản lý chuỗi cung ứng là các hướng đi cần ưu tiên.
Sắc đỏ trên thị trường nông sản thế giới đang đặt ra thách thức lớn cho xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2025. Trong ngắn hạn, doanh nghiệp cần chủ động điều chỉnh chiến lược giá, rà soát năng lực cung ứng, và đẩy mạnh tiêu chuẩn hóa sản phẩm. Về dài hạn, việc chuyển đổi mô hình từ "nông nghiệp số lượng" sang "nông nghiệp chất lượng cao" chính là con đường duy nhất để giữ vững vị thế trên bản đồ nông sản toàn cầu./.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!