Hiện nhiều quốc gia, từ nước đang phát triển, đến nước phát triển đều phải đối mặt với nợ công tăng cao, gây nhiều tác động tiêu cực tới triển vọng phát triển kinh tế của đất nước.
Nợ công là một vấn đề phổ biến và quan trọng đối với nhiều quốc gia trên thế giới. Nợ công được hình thành khi chính phủ vay tiền để phục vụ các chương trình phát triển kinh tế và những kế hoạch chi tiêu khác.
Mức độ nợ công có thể ảnh hưởng đến sức khỏe kinh tế của một quốc gia, gây ra các vấn đề như cản trở tăng trưởng kinh tế, tăng lãi suất và giảm khả năng chi tiêu cho các chương trình quan trọng khác.
Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), bà Kristalina Georgieva mới đây đã thông báo kế hoạch xây dựng một sách lược mới dành cho các quốc gia đang cân nhắc tái cấu trúc nợ, đồng thời kêu gọi những nước mắc nợ lớn có các bước đi chủ động nhằm khôi phục tính bền vững.
Tại Mỹ, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent gần đây đã kêu gọi lãnh đạo Quốc hội nước này nâng trần nợ công trước giữa tháng 7/2025. Nếu không Chính phủ liên bang có thể đạt đến giới hạn nợ hiện tại vào tháng 8/2025.
Hồi giữa tháng 5/2025, tổ chức xếp hạng tín nhiệm Moody’s đã hạ một bậc tín nhiệm quốc gia của Mỹ, trở thành hãng xếp hạng lớn cuối cùng thực hiện động thái này, viện dẫn lo ngại về khoản nợ quốc gia ngày càng tăng, hiện đã lên tới 36.000 tỷ USD.
Phó Tổng Giám đốc Thứ nhất của IMF, bà Gita Gopinath, cảnh báo rằng thâm hụt tài khóa của Mỹ hiện quá cao và Washington cần sớm giải quyết gánh nặng nợ công ngày càng gia tăng. Phát biểu trong một cuộc phỏng vấn với tờ Financial Times được công bố ngày 21/5, bà nhấn mạnh rằng tình hình tài khóa của Mỹ đang đặt ra nhiều rủi ro đối với tăng trưởng dài hạn.
"Mặc dù có một số tín hiệu tích cực như việc chính quyền Tổng thống Donald Trump dỡ bỏ thuế quan đối với Trung Quốc và ký kết thỏa thuận kinh tế với Anh, song Mỹ vẫn đang đối mặt với mức độ bất ổn chính sách thương mại "rất cao", bà Gopinath cho biết thêm.
Trong khi đó, Ngân hàng Trung ương Italy giữa tháng 5/2025 thông báo nợ công của nước này trong tháng 3/2025 đã ở mức cao nhất từ trước đến nay, lên tới 3.034 tỷ euro (3.380 tỷ USD), tăng thêm 9,5 tỷ euro so với tháng trước đó. Trong bối cảnh đồng USD cũng có xu hướng suy yếu, tổng nợ công của Italy cũng ghi nhận mức cao kỷ lục tính theo USD. Tính đến cuối năm 2024, tỷ lệ nợ công của Italy tương đương 135,3% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) - thuộc nhóm cao nhất thế giới.
Với tốc độ gia tăng nợ công hiện nay vượt tốc độ tăng trưởng kinh tế, các chuyên gia dự báo tỷ lệ này sẽ còn tiếp tục tăng trong năm 2025. Theo Ngân hàng Trung ương Italy, nguyên nhân chính khiến nợ công tăng trong tháng 3 là do nhu cầu vay vốn từ khu vực công tăng mạnh, lên tới 23,7 tỷ euro (26,5 tỷ USD) chỉ trong vòng 1 tháng.
Nợ công cũng là vấn đề gây đau đầu đối với giới chức Vương quốc Anh. Theo số liệu của Văn phòng Thống kê Quốc gia (ONS) công bố ngày 22/5, nợ công của Vương quốc Anh trong tháng 4/2025, tháng đầu tiên của năm tài chính 2025-2026, là 20,2 tỷ bảng (27,11 tỷ USD), tăng so với mức thâm hụt 19,1 tỷ bảng vào tháng 4/2024.
Bên cạnh đó, ONS cho biết nợ công tăng trong tháng 4/2025, vượt mức dự báo 17,9 tỷ bảng của giới chuyên gia tài chính, là do chính phủ tăng chi tiêu cho dịch vụ và phúc lợi công.
Số liệu kinh tế cập nhật cũng cho thấy, trong năm tài chính 2024-2025, vay nợ của Chính phủ Anh là 148,3 tỷ bảng, mặc dù đã giảm so với ước tính trước đó của ONS là 151,9 tỷ bảng, nhưng vẫn cao hơn 11 tỷ bảng so với dự báo 137,3 tỷ bảng của Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách (OBR), cơ quan giám sát tài chính của Anh.
Theo dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới (WB), các quốc gia nợ Trung Quốc nhiều nhất chủ yếu nằm ở châu Phi. Ngoài ra, còn có một số quốc nước nằm ở Trung Á, Đông Nam Á và Thái Bình Dương...
Trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2025, Anh đã bội chi ngân sách 70,3 tỷ bảng, tăng 8,4 tỷ bảng so với năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2024 và cao hơn mức dự báo 60,7 tỷ bảng của OBR.
Các nước đang phát triển nợ Trung Quốc đạt mức cao kỷ lục
Báo cáo cũng chỉ ra 54 trong số 120 quốc gia đang phát triển sẽ phải trả nợ cho Trung Quốc với tổng số tiền lớn hơn nợ phải trả cho tất cả thành viên thuộc nhóm Câu lạc bộ Paris gộp lại. Đây là các khoản vay được cấp cách đây một thập kỷ trong thời kỳ cao điểm của sáng kiến "Vành đai và con đường" (BRI).
Với sáng kiến BRI do Bắc Kinh khởi xướng vào năm 2013, Trung Quốc đã cho các nước vay hàng tỉ USD để xây dựng cơ sở hạ tầng kết nối châu Á, châu Âu và châu Phi, đồng thời tìm cách thúc đẩy thương mại và sức ảnh hưởng của mình.
Ngày 27/5, Viện Lowy của Australia đã chia sẻ những nhận định đáng chú ý về tình hình nợ công của một số quốc gia đang phát triển, khi các khoản thanh toán nợ cho Trung Quốc dự kiến sẽ đạt mức cao kỷ lục trong năm 2025.
Phân tích dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới (WB), Viện Lowy ước tính rằng trong năm 2025, 75 quốc gia có thu nhập thấp sẽ cần thanh toán tổng cộng khoảng 22 tỷ USD nợ vay từ Trung Quốc. Điều đó có thể đe dọa đến ngân sách dành cho y tế, giáo dục, rủi ro bất ổn kinh tế và chính trị tại các quốc gia này.
Nhà nghiên cứu Riley Duke cũng cho biết vị thế của Trung Quốc trong vai trò cho vay quốc tế đã có những thay đổi đáng kể. Chỉ trong hơn 10 năm, vị thế cho vay ròng của Trung Quốc đã phát triển đáng kể, từ khoảng 18 quốc gia đang phát triển vay tiền năm 2012, con số này đã tăng thành 60 quốc gia vào năm 2023.
Trung Quốc hiện đã chuyển từ vị thế là nhà cung cấp vốn ròng - cho vay nhiều hơn số tiền thu về - sang trạng thái thu hồi vốn ròng, với các khoản hoàn trả hiện vượt quá số tiền cho vay mới.
Theo khuyến nghị của Viện Lowy, áp lực từ các khoản vay của Trung Quốc, cùng với sự gia tăng hoàn trả nợ cho các chủ nợ tư nhân quốc tế, có thể ảnh hưởng đến sự ổn định của nhiều nền kinh tế đang phát triển trong thời gian tới./.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!