Chính phủ Nhật Bản nhắc lại cảnh báo về rủi ro từ thuế quan của Mỹ đối với tăng trưởng kinh tế - Đây là một nội dung quan trọng trong báo cáo hàng tháng công bố hôm 11/6.
Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba từng thẳng thắn thừa nhận tình hình tài chính “vô cùng tồi tệ”, và nhấn mạnh đất nước đang phải đối mặt với một thế giới có lãi suất dương, trái ngược với thời kỳ lãi suất bằng 0 hoặc âm kéo dài hàng thập kỷ.
Ông khẳng định, Chính phủ sẽ không ngần ngại thực hiện các biện pháp bổ sung để giảm bớt tác động của việc tăng thuế quan từ Mỹ đối với nền kinh tế. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng các biện pháp này cần phải nhắm vào các hộ gia đình chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, thay vì áp dụng chính sách cắt giảm thuế trên diện rộng.
Nhật Bản nhấn mạnh rằng cần phải chú ý đến tác động tiềm tàng đối với lợi nhuận của doanh nghiệp.
Nền kinh tế phải chịu áp lực từ mức thuế nhập khẩu 24% của Mỹ từ tháng 7 trừ khi các quan chức có thể đàm phán để giảm thuế.
Bên cạnh đó, Chính phủ Nhật Bản cũng đang tìm cách miễn cho các nhà sản xuất ô tô của mình khỏi mức thuế nhập khẩu riêng 25% đối với xe cộ.
Tổng sản phẩm quốc nội của Nhật Bản đã giảm 0,2% hằng năm trong quý I-III, thậm chí trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố mức thuế quan "có đi có lại" vào ngày 2/4.
"Nền kinh tế đang phục hồi ở mức vừa phải, trong khi sự bất ổn đang phát sinh từ các chính sách thương mại của Mỹ", Văn phòng Nội các cho biết thêm.
Đáng chú ý, ngoài thuế quan, báo cáo vẫn đề cập đến "tác động của việc giá cả liên tục tăng lên tâm lý hộ gia đình và mức tiêu dùng" như một rủi ro tiêu cực khác đối với nền kinh tế.
Báo cáo cũng lưu ý rằng, lợi nhuận của các công ty đang phục hồi, trích dẫn số liệu thống kê kinh doanh quý đầu tiên, nhưng cũng đề cập thêm đến tác động tiềm tàng của tình trạng gián đoạn thương mại.
"Với một số công ty đang giữ lại dự báo tài chính trong bối cảnh bất ổn xung quanh thuế quan của Mỹ, tác động của họ đối với thu nhập có thể chỉ được thể hiện rõ trong dữ liệu của quý IV", một quan chức tại Văn phòng Nội các phát biểu tại cuộc họp báo.
Ngoài ra, vị quan chức này cho biết thêm rằng, mặc dù cho đến nay chưa thấy tác động đáng kể nào từ thuế quan của Mỹ đối với khối lượng xuất khẩu của Nhật Bản, nhưng xu hướng thương mại từ tháng 5 trở đi cần được chú ý.
Về tiền lương, các cuộc đàm phán lương vào mùa xuân năm nay có thể đã dẫn đến mức tăng lương trung bình hơn 5%, vượt mức tăng của năm ngoái, mặc dù các công ty nhỏ hơn vẫn tụt hậu so với các công ty lớn hơn, vị quan chức này cho biết dựa trên dữ liệu của nhóm lao động quốc gia Rengo.
Nhà kinh tế Takahide Kiuchi từ Viện Nghiên cứu Nomura nhận định, Mỹ không có nhiều động lực để nhượng bộ Nhật Bản, đặc biệt khi so sánh với Trung Quốc, một đối thủ thương mại lớn hơn. Điều này khiến triển vọng đạt được thỏa thuận trước tháng 7 trở nên mong manh. Các công ty ô tô lớn của Nhật như Toyota và Mazda đã bắt đầu cảm nhận được tác động, với Toyota dự báo lợi nhuận giảm mạnh trong năm tài chính hiện tại, còn Mazda thậm chí không dám công bố dự báo thu nhập do sự bất ổn từ chính sách thương mại của Mỹ.
Nền kinh tế Nhật Bản đã suy giảm đáng kể trong quý đầu tiên của năm 2025, đánh dấu lần co hẹp đầu tiên trong vòng một năm. Nguyên nhân chính của sự suy giảm này đến từ hai yếu tố: nhu cầu tiêu dùng trong nước đình trệ và xuất khẩu sụt giảm nghiêm trọng. Trong đó, tiêu dùng cá nhân, chiếm hơn một nửa sản lượng kinh tế của Nhật Bản, gần như không tăng trưởng trong quý I/2025. Còn xuất khẩu, động lực chính của nền kinh tế nước này, cũng giảm mạnh, nhất là xuất khẩu sang Mỹ, thị trường lớn nhất của Nhật Bản đã giảm mạnh, chủ yếu do nhu cầu về ô tô, thép và tàu thuyền sụt giảm.
Các nhà phân tích cho rằng, sự suy thoái này diễn ra ngay cả trước khi các chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump chính thức có hiệu lực và sẽ càng nghiêm trọng hơn khi các biện pháp thuế quan của Mỹ bắt đầu tác động mạnh mẽ, báo hiệu những khó khăn lớn hơn trong tương lai.
Thủ tướng Shigeru Ishiba đầu tuần này cho biết, đảng cầm quyền của ông sẽ cam kết đạt mức tăng trưởng thu nhập trung bình của Nhật Bản hơn 50% vào năm 2040 trong chiến dịch vận động bầu cử thượng viện vào tháng tới.
Nhiều thách thức nội tại
Nhật Bản hiện phải đối mặt với những vấn đề nội tại kéo dài. Dân số già hóa nhanh chóng đang làm gia tăng chi phí phúc lợi xã hội, trong khi lực lượng lao động và nhu cầu trong nước suy giảm.
Lạm phát, hiện ở mức 3,6% vào tháng 4/2025, vượt mục tiêu 2% của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) trong 3 năm liên tiếp, đã làm xói mòn sức mua của người tiêu dùng trong nước.
Bên cạnh đó, giá gạo, một mặt hàng nông sản chủ lực của nước này, tăng 92% so với cùng kỳ năm trước, buộc Chính phủ phải mở kho dự trữ khẩn cấp và một số trường học phải cắt giảm khẩu phần ăn trưa.
BOJ, sau nhiều năm duy trì lãi suất âm để kích thích kinh tế, đã bắt đầu tăng lãi suất từ năm ngoái, hiện ở mức 0,5%. Tuy nhiên, sự suy giảm kinh tế gần đây và bất ổn từ thuế quan của Mỹ khiến ngân hàng này sẽ tạm dừng kế hoạch tăng lãi suất.
Những vấn đề trên đặt Thủ tướng Ishiba vào áp lực lớn trước cuộc bầu cử Thượng viện vào tháng 7/2025. Ông Ishiba tập trung vào việc bảo vệ các ngành nhạy cảm như nông nghiệp, đặc biệt là sản xuất gạo, trong các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ.
Nguy cơ suy giảm kinh tế, áp lực từ thuế quan Mỹ, và gánh nặng nợ công đòi hỏi Chính phủ Tokyo phải đưa ra các giải pháp đồng bộ và dài hạn. Trong đó, Nhật Bản cần giải quyết vấn đề dân số già hóa, thúc đẩy tiêu dùng trong nước và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu để giảm phụ thuộc vào Mỹ./.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!